Μια ενεργειακή στρατηγική για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα.

Τι κοινό έχουν οι εταιρείες Ελληνικά καλώδια με βιομηχανικές μονάδες στην Κόρινθο και την Θήβα, η Assodivers με έδρα την Ελευσίνα και η Likomitros Steel που εδράζει έξω από τον Βόλο; 

Και οι τρεις ελληνικές εταιρείες δραστηριοποιούνται σε έργα θαλάσσιων αιολικών πάρκων και ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις διεθνείς εταιρείες στον Ευρωπαϊκό στίβο στην κατασκευή τους. Τα Ελληνικά καλώδια έχουν εξελιχτεί τα τελευταία χρόνια σε διεθνή παίκτη στην κατασκευή και προμήθεια υποβρύχιων καλωδίων μέσης και υψηλής τάσης για διασύνδεση θαλάσσιων αιολικών στο δίκτυο με πρόσφατο έργο την παράδοση 8.000 τόνων καλωδίων για το μεγαλύτερο θαλάσσιο αιολικό πάρκο στον κόσμο, το Hollandse Kust Zuid στην Ολλανδία ακολουθούμενο από ένα ακόμα μεγαλύτερο, το Dogger Bank A,B στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η Assodivers εξειδικεύεται στην πόντιση και εγκατάσταση υποβρύχιων καλωδίων που με την εμπειρία των δύσκολων Ελληνικών ακτών έχει διεθνή παρουσία στα θαλάσσια αιολικά τα τελευταία 10 χρόνια σε ιδιόμορφα Ευρωπαϊκά υποβρύχια υπεδάφη. Τέλος, η Likomitros Steel που εξειδικεύεται σε περίπλοκες μεταλλικές κατασκευές κέρδισε πρόσφατα την κατασκευή μεταλλικής πλατφόρμας 450 τόνων που χρησιμοποιείται από τον ενεργειακό γίγαντα SAIPEM για την κατασκευή θαλάσσιου αιολικού πάρκου στην Σκωτία.

Τα θαλάσσια αιολικά είναι από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες τεχνολογίες ανανεώσιμων και το κόστος τους ήδη ανταγωνίζεται τα συμβατικά καύσιμα στην Δυτική Ευρώπη. Το κόστος κάθε θαλάσσιου αιολικού πάρκου ξεπερνάει το 1 δις ευρώ και απαιτεί καλά μελετημένη και συντονισμένη κατασκευή και εγκατάσταση από εξειδικευμένες εταιρείες κάτω από δύσκολες υπεράκτιες καιρικές συνθήκες.  Η εγκατεστημένη ισχύς τους στην Ευρώπη έχει δεκαπλασιαστεί τα τελευταία 10 χρόνια από 2GW to 2008 σε 22 GW το 2019 και με προβλεπόμενη σημαντική αύξηση τις ερχόμενες δεκαετίες με στόχο τα 60GW μέχρι το 2030 και 300GW μέχρι το 2050. Η τεχνολογία εξελίσσεται συνεχώς με ολοένα και μεγαλύτερες ανεμογεννήτριες να εισέρχονται ανά λίγα χρόνια στην αγορά που φτάνουν σήμερα τα 14MW ανα ανεμογεννήτρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι μια τυπική χερσαία ανεμογεννήτρια είναι της τάξης των 2-3MW. Πρακτικά ένα μικρό αιολικό πάρκο στην Ελλάδα με 5 έως 7 ανεμογεννήτριες είναι ισοδύναμο με μία-δύο υπεράκτιες ανεμογεννήτριες. Κοιτώντας στον ανεμολογικό χάρτη της Ελλάδας στην παρακάτω είκονα, όπου με γαλάζιο χρώμα βλέπουμε τα υπήνεμα μέρη και με μωβ τα ‘ανεμοδαρμένα’ είναι εύλογο το ερώτημα γιατί λοιπόν δεν βλέπουμε θαλάσσια αιολικά στην Ελλάδα;  

Η απλή και κυρίαρχη απάντηση ήταν μέχρι πρόσφατα το κόστος. Το κόστος τους μέχρι πριν 5 χρόνια ήταν 3 φορές το κόστος των αιολικών ξηράς. Ως εκ τούτου οι κυβερνήσεις ήταν διατεθημένες να χορηγήσουν επιδοτήσεις προκειμένου να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας για να γίνουν τα θαλάσσια αιολικά ανταγωνιστικά. Αυτό έχει αλλάξει δραματικά την τελευταία πενταετία με το κόστος των θαλάσσιων αιολικών να πέφτει κάτω από το μισό με τα τελευταία έργα να ‘κλειδώνουν’ σε ευρωπαϊκούς διαγωνισμούς με τιμές κάτω των 50 ευρώ ανά MWh, πλήρως ανταγωνιστικές των συμβατικών καυσίμων. Ως απόρροια της κάθετης πτώσης του κόστους τους είναι ότι η ένταξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων στα ηλεκτρικά συστήματα χωρών όπως της Ολλανδίας και της Γερμανίας  μετά απο διεθνείς διαγωνισμούς χωρίς καμία επιπλέον επιδότηση από το κράτος. 

Εφόσον λοιπόν το κόστος έχει πέσει τόσο πολύ γιατί δεν έχουμε θαλάσσια αιολικά; Η σημαντική ιδιαιτερότητα της Ελλάδας σε σχέση με την βόρεια Ευρώπη στην ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών είναι το βάθος των θαλασσών της. Στο νότιο μέρος της Βόρειας θάλασσας, σε μια απόσταση 20 χλμ από την ξηρά το βάθος δεν ξεπερνάει τα 40 μέτρα ενώ στο Αιγαίο σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την ξηρά το βάθος είναι τουλάχιστον 150 μέτρα με το κόστος των θεμελίων να είναι απαγορευτικό. Η λύση σε αυτό το πρόβλημα έχει δοθεί με την δημιουργία πλωτών αιολικών πάρκων που ήδη λειτουργούν στη Σκωτία και την Πορτογαλία και προβλέπεται να κυριαρχήσουν σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ιαπωνία, η Κορέα, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία, η Γαλλία ακόμα και η Ιταλία έχουν σχέδια για την δημιουργία πλωτών αιολικών πάρκων. Το κόστος των πλωτών αιολικών είναι περίπου 3 φορές μεγαλύτερο αυτό των σταθερών θαλάσσιων αιολικών σήμερα αλλά όπως και με τα σταθερά θαλάσσια αιολικά, προβλέπεται δραματική μείωση τους μέσα στην επόμενη δεκαετία. 

Το άλλο μεγάλο αγκάθι για την Ελλάδα είναι η χωροθέτηση τους καθώς τα θαλάσσια αιολικά χτίζονται είτε εντός εθνικών χωρικών υδαάτων ή εντός ΑΟΖ εάν και εφόσον έχουν καθοριστεί με τα όμορρα κράτη.  Καθώς τα εθνικά χωρικά ύδατα βρίσκονται στα 6 ναυτικά μίλια από τις ελληνικές ακτές οι δυνατότητες ανάπτυξης θαλάσσιων αιολικών τόσο σε μέγεθος όσο και σε αποδοχή απο τις τοπικές κοινωνίες περιορίζεται σημαντικά καθώς όσο μακρύτερα αναπτυχθεί ένα αιολικό από την ξηρά τόσο λιγότερη οπτική όχληση θα έχει. Η χωροθέτηση φυσικά απαιτεί ολοκληρωμένη στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και μια συνολική διαχείριση και ειλικρινή διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (αλιείς, ΓΕΕΘΑ, τοπικές κοινωνίες κλπ).

Τι έχει γίνει στην Ελλάδα μέχρι τώρα; Λόγω της έλλειψης μιας καθαρής εθνικής στρατηγικής την τελευταία δεκαετία για τα θαλάσσια αιολικά, το νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο παρέμεινε στάσιμο και κάποια έργα που ξεκίνησαν ανάπτυξη βάλτωσαν. Το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) που παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο του 2019 έχει καθορίσει ως εθνικό στόχο για τα αιολικά πάρκα η εγκατεστημένη ισχύς να φτάσει τα 7,0GW το 2030 από 3,6GW το 2020. Κεντρικός μοχλός για τον στόχο αυτό είναι η απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας για τα αιολικά ξηράς. Για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα, είχε τέθει μέχρι το 2030 ως ενδεικτικός τεχνολογικός στόχος να βρίσκονται σε λειτουργία περίπου 250 MW συνολικής εγκατεστημένης ισχύος. Ο στόχος αυτός και το νομικό πλαίσιο επαναπροσδιορίζεται από το υπουργείο ανάπτυξης με σκοπό το νομικό πλαίσιο να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση στις αρχές του 2021. Δεδομένου ότι τα θαλάσσια αιολικά είναι στρατηγικά έργα υποδομής το νομικό πλαίσιο πρέπει να είναι σαφές για να ξεκλειδώσει γραφειοκρατικές καθυστερήσεις από την εμπειρία άλλων ευρωπαικών κρατών. H ελληνική ενεργειακή στρατηγική στους υδρογονάνθρακες με την θεσμοθέτηση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και της εκπόνησης μελετών θαλάσσιων περιοχών πρέπει να ακολουθηθεί και για τα θαλάσσια αιολικά στην χώρα μας με την εκπόνηση τουλάχιστον στρατηγικών περιβαλλοντικών μελετών και την θεσμοθέτηση ζωνών ως πρώτο βήμα. 

Με την καθιέρωση στόχου θαλάσσιων αιολικών τουλάχιστον 1GW και την δημιουργία του κατάλληλου χωροταξικού, νομοθετικού και ρυθμιστικού πλαισίου τα θαλάσσια αιολικά μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, στην περαιτέρω ανάπτυξη εγχώριων εταιρειών περιλαμβάνοντας τα ναυπηγεία μας, στην αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας με υλοποίηση έργων από τοπικές εταιρείες, στην δημιουργία εγχώριας τεχνογνωσίας και στην δημιουργία υγειούς πεδίου ανταγωνισμού για μεγάλους ενεργειακούς παίχτες προς όφελος του περιβάλλοντος και του τελικού καταναλωτή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Γαλλία η οποία πρώτη δημιούργησε νομοθετικό πλαίσιο και διαγωνισμούς για πλωτά θαλάσσια αιολικά και σήμερα οι περισσότερες τεχνολογικές εταιρείες του κλάδου αυτού έχουν έδρα στην Γαλλία προσελκύοντας αντίστοιχα ‘μυαλά’. Τα πλωτά θαλάσσια αιολικά αναμένεται να κυριαρχήσουν μετά το 2030 και οι χώρες που ξεκινούν βήματα τώρα θα είναι οι αυριανοί πρωταγωνιστές. Λέξεις όπως θάλασσα, ναυτιλία και ναυτοσύνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ιστορία του λαού μας. Τα θαλάσσια αιολικά μπορούν να μπουν κι αυτά στην ζωή μας και στην εθνική στρατηγική ενός νησιωτικού και ναυτικού έθνους σαν την Ελλάδα.

*Ο Μάριος Παπαλεξάνδρου είναι Διευθυντής της Aeolus Ltd και Project Manager ανάπτυξης θαλάσσιων αιολικών

energypress