Οι μύθοι θολώνουν την πραγματικότητα του αειφόρου ενεργειακού μέλλοντος
Οι καύσωνες, οι πλημμύρες και η ξηρασία ανά τον πλανήτη πρέπει να μας αφυπνίσουν. Χρειάζεται να κόψουμε τα ορυκτά καύσιμα γρήγορα, να μειώσουμε τις εκπομπές CO2 κοντά στο μηδέν ως τα μέσα του αιώνα. Για να το κάνουμε πρέπει να προβούμε σε εξηλεκτρισμό όσο το δυνατόν περισσότερο, να απανθρακοποιήσουμε την προμήθεια ηλεκτρισμού και να χρησιμοποιήσουμε το υδρογόνο, τη βιοενέργεια και τη δέσμευση άνθρακα σε εφαρμογές όπου ο άμεσος εξηλεκτρισμός δεν είναι εφικτός.
Η παγκόσμια προμήθεια ηλεκτρισμού πρέπει να επεκταθεί περίπου στο τετραπλάσιο: Τα δίκτυα μεταφοράς πρέπει να αναπτυχθούν από τα 70 εκατ. χμ σε περίπου 200 εκατ. χμ. Τα ηλεκτρικά οχήματα από τα 25 εκατ. σε πάνω από 1 δισ. Αυτό συνεπάγεται μεγάλες αυξήσεις στην προμήθεια ορυκτών - επτά φορές περισσότερο λίθιο θα χρησιμοποιείται ετησίως σε σχέση με το 2022, ενώ η αντίστοιχη χρήση χαλκού θα διπλασιαστεί.
Αντιμέτωποι με αυτή την πρόκληση, βλέπουμε τους φόβους να πολλαπλασιάζονται - ότι η εξόρυξη θα απαιτήσει τεράστιες ποσότητες νερού που σπανίζει, οι υψηλές τιμές λιθίου θα κάνουν τα ηλεκτρικά οχήματα απαγορευτικά ή ότι τα πεταμένα φωτοβολταϊκά θα προκαλέσουν καταστροφή. Πρέπει να διαχωρίσουμε τους μύθους από τις πραγματικές ανησυχίες - και η τελευταία έκθεση του Energy Transition Commission κάνει ακριβώς αυτό.
Ένα πράγμα για το οποίο δεν χρειάζεται να ανησυχούμε είναι η μακροπρόθεσμη προμήθεια: Για όλα τα σημαντικά ορυκτά, τα γνωστά αποθέματα ξεπερνούν εύκολα τις μελλοντικές απαιτήσεις. Ένας τομέας για σύγκριση είναι το CO2 ή τα υπόλοιπα αέρια που εκπέμπονται όταν χρησιμοποιούμε ορυκτή ενέργεια για παραγωγή των υλικών που απαιτούνται για την πρώτη γενιά ανεμογεννητριών, φ/β, μπαταριών και ηλεκτρικού εξοπλισμού. Αυτές οι εκπομπές μπορούν να φτάσουν στο σύνολο τους 15-35 γιγατόνους ισοδύναμου CO2 στα επόμενα 30 χρόνια. Όμως συγκρίνονται με περίπου 40 γιγατόνους που παράγουν κάθε χρόνο τα ορυκτά καύσιμα.
Η χρήση γης και νερού επίσης είναι διαχειρίσιμη. Τα περίπου 5 δισ. κ.μ. νερού που χρειάζονται ετησίως για τη νέα παραγωγή ορυκτών συγκρίνεται με 2.700 δισ. κ.μ. που καταναλώνονται στον γεωργικό-κτηνοτροφικό τομέα. Και όλα αυτά τα φ/β και τα ορυχεία που απαιτούνται θα χρησιμοποιούν λιγότερο από 2% της γης που αφιερώνεται για τις καλλιέργειες. Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος απειλεί τα τροπικά δάση, ενώ οι μπαταρίες για τα ηλεκτρικά οχήματα δεν τα απειλούν.
Αντιθέτως, υπάρχουν τρεις βασικές προκλήσεις. Η πρώτη είναι να αυξηθεί η προσφορά αρκετά γρήγορα για να καλύψει την αυξημένη ζήτηση. Υπάρχουν αρκετές πηγές χαλκού και λιθίου για κάλυψη των αναγκών το 2050, όμως τα ανακοινωμένα σχέδια υπολείπονται για τη ζήτηση του 2030. Πρέπει να κατασκευαστούν νέα ορυχεία και μονάδες επεξεργασίας, να αυξηθούν οι οικονομικές ροές προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και τα συστήματα να αναθεωρηθούν για να επιτρέψουν ορισμένη ανάπτυξη τέτοιων έργων στις πλούσιες χώρες.
Δεύτερον, τα νέα έργα μπορούν να έχουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Κατά μέσο όρο, οι επιπτώσεις θα αντισταθμιστούν με το παραπάνω δίνοντας τέλος στην εξόρυξη άνθρακα, αλλά αυτό δεν θα ισχύσει για ορισμένες κοινότητες. Οι βέλτιστες πρακτικές εξόρυξης και επεξεργασίας μπορούν να περιορίσουν δραματικά τη ζημιά και πρέπει να απαιτηθούν μέσω ρυθμίσεων προς τους παραγωγούς και τους καταναλωτές. Οι κοινότητες πρέπει να μοιράζονται τα κέρδη, με το μικρό προστιθέμενο κόστος να γίνεται δεκτό για μια πιο αειφόρο παραγωγή.
Όμως οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις μπορούν να μειωθούν δραματικά και μέσω της καινοτομίας και της ανακύκλωσης, μειώνοντας την ανάγκη για εξόρυξη. Νέοι σχεδιασμοί μπαταριών έχουν μειώσει τις μελλοντικές ανάγκες για κοβάλτιο κατά 50% μέσα σε πέντε μόλις χρόνια. Οι μπαταρίες LFP δίχως νικέλιο χρησιμοποιούνται πλέον στο 40% των ηλεκτρικών οχημάτων - από 7% το 2019. Ταυτόχρονα, άνω του 50% του λιθίου στις νέες μπαταρίες μπορεί να προέλθει από την ανακύκλωση. Οι ρυθμίσεις απαιτούν ολοένα και περισσότερο την ανακύκλωση όλων των υλικών των μπαταριών.
Τρίτον, θα έπρεπε να δομήσουμε πιο διαφοροποιημένες εφοδιαστικές αλυσίδες. Σχεδόν το 70% του κοβαλτίου προέρχεται από τη Δημοκρατία του Κονγκό, το 48% του νικελίου από την Ινδονησία και το 74% του επεξεργασμένου λιθίου από την Κίνα, παρόλο που οι πόροι λιθίου είναι διεσπαρμένοι ανά τον πλανήτη. Η σημαντική συγκέντρωση της εξόρυξης είναι αναπόφευκτη και η πλήρης αποσύνδεση από την Κίνα θα αύξανε σημαντικά το κόστος - επιβραδύνοντας την πρόοδο προς μια οικονομία μηδενικού άνθρακα. Όμως, οι πολιτικές ελάττωσης της εξάρτησης από τις εισαγωγές έχουν λογική: Στόχος της Ε.Ε. είναι να εξασφαλίζει το 40% των επεξεργασμένων ορυκτών της ενδοευρωπαϊκά.
Οι προκλήσεις στην προμήθεια ορυκτών πρέπει να αντιμετωπιστούν ξεκάθαρα. Πρέπει όμως και να καλωσορίσουμε την αειφόρο φύση του νέου ενεργειακού συστήματος. Στο τωρινό ενεργειακό σύστημα, κάθε χρόνο καίμε 8 δισ. τόνους άνθρακα, 35 δισ. βαρέλια πετρελαίου και 4 τρισ. κ.μ. αερίου, παράγοντας περίπου 40 δισ. τόνους ισοδύναμου CO2. Στο νέο σύστημα θα παράγουμε πολύ λιγότερες ποσότητες βασικών ορυκτών και θα τα χρησιμοποιούμε σε δομές που παράγουν, αποθηκεύουν και χρησιμοποιούν καθαρή ηλεκτρική ενέργεια. Τα υλικά θα είναι έτοιμα να το ξανακάνουν την επόμενη χρονιά ή να ανακυκλωθούν ξανά και ξανά. Πρόκειται για ένα εγγενώς ανανεώσιμο σύστημα και όσο πιο γρήγορα το φτιάξουμε, τόσο το καλύτερο.
- Ο Αντέρ Τέρνερ είναι πρόεδρος της Energy Transitions Commission
(Financial Times)
