Κι όμως! Πιο πολλοί οι πτυχιούχοι για ορυκτά καύσιμα παρά για καθαρή ενέργεια – Οι κενές θέσεις εργασίας, οι λάθος δεξιότητες και η χρηματοδότηση

Παρά την σημαντική ανάπτυξη της πράσινης ενέργειας, τα πανεπιστήμια παγκοσμίως εξακολουθούν να παράγουν περισσότερους εργαζομένους για τα ορυκτά καύσιμα παρά για τις βιομηχανίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 

Η διαπίστωση αυτή αποτυπώνεται σε πρόσφατη έρευνα των Roman Vakulchuk και Indra Overland στο Νορβηγικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Energy Research & Social Science .

Η μελέτη βασίζεται σε μια ανασκόπηση 18.400 πανεπιστημίων σε 196 χώρες, και αιτιολογεί με τον πιο επιστημονικό τρόπο τις εκατοντάδες χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας στις ΑΠΕ, με τις επιχειρήσεις του κλάδου να αναζητούν εναγωνίως εξειδικευμένους εργαζομένους.

Τα ποσοστά

Έθνη και ιδρύματα προειδοποιούν ήδη για ένα σημαντικό κενό δεξιοτήτων , δημιουργώντας ένα ακόμη φρένο στην ταχύτητα της μετάβασης. Οι συντάκτες της μελέτης αναφέρουν ότι είναι ένα ακόμη παράδειγμα της πολιτικής και οικονομικής επιρροής της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και μια επιτυχημένη μετάβαση θα αφήσει εκατομμύρια εργαζομένους εγκλωβισμένους με λάθος δεξιότητες. 

Υποστηρίζουν μάλιστα, ότι τόσο τα πανεπιστήμια όσο και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να  διοχετεύουν δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση – που τώρα πηγαίνει στην υποστήριξη της εκπαίδευσης στα ορυκτά καύσιμα – προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ανησυχητικά ευρήματα

Η μελέτη παρουσιάζει αρκετά ανησυχητικά ευρήματα. Το κύριο αποτέλεσμα είναι ότι ο κόσμος εξακολουθεί να παράγει περισσότερο εργατικό δυναμικό για τα ορυκτά καύσιμα παρά για τις βιομηχανίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 

Σύμφωνα με την έρευνα το 68% των ενεργειακών πτυχίων στον κόσμο επικεντρώνεται στα ορυκτά καύσιμα και μόνο το 32% στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας . Αυτό το χάσμα κλείνει, αν και όχι αρκετά γρήγορα, δεδομένης της ταχέως αυξανόμενης ανάγκης για ειδικευμένους εργαζόμενους στην καθαρή ενέργεια. 

Με τον τρέχοντα ρυθμό μεταβολής, τα πανεπιστημιακά πτυχία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν θα φτάσουν το 100% νωρίτερα από το έτος 2107.

Τα ευρήματα δείχνουν ότι «η ταχεία υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως δεν συνδυάζεται με αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς τα πανεπιστήμια συνεχίζουν να δίνουν προτεραιότητα στις μελέτες άνθρακα και πετρελαίου». Παρόλο που ο αριθμός των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου, εξακολουθούν να είναι λιγότερα από τα προγράμματα που προσανατολίζονται στα ορυκτά καύσιμα.

 

Αυξανόμενες ελλείψεις εργατικού δυναμικού 

Η παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση περιλαμβάνει τον μετασχηματισμό των επαγγελμάτων και των αγορών εργασίας, οι οποίες με τη σειρά τους εξαρτώνται από τη διαθεσιμότητα ενός εργατικού δυναμικού με την κατάλληλη εκπαίδευση και σύνολα δεξιοτήτων. 

Σύμφωνα με μελέτη των Jacobson et al. (2017) , η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αναμένεται να δημιουργήσει 52 εκατομμύρια θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης σε 139 χώρες έως το 2050 .

Ωστόσο, σήμερα μπορεί κανείς να παρατηρήσει αυξανόμενες παγκόσμιες ελλείψεις εργατικού δυναμικού για καθαρή ενέργεια. Σύμφωνα με μάλιστα με τον εκτελεστικό διευθυντή του Διεθνούς Οργανισμούς Ενέργειας, Φατίχ Μπιρόλ, «η πρωτοφανής επιτάχυνση που έχουμε δει στις μεταβάσεις καθαρής ενέργειας δημιουργεί εκατομμύρια νέες ευκαιρίες εργασίας σε όλο τον κόσμο – αλλά αυτές δεν καλύπτονται αρκετά γρήγορα». Η προσφορά ανθρώπινου κεφαλαίου υστερεί πολύ σε σχέση με τη ζήτηση στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και το χάσμα είναι πιθανό να διευρυνθεί περαιτέρω καθώς προβλέπονται ελλείψεις εργατικού δυναμικού στο μέλλον.

Επαναπροσανατολισμός

Οι ερευνητές του Νορβηγικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, υποστηρίζουν ότι, ο επαναπροσανατολισμός της ενεργειακής εκπαίδευσης προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μακριά από τα ορυκτά καύσιμα θα είναι αποφασιστικός για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5°C έως το 2050, καθώς θα χρειαστεί ένα μεγάλο και καλά καταρτισμένο εργατικό δυναμικό για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού. Όπως αναφέρει η έκθεση: « Η παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση απαιτεί μια νέα γενιά επιστημόνων, μηχανικών, τεχνικών και άλλων ειδικών με τις δεξιότητες που απαιτούνται για την κατασκευή και τη διαχείριση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας».

Υποχρηματοδότηση για πτυχία καθαρής ενέργειας

Ωστόσο, η εκπαίδευση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παραμένει σε μεγάλο βαθμό υποχρηματοδοτούμενη σε παγκόσμιο επίπεδο σε σύγκριση με την εκπαίδευση στα ορυκτά καύσιμα και πολλά πανεπιστήμια αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση για εργατικό δυναμικό καθαρής ενέργειας . 

Για παράδειγμα, η έρευνα διαπιστώνει ότι υπάρχουν 33 πανεπιστήμια που εξειδικεύονται πλήρως στις μελέτες πετρελαίου . Αντίθετα, μόνο δύο πανεπιστήμια στον κόσμο επικεντρώνονται πλήρως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας . Το χάσμα μεταξύ των πανεπιστημίων ορυκτών καυσίμων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι μεγάλο και συνεχίζει να διευρύνεται υπέρ των ορυκτών καυσίμων .

Παρόμοιες τάσεις, αν και ελαφρώς πιο θετικές, μπορούν να παρατηρηθούν σε επίπεδο πανεπιστημιακής σχολής . Παρόλο που το μερίδιο των σχολών ορυκτών καυσίμων μειώθηκε με την πάροδο του χρόνου (σε 68%), παρέμεινε πολύ μεγαλύτερο από αυτό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (32% ) το 2019 .

Ιδιωτικά vs δημόσια

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στρέφονται προς την εκπαίδευση καθαρής ενέργειας πιο ενεργά από τα δημόσια πανεπιστήμια

Το παγκόσμιο μερίδιο των προγραμμάτων σπουδών για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στα δημόσια πανεπιστήμια αυξήθηκε από 16% το 1999 σε 34% το 2019 και από 21% το 1999 σε 39% το 2019 στα ιδιωτικά πανεπιστήμια . Έτσι, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ήταν ελαφρώς πιο ενεργά από τα δημόσια πανεπιστήμια στη στροφή προς την εκπαίδευση για την καθαρή ενέργεια. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι λιγότερο επιρρεπή σε επιδράσεις περιορισμού του άνθρακα.

Αναπτυσσόμενες

Η εκπαίδευση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με την εκπαίδευση στα ορυκτά καύσιμα στις περισσότερες περιοχές. Η Ασία-Ειρηνικός, η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη έχουν φτάσει πιο μακριά από αυτή την άποψη, ενώ τα πανεπιστήμια στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική και Νότια Αμερική και την Ευρασία προσφέρουν πολύ λιγότερα εκπαιδευτικά πτυχία στην καθαρή ενέργεια σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα .

Τα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι «οι αναπτυσσόμενες χώρες υστερούν σε σχέση με τις ανεπτυγμένες στον τομέα αυτό, παρόλο που η ανάγκη για επαγγελματίες εκπαιδευμένους στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι μεγαλύτερη στις αναπτυσσόμενες χώρες . Μαζί με την έλλειψη κεφαλαίων, τα υπανάπτυκτα ρυθμιστικά πλαίσια για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα εδραιωμένα επιχειρηματικά συμφέροντα για τα ορυκτά καύσιμα, η αναντιστοιχία μεταξύ της ενεργειακής εκπαίδευσης και των αναγκών της βιομηχανίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να εμποδίσει την ενεργειακή μετάβαση σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες » .

Οι κίνδυνοι για «λάθος» δεξιότητες

Το παγκόσμιο σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ενέργειας μπορεί να καθυστερήσει να μεταρρυθμιστεί λόγω των εδραιωμένων συμφερόντων των βιομηχανιών ορυκτών καυσίμων , οι οποίες έχουν πολιτική και οικονομική επιρροή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και δημιουργούν επιπτώσεις δέσμευσης άνθρακα στα πανεπιστήμια. Το κλείδωμα άνθρακα τροφοδοτεί τη θεσμική αδράνεια, μια κατάσταση όπου τα ιδρύματα (εδώ τα πανεπιστήμια) αντιστέκονται στην αλλαγή. Ένας άλλος σημαντικός λόγος εδώ είναι το γεγονός ότι η εκπαίδευση για την καθαρή ενέργεια παραμένει σε μεγάλο βαθμό υποχρηματοδοτούμενη τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες .

Αυτό εγκυμονεί κινδύνους για τους πτυχιούχους που λαμβάνουν εκπαίδευση στα ορυκτά καύσιμα. Δεδομένου ότι μια καριέρα μπορεί να διαρκέσει 30-40 χρόνια, αυτό δημιουργεί κίνδυνο για λανθάνουσες δεξιότητες λόγω (κακής) εκπαίδευσης . Με την πάροδο του χρόνου, οι απόφοιτοι από προγράμματα ορυκτών καυσίμων λαμβάνουν εκπαίδευση για βιομηχανίες που πρόκειται να καταργηθούν σταδιακά μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Αυτοί οι απόφοιτοι μπορεί να μείνουν με αδιέξοδες δεξιότητες, οι οποίες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε λανθάνουσες θέσεις εργασίας και ζωές, ανεργία και κοινωνική αστάθεια. Το απαιτούμενο κόστος και χρόνος για την επανεκπαίδευση ατόμων με εκπαίδευση στα ορυκτά καύσιμα μπορεί να είναι σημαντικό .

Συστάσεις πολιτικής

Υπάρχουν ήδη σοβαρές ελλείψεις σε ειδικευμένο εργατικό δυναμικό για τις βιομηχανίες καθαρής ενέργειας. Είναι πιθανό να αυξηθούν περαιτέρω καθώς ο κόσμος θα μεταβεί περισσότερο προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, κανείς δεν μιλά για σταδιακή κατάργηση των πτυχίων στα ορυκτά καύσιμα σε μια εποχή που πολλές χώρες στον κόσμο αγωνίζονται να μεταβούν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λόγω της έλλειψης ειδικευμένου εργατικού δυναμικού καθαρής ενέργειας .

Οι συντάκτες της έκθεσης αναφέρουν ότι, χωρίς επείγουσα μεταρρύθμιση, η επίδραση του άνθρακα στο παγκόσμιο σύστημα ενεργειακής εκπαίδευσης μπορεί να έχει επιζήμιο αντίκτυπο στην ενεργειακή μετάβαση. Ως εκ τούτου, τα πανεπιστήμια και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην παραγωγή ανθρώπινου κεφαλαίου για τις βιομηχανίες καθαρής ενέργειας . 

Είναι σημαντικό να διοχετευθούν δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση – που τώρα πηγαίνει για την υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα ορυκτά καύσιμα – προς την εκπαίδευση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα Υπουργεία Παιδείας πρέπει να συνεργαστούν με τα πανεπιστήμια και να σχεδιάσουν γρήγορα προγράμματα σπουδών και κατάρτισης στην ηλιακή, την αιολική και την υδροηλεκτρική ενέργεια.