Η ανεμογεννήτρια ως εικαστικό σύμβολο και η «Καβαλλερία Ρουστικάνα»!
Τί δουλειά έχει μια ανεμογεννήτρια περιτριγυρισμένη από παπαρούνες στο κέντρο της σκηνής της όπερας «Καβαλλερία Ρουστικάνα» («Αγροτικός Ιπποτισμός») που γράφτηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και σχετίζεται με τα πάθη ταπεινών, λαϊκών ανθρώπων του ιταλικού Νότου;
Δεν μπορώ να εικάσω πόσο επιτυχημένος (ή πόσο κιτς, όπως γράφουν ορισμένοι) είναι ο συνδυασμός των σκηνικών του Βρετανού σκηνογράφου και ενδυματολόγου Λέσλι Τράβερς στη συγκεκριμένη όπερα (εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες από την Εθνική Λυρική Σκηνή και συνεχίζεται για λίγες ακόμη παραστάσεις στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος ΚΠΙΣΝ).
Πράγματι, η αλήθεια είναι ότι η μαξιμαλιστική κατασκευή αλλά και τα συνοδευτικά μεταμοντέρνα σκηνικά δυσκολεύουν την κίνηση των τραγουδιστών ή τους «εξαφανίζουν» μέσα στο πολυπρόσωπο σύνολο που κινείται επί σκηνής - και στριμώχνει τους χορωδούς, που νιώθεις ότι τελικά υποτιμώνται και αντιμετωπίζονται σαν αξεσουάρ της σκηνογραφικής φιλοδοξίας του κ. Τράβερς [1]…
Όμως από την άλλη μεριά, η τεράστια ανεμογεννήτρια θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ένας σύγχρονος «τροχός» του χρόνου και του ευμετάβλητου της ανθρώπινης ύπαρξης και των τεχνουργημάτων του. Ίσως πάλι μπορεί να θεωρηθεί ως ο διάδοχος και η φυσιολογική μετεξέλιξη των όμορφων ανεμόμυλων του παρελθόντος που χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς πριν αλλά και κατά την περίοδο του 1890 που είναι το έτος αναφοράς για τη διάσημη όπερα του Πιέτρο Μασκάνι. Με τον τρόπο αυτό ενδεχομένως αναβιώνει το κίνημα που έμεινε γνωστό ως «βερισμός» -από την ιταλική λέξη vero που σημαίνει αληθινός- και το οποίο εκφράζει τον ρεαλισμό στην ιταλική όπερα με τη συγκεκριμένη όπερα να αποτελεί το κορυφαίο δείγμα. Σήμερα, ο σύγχρονος «βερισμός» μοιάζει να υλοποιείται με την ανεμογεννήτρια και την πράσινη μετάβαση!
Αν το δούμε ακόμη πιο αποστασιοποιημένα από την όπερα, θα μπορούσε η ανεμογεννήτρια να ταυτίζεται με την αισθητική της εποχής, ως το κυρίαρχο σύμβολο της ενεργειακής μετάβασης. Πρόκειται για ένα τεχνούργημα, μια ανεμομηχανή αλλά και μια ηλεκτρογεννήτρια, με πολλαπλή εκφραστικότητα. Όπως γράφει ο καθηγητής Θ. Π. Τάσιος [2], η γοτθική ανάταση του εκλεπτυσμένου ύψους, συνδυασμένου με την τριγωνική συμμετρία των πτερύγων, αποκρίνονται σε βασικές ανάγκες της κοινωνικής συνείδησης για την ομορφιά. Η ανεμογεννήτρια ικανοποιεί βασικά θεωρήματα της Αισθητικής (τάξη και ηρεμία, κίνηση και ελευθερία), όπως απ' την ίδια τη λειτουργία τους συμβαίνει με κάμποσα τεχνήματα μεγάλης κλίμακας. Όταν, μάλιστα, αντικρίζετε ένα σύνολο από τέτοια καλλιτεχνήματα, τότε πάλι νιώθετε αισθητική ικανοποίηση: Η τάξη του συνόλου στη μεγάλη κλίμακα και η αταξία των ασύγχρονων περιστροφών στη μικρή κλίμακα είναι γνωστός αισθητικός συνδυασμός!
Φυσικά, υπάρχει και η άλλη εξήγηση. Άλλωστε, δεν θα μπορούσε να λείπει από το ελληνικό ρεπερτόριο τουλάχιστον! Διότι, «τι τέχνη από καλαισθητικής απόψεως και τι αισθητική μπορεί να έχουν τα δεκάδες ή εκατοντάδες «μεγαθήρια» από μπετόν, σίδηρο και ..σπάνιες γαίες, με τα δεκάδες μέτρα ύψος, καρφωμένα ως δεσμοφύλακες επάνω στις βουνοκορφές της πατρίδας μας, αλλοιώνοντας και παραμορφώνοντας τελείως το μορφολογικό ανάγλυφο του τοπίου και προκαλώντας την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος;»[3].
Στο τέλος της ημέρας όμως, είτε με την μία είτε με την άλλη εξήγηση, η ανεμογεννήτρια κλέβει την παράσταση: δεν μπήκε μόνο στη ζωή μας αλλά εισέβαλε πανηγυρικά και στη σύγχρονη τέχνη.
Πέτρος Τζεφέρης, Δρ. ΕΜΠ-συγγραφέας.
