“Αντεπίθεση” της πυρηνικής βιομηχανίας με τα ίδια άσφαιρα πυρά

Αν και δεν είναι αλήθεια πως τα χρυσόψαρα έχουν βραχεία μνήμη, εν τούτοις η πυρηνική βιομηχανία κάνει χρήση αυτού του αστικού μύθου, γιατί στην περίπτωσή της φαίνεται πως δουλεύει. Πολύς κόσμος ξεχνά, όχι μόνο τις εδώ και επτά δεκαετίες πανομοιότυπες υποσχέσεις του πυρηνικού λόμπι (οι οποίες ποτέ δεν τηρούνται) αλλά ακόμη και κορυφαία δράματα όπως αυτά του Τσερνόμπιλ και της Φουκουσίμα.

Το τελευταίο διάστημα έχουμε και πάλι μια επικοινωνιακή καταιγίδα που προσπαθεί να μας πείσει πως αυτή τη φορά όλα θα είναι διαφορετικά και πως βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας πυρηνικής εποχής. Μέχρι και ο πρωθυπουργός άνοιξε πρόσφατα ένα παράθυρο ελπίδας στους εμπόρους της πυρηνικής τεχνολογίας. Είναι όμως έτσι;

Το πυρηνικό λόμπι στήριξε την επιχειρηματολογία του υπέρ της χρήσης πυρηνικής ενέργειας σε τρεις μύθους. Η πυρηνική ενέργεια είναι, υποτίθεται, καθαρή, ασφαλής και φθηνή.

Οι τραγωδίες του Τσερνόμπιλ και της Φουκουσίμα αποδόμησαν τα δύο πρώτα επιχειρήματα στα μάτια του κάθε καλόπιστου πολίτη (αν και κάποιοι προσποιούνται ότι οι δύο τραγωδίες ήταν απλώς κακές στιγμές που δεν θα επαναληφθούν). Ακόμη και πάνω από τα πυρηνικά συντρίμμια όμως, κάποιοι επιμένουν πως η πυρηνική ενέργεια είναι ένα απαραίτητο κακό, γιατί παραμένει φθηνή και αξιόπιστη λύση για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών μας. Επικαλούνται μάλιστα την πρόοδο της τεχνολογίας και τη στροφή σε νέους, μικρότερους αντιδραστήρες (Small Modular Reactors -SMR), διεκδικώντας κονδύλια δισεκατομμυρίων για την ανάπτυξή τους. Ας δούμε κατά πόσο κάτι τέτοιο ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Κατ’ αρχάς μιλάμε για κάτι που δεν υπάρχει! Παρά τις υποσχέσεις, η πυρηνική βιομηχανία δεν έχει παρουσιάσει ακόμη αντιδραστήρες SMR που να λειτουργούν. Παρόλο που η σχετική έρευνα ξεκίνησε από τον περασμένο αιώνα, οι ημερομηνίες έναρξης -δοκιμαστικής έστω- λειτουργίας αλλάζουν συνεχώς και η τελευταία εκδοχή κάνει λόγο για το τέλος αυτής της δεκαετίας. Όσο αφορά στο κόστος παραγωγής, πρόσφατες μελέτες στην Αυστραλία (βασικό εξαγωγέα ουρανίου, η οποία έχει κάθε λόγο να υποστηρίζει την πυρηνική ενέργεια) υπολογίζουν το σταθμισμένο κόστος παραγωγής των νέων αντιδραστήρων σε 143-237 ευρώ ανά μεγαβατώρα (CSIRO, Μάιος 2024). Καμία έκπληξη αφού και το σταθμισμένο κόστος των συμβατικών αντιδραστήρων ανέρχεται σε 175 ευρώ ανά μεγαβατώρα (εύρος 131-204 ευρώ ανά μεγαβατώρα) σύμφωνα με τον Οίκο Lazard (Ιούνιος 2024). Σημειωτέον ότι το παραπάνω κόστος υπολογίζεται βάσει αισιόδοξων προβλέψεων ως προς το κόστος κατασκευής και θεωρώντας ότι όλα θα κυλίσουν καλά κατά την ανάπτυξη των σταθμών. Η εμπειρία όμως μας λέει διαφορετικά πράγματα. Όλοι οι αντιδραστήρες στο παρελθόν είχαν πολύχρονες καθυστερήσεις στην κατασκευή τους, εκτινάζοντας το κόστος του εγχειρήματος. Για σύγκριση, να πούμε ότι το αντίστοιχο σταθμισμένο κόστος των φωτοβολταϊκών και των αιολικών είναι της τάξης των 40 και 50 ευρώ ανά μεγαβατώρα αντίστοιχα. Η προσθήκη μπαταριών σε συστήματα ΑΠΕ ανεβάζει το σταθμισμένο κόστος κατά 25-30 ευρώ ανά μεγαβατώρα, κόστος που παραμένει κάτω από το μισό του αντίστοιχου των πυρηνικών.

Μια τεχνική “λεπτομέρεια” που δεν λέγεται είναι πως οι πυρηνικοί σταθμοί δεν είναι συμβατοί με την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Το πραγματικό ζητούμενο είναι να υπάρχει τρόπος κάλυψης των αναγκών όταν δεν υπάρχει ηλιοφάνεια ή δεν πνέει ο άνεμος και όχι το αντίθετο (να λειτουργούν δηλαδή αδιάλειπτα τα πυρηνικά και να τσοντάρουν οι ΑΠΕ). Τα πυρηνικά δεν μπορούν να ακολουθήσουν τη διαλείπουσα λειτουργία των ΑΠΕ, αφού η ρύθμιση της ισχύος ενός πυρηνικού σταθμού είναι μια διαδικασία που παίρνει πολύ χρόνο. Αντιθέτως, τα συστήματα αποθήκευσης με συσσωρευτές ανταποκρίνονται στη διαλείπουσα λειτουργία των ΑΠΕ σε χιλιοστά του δευτερολέπτου (!) και με πολύ μικρότερο κόστος.

Όσο για το επιχείρημα ότι τα πυρηνικά θα συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής απειλής, ας αναλογιστούμε απλώς ότι ακόμη κι αν αποφασίζαμε σήμερα κιόλας να ξεκινήσουμε ένα πυρηνικό σταθμό (υπόθεση μη ρεαλιστική λόγω της ισχυρής αντίστασης των πολιτών), αυτός θα ήταν λειτουργικός την περίοδο 2035-2040. Μα ως τότε το μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής στη χώρα μας θα είναι απολύτως καθαρό με 100% ΑΠΕ και ισχυρή παρουσία συστημάτων αποθήκευσης που θα εγγυώνται την ασφαλή και αδιάλειπτη λειτουργία του συστήματος. Κάτι που δεν μπόρεσε να εγγυηθεί η πυρηνική βιομηχανία στη Γαλλία τα τελευταία χρόνια, όταν οι μισοί αντιδραστήρες βγήκαν εκτός λειτουργίας λόγω καύσωνα αφού δεν υπήρχε ασφαλής τρόπος ψύξης τους λόγω λειψυδρίας. Αν δεν υπήρχαν οι εισαγωγές από ΑΠΕ της Γερμανίας, η ενεργειακή ασφάλεια της Γαλλίας δεν θα ήταν δεδομένη.

Η ετήσια έκθεση για την πυρηνική βιομηχανία (World Nuclear Industry Status Report 2023) δίνει κάποια επιπλέον ενδιαφέροντα στοιχεία για την κατάσταση της πυρηνικής τεχνολογίας. Το ποσοστό της συμμετοχής της στην ηλεκτροπαραγωγή έπεσε διεθνώς από 17,5% το 1996 σε 9,2% το 2022. Η μέση ηλικία των πυρηνικών αντιδραστήρων είναι 31,4 έτη (στις ΗΠΑ μάλιστα ξεπερνά τα 42 έτη). Ο μέσος χρόνος αποσυναρμολόγησης των παλιών αντιδραστήρων ανέρχεται σε 20 έτη! Και το χειρότερο… Μετά από επτά δεκαετίες εμπορικής λειτουργίας των πυρηνικών αντιδραστήρων, ακόμη δεν έχει βρεθεί ασφαλής τρόπος διάθεσης των πυρηνικών αποβλήτων (κάποια από τα οποία θα παραμένουν επικίνδυνα για χιλιάδες χρόνια).

Σε ότι αφορά τη χώρα μας, ευτυχώς η προοπτική ανάπτυξης πυρηνικών σταθμών δεν έχει μέλλον. Έτσι κάποιοι προσπαθούν να περάσουν την πυρηνική ενέργεια από το παράθυρο, προτείνοντας να συνάψει η χώρα μας μακροχρόνιες συμβάσεις για προμήθεια ενέργειας από το Κοζλοντούι, εγγυώμενη έτσι τη βιωσιμότητά του. Σαν να λέμε, να αγοράσουν τα πρόβατα μετοχές από μια αγέλη λύκων για να υπάρχει εγγυημένη τροφή. Για ποιόν είναι το ερώτημα.

- Ο κ. Στέλιος Ψωμάς είναι Σύμβουλος σε θέματα Ενέργειας και Περιβάλλοντος