Κρήτη: Νέα εποχή "φυσάει" για τις ΑΠΕ... ναι πράγματι...

Η συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό μίγμα ηλεκτροπαραγωγής αυξάνεται γοργά σε παγκόσμιο επίπεδο ιδιαίτερα την τελευταία 5ετία, με τελικό στόχο τον περιορισμό των επιβλαβών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, άνθρακας, κ.λ.π.) τα οποία και τα εκπέμπουν. Παράλληλα, έχει γίνει φανερό ότι τα παραδοσιακά σχήματα ενίσχυσης των ΑΠΕ προκαλούν στρεβλώσεις στην εύρυθμη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και για το λόγο αυτό η παραδοσιακή προσέγγιση επιδότησης έχει πρόσφατα μεταβληθεί δραστικά.

Σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Γραμμές για τις Κρατικές Ενισχύσεις στους Τομείς του Περιβάλλοντος και της Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι παραγωγοί ΑΠΕ θα αποζημιώνονται μέσω μηχανισμών βασισμένων στην αγορά και θα υφίστανται κόστη εξισορρόπησης εφόσον οι προβλέψεις παραγωγής διαφέρουν από τα πραγματικά επίπεδα παραγωγής. Στην κατεύθυνση αυτή, ο Νόμος 4414/2016 θεμελιώνει τη μετάβαση προς την άμεση συμμετοχή των νέων μονάδων ΑΠΕ (πάνω από συγκεκριμένα όρια εγκατεστημένης ισχύος) στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) και στο μηχανισμό εξισορρόπησης και εκκαθάρισης αποκλίσεων, λαμβάνοντας επιπλέον μία προσαύξηση επί της τιμής εκκαθάρισης της αγοράς («Λειτουργική Ενίσχυση Διαφορικής Προσαύξησης» ή Feed-in Premium).

Οι παραγωγοί ΑΠΕ θα αποκτήσουν με τον τρόπο αυτό αυξημένα κίνητρα ανταγωνιστικότητας, ενώ ταυτόχρονα θα επωμιστούν την (οικονομική) ευθύνη της ακρίβειας πρόβλεψης της παραγωγής τους, ήτοι θα καταστούν οικονομικά υπεύθυνοι για το πρόσθετο κόστος εξισορρόπησης του συστήματος ΗΕ σε πραγματικό χρόνο όταν αυτό προκαλείται από ανισορροπίες μεταξύ προβλέψεων και πραγματικής παραγωγής τους. Το πλαίσιο αυτό, σε συνδυασμό με τη διαδικασία προσαρμογής της ελληνικής αγοράς ΗΕ προς το Ευρωπαϊκό Μοντέλο-Στόχο (Electricity Target Model), συνεπάγεται την άμεση αποκέντρωση διαδικασιών που έως σήμερα βρίσκονταν στον κεντρικό έλεγχο του ΑΔΜΗΕ, δηλαδή τη μεταφορά της ευθύνης εξισορρόπησης από τον ΑΔΜΗΕ στους επιμέρους παραγωγούς ΑΠΕ. 

Η αιολική ενέργεια είναι ένα από τα αποτελεσματικότερα και φθηνότερα εργαλεία που έχουμε για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία του περιβάλλοντος, αποτελεί την κολώνα των ΑΠΕ μαζί με τα Φ/Β και αναμένεται να συμβάλει αποτελεσματικά στην άνωθι επίτευξη του μοντέλου-στόχου. Σήμερα η αιολική ενέργεια είναι (μαζί με τα φ/β και τα ΜΥΕ) η φθηνότερη μορφή παραγωγής ηλεκτρισμού.

Οι τιμές παραγωγής ενέργειας από νέα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα κυμαίνονται γύρω στα 60 ευρώ τη μεγαβατώρα, δηλαδή χαμηλότερα από τη τιμή μου διαμορφώνεται για τον ηλεκτρισμό στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού (ΟΤΣ). Αυτό σημαίνει ότι τα αιολικά πάρκα προσφέρουν άμεσο οικονομικό όφελος στους καταναλωτές, στα νοικοκυριά και στη βιομηχανία και κάνουν την Ελληνική οικονομία πιο ανταγωνιστική.

Παραταύτα η Ελλάδα βρίσκεται πίσω στους στόχους για τη διείσδυση των Α.Π.Ε. στο ηλεκτρικό σύστημα και πίσω στην αξιοποίηση όλου του διαθέσιμου δυναμικού της. Το 2018 οι Α.Π.Ε. κάλυψαν το 27,5% της κατανάλωσης ηλεκτρισμού στη χώρα έναντι θεσμοθετημένου εθνικού στόχου 40% για το 2020. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα που παρουσιάστηκε στο τέλος του προηγούμενου έτους, αναμένεται ότι τελικά το 2020 η διείσδυση των Α.Π.Ε. στον ηλεκτρισμό θα φθάσει το 31%. Ο στόχος για το 2030 είναι 56%. 

Για να πετύχουμε το στόχο του 2030 απαιτούνται συνολικά επενδύσεις πάνω από 17 δισ. Ευρώ σε νέες εγκαταστάσεις Α.Π.Ε. και σε νέα ηλεκτρικά δίκτυα για τη μεταφορά και τη διανομή της ενέργειας, αλλά και μερική μεταστροφή/αλλαγή σε επιμέρους θέματα και εξηγούμαι:

1. Για το θέμα των νέων εγκαταστάσεων:

• πρέπει να ξεφύγουμε από το απαρχαιωμένο μοντέλο των βρώμικων ορυκτών καυσίμων. Όλο και περισσότερες χώρες παρουσιάζουν το σχεδιασμό τους για την πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Η Ελλάδα έχει καθυστερήσει
• απαιτείται να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο αδειοδοτούνται τα έργα. Σήμερα η διαδικασία αδειοδότησης κρατά πάνω από 8 έτη. Η νέα ευρωπαϊκή οδηγία για τις Α.Π.Ε. ορίζει ότι ο χρόνος αυτός δεν πρέπει να ξεπερνά τα 2-3 έτη
• απαιτούνται νέες εσωτερικές ηλεκτρικές διασυνδέσεις και διεθνείς διασυνδέσεις με όλες τις γειτονικές μας χώρες. Έτσι η Ελλάδα θα μπορέσει να «δεθεί» σταδιακά με το μεγάλο ηλεκτρικό σύστημα της Ευρώπης
• απαιτείται ένας συνδυασμός πολύ μεγάλων επενδύσεων για να πιάσουμε τους στόχους Χρειαζόμαστε μεγάλα χερσαία αιολικά πάρκα, θέλουμε θαλάσσια αιολικά πάρκα, θέλουμε συστήματα αποθήκευσης ενέργειας 
• ο περιβαλλοντικός χώρος (και σε αυτόν ανήκει ο χώρος της αιολικής ενέργειας) πρέπει να εργαστεί μαζί με τις τοπικές κοινωνίες. Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να απολαμβάνουν στο μέγιστο βαθμό τα οφέλη της Αιολικής Ενέργειας και όχι μόνο
• να εξετασθεί εκ νέου το υπάρχον Χωροταξικό πλαίο και τα θέματα ΝΑΤURA τα οποία δυσχαιρένουν αλλά και αποκλείουν σε αρκετές περιπτώσεις την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ.

2. Για το θέμα των νέων ηλεκτρικών δικτύων, ας επικεντρωθούμε τώρα τοπικά και μονάχα στην ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με την ηπειρωτική Ελλάδα:

Χωρίς αμφιβολία αποτελεί ένα έργο που εγγυάται την ασφάλεια εφοδιασμού του νησιού, την αξιοποίηση του δυναμικού της Κρήτης σε ΑΠΕ και τη μείωση του κόστους της ενέργειας κατά 7%-8%. Το πρότζεκτ ενσωματώνει και τη νέα πολιτική της Κομισιόν για την Ενεργειακή Ένωση της Ευρώπης.

Η διασύνδεση της Κρήτης αποτελεί μέρος του σχεδίου ανάπτυξης του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας τα τελευταία είκοσι χρόνια, αλλά η υλοποίησή του αναβαλλόταν συνεχώς με διάφορες αφορμές. Έτσι, η ηλεκτροδότηση της Κρήτης εξακολουθούσε(εί) να γίνεται μέσω τριών πετρελαϊκών μονάδων που διαθέτουν χαμηλό βαθμό απόδοσης και χρησιμοποιούν ως καύσιμο μαζούτ και diesel.

Η χρήση του πετρελαίου ως του αποκλειστικού καυσίμου για τις συμβατικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στην Κρήτη έχει ως αποτέλεσμα το κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού να είναι υψηλότερο σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα όπου οι μονάδες λειτουργούν με λιγνίτη, νερά στα μεγάλα υδροηλεκτρικά και φυσικό αέριο.

Αποτέλεσμα οι 'Ελληνες καταναλωτές να επιβαρύνονται με επιπλέον 400 εκατ. ευρώ το χρόνο για την ηλεκτροδότηση της Κρήτης,  μέσω των Υπηρεσιών Κοινής Ωφελείας, που πληρώνουμε όλοι με τους λογαριασμούς ρεύματος. Από την εξοικονόμηση που θα προσφέρει η λειτουργία του καλωδίου υπολογίζεται ότι το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να μειωθεί κατά 7%-8%.

Παράλληλα, η Κρήτη αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα επάρκειας ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν η ζήτηση λόγω του υψηλού τουρισμού αυξάνεται και οι ανάγκες σε ηλεκτρισμό καλύπτονται οριακά, ρισκάροντας ένα γενικευμένο μπλακ άουτ, παρόμοιο με αυτό της Σαντορίνης.

Η διασύνδεση με την ηπειρωτική Ελλάδα θα δώσει λύση στο πρόβλημα και ταυτόχρονα θα συμβάλει στην αξιοποίηση του πιο σημαντικού, ως σήμερα, ενεργειακού δυναμικού της Κρήτης, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Ηλεκτρισμός από «πράσινες» πηγές θα μπορεί να μεταφέρεται στην υπόλοιπη Ελλάδα μέσω του απλοποιημένου κάτωθι διαγράμματος:

αλλά και του επίσιμου χάρτη του ΑΔΜΗΕ:

Επιγραμματικά και κλείνοντας θα επισήμαινα ότι μία νέα ελπιδοφόρα εποχή ξεκινά για την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στο νησί, παίροντας υπόψιν τα εξής:

1. την επικείμενη ηλεκτρική διασύνδεση η οποία μέσα σε 3-4 χρόνια θα παύσει την απομόνωση (ηλεκτρικά) του νησιού και θα εκτοξεύσει την διείσδυση των ΑΠΕ
2. τον άμεσο επερχόμενο διαγωνισμό μέσα στο 2019 που η ΡΑΕ πρόσφατα ανακοίνωσε για τις ΑΠΕ
3. την ευκαιρία για μία ραγδαία μεταστροφή ορισμένων τοπικών απόψεων τόσο ιδιωτών όσο και αρχών σχετικά με τις (Β)ΑΠΕ όπως αρέσκεται να τις αποκαλλούν, δυσφημώντας όμως ένα από τα καλύτερα προιόντα που εμείς εδώ στην Κρήτη μπορούμε να εξάγουμε γρήγορα και εύκολα...Η Κρήτη χρειάζεται περισότερες ΑΠΕ με νέες μεγάλου μεγέθους εγκαταστάσεις τις οποίες μπορεί να αξιοποιήσει δίχως προβλήματα, η Ελλάδα χρειάζεται τις ΑΠΕ της Κρήτης για ένα καλύτερο περιβάλλον και μία ισχυρότερη οικονομία, η Ευρώπη χρειάζεται τις ΑΠΕ της Ελλάδας.  

Αφορμή για τον γράφοντα στη συγγραφή του παρόντος άρθρου, αποτέλεσε το κάτωθι γεγονός:

Στις 19-20/9/2019 στο ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ πραγματοποιήθηκε με εξαιρετική επιτυχία το ετήσιο συνέδριο της DEMSEE 2019, το οποίο διοργάνωσε ο ιδρυτής του, καθηγητής κος Θαλής Παπάζογλου. Οι εισηγητές σύνεδροι από 7 χώρες, στελέχη της ΔΕΗ, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, στελέχη μέλη ΔΕΠ εγχώριων πανεπιστημίων και αλλοδαπών (Ρουμανίας, Πολωνίας, Αλβανίας, ΗΠΑ/Τέξας κ.λ.π.) σε συνεχή συνέργεια και ελληλεπίδραση με το ακροατήριο συζήτησαν για τα θέματα που αναφέρθηκαν στο παρόν άρθρο καθώς και για θέματα ΑΠΕ & ΕΞΥΠΝΑ ΔΙΚΤΥΑ, Ψηφιακές τεχνικές για την αποφυγή blackout κ.α..

Πραγματοποιήθηκαν επίσης 2 τεχνικές επισκέψεις, την 1η ημέρα στο ΚΚΦ Κρήτης στον Κατσαμπά Ηρακλείου και την 2η ημέρα στο νέο εγκατεστημένο έργο Παραγωγής Ηλεκτρ. Ρεύματος από Κύματα στο λιμάνι Ηρακλείου, απ’όπου και 2 κάτωθι ενδεικτικές φωτο:

Ήταν χαρά μου να συμμετέχω στο συνέδριο αυτό και ως εκ των χορηγών, και να συζητήσω αναλυτικά με τους εξαιρετικά επιλεγμένους εισηγητές για θέματα ακριβώς to-the-point για το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης αλλά και για άλλα. Οι ερωταπαντήσεις αποτέλεσαν απόρροια της εμπειρίας όλων των παραβρισκομένων και θα αποτελέσουν πηγή περαιτέρω συζητήσεων και ερευνών, ίσως και βιβλιογραφία για επόμενο συνέδριο που ελπίζω σύντομα να πραγματοποιηθεί στην Κρήτη, αυτή την φορά συζητώντας όχι για την έναρξη αλλά για την πορεία υλοποίησης της διασύνδεσης.

  *Γιάννης Παπαδάκης, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΙΟΛΙΚΩΝ ΠΑΡΚΩΝ

1 Οκτωβρίου 2019

energypress