Η ρήξη Ισραήλ - Τουρκίας αναδιατάσσει τον ενεργειακό χάρτη στην περιοχή - Τι σημαίνει για τις έρευνες υδρογονανθράκων και για τα μεγάλα projects της Αν.Μεσογείου

Νέες ισορροπίες, ανατροπές και επαναχάραξη της ενεργειακής αρχιτεκτονικής στην περιοχή απειλεί να φέρει η ρήξη στις σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία, η οποία πλέον δεν αφήνει κανένα περιθώριο για την ούτως ή άλλως πολύ χαμηλών πιθανοτήτων πρόταση Ερντογάν περί μεταφοράς του ισραηλινού αερίου προς την Ευρώπη. 

Η πρώτη και άμεση επίπτωση από τη στάση του Ερντογάν να βγει ανοικτά σε υποστήριξη της Χαμάς είναι ότι έθεσε τέρμα για ένα πολύ μεγάλο διάστημα σε κάθε προοπτική ενεργειακής συνεργασίας με το Ισραήλ, που ήταν και το μείζον διακύβευμα για τον Τούρκο Πρόεδρο, αφού θα επέτρεπε στην γείτονα να μπει ξανά στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου. Ο Τούρκος Πρόεδρος το αναδείκνυε με κάθε ευκαιρία και το είχε προτείνει στον Μπ. Νετανιάχου κατά τη συνάντησή τους τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, αν και η γενικότερη εκτίμηση ήταν πως πολύ δύσκολα οι ισραηλινοί θα παρέδιδαν το «όπλο» του φυσικού τους αερίου στην Τουρκία, απέναντι στην οποία ήταν ούτως ή άλλως καχύποπτοι.

Τώρα, το τέλος στην αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας δημιουργεί την ευκαιρία για την Ελλάδα και την Κύπρο να δείξουν ότι αποτελούν εκείνες τον ασφαλή και σταθερό διάδρομο που χρειάζεται το ισραηλινό αέριο καθ’ οδόν προς την Ευρώπη. Εδώ και καιρό βρίσκεται στο τραπέζι η ανάληψη ρόλου από την Κύπρο και την Ελλάδα σε ότι αφορά τις εξαγωγές των ισραηλινών κοιτασμάτων προς την Ευρώπη, είτε μέσω της δημιουργίας από τη Λευκωσία του τερματικού LNG όπου θα μεταφέρεται το ισραηλινό αέριο μέσω αγωγού, είτε της αναβίωσης του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου East Med.

Η δεύτερη, έμμεση επίπτωση της ρήξης Ισραήλ - Τουρκίας στα ενεργειακά της περιοχής συνδέεται με το σχεδιασμό της Άγκυρας για νέες έρευνες στην Αν. Μεσόγειο μέσα στο 2024. Αν και δεν έχουν γίνει γνωστές λεπτομέρειες, μιλάμε για ένα τρίγωνο που θα εκτείνεται σε μια μεγάλη, μη οριοθετημένη περιοχή, από το Καστελλόριζο και την Κρήτη, φτάνοντας μέχρι την Κύπρο. Κατά τον καθηγητή Διεθνών Σχέσεων Κωνσταντίνο Φίλη, κινήσεις σαν αυτές μπορούν κάλλιστα να επηρεάσουν τόσο τα ελληνοτουρκικά, π.χ. μέσω μιας προσπάθειας για γεώτρηση νότια του Καστελλόριζου, όσο και το Κυπριακό, με τυχόν γεωτρήσεις εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Το μήνυμα της Τουρκίας αυτή τη φορά δεν θα απευθύνεται μόνο στην Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και προς το Ισραήλ.

Και πως συνδέονται αυτές οι γεωτρήσεις με τη ρήξη Τουρκίας - Ισραήλ; Συνδέονται, απαντούν οι γνωρίζοντες. Διότι ακόμη και αν ήταν ένα σχέδιο το οποίο η Τουρκία επεξεργάζονταν εδώ και καιρό, για όσο διάστημα δεν υπήρχε η ρήξη με το Ισραήλ, ο Ερντογάν - ακριβώς επειδή διεκδικούσε ρόλο χώρας transit στη μεταφορά του ισραηλινού αερίου -  έπρεπε να δείχνει προς τα έξω το πρόσωπο ενός υπεύθυνου και συνεννοήσιμου παίκτη στην περιοχή. Και για να έχει αυτό πιθανότητες να γίνει, η Τουρκία έπρεπε να προβάλει το πρόσωπο της υπεύθυνης δύναμης. Το γεγονός ότι τα «σπάει» εντελώς με το Ισραήλ ενέχει τον σοβαρό κίνδυνο η Άγκυρα να εμφανίσει ξανά το προφίλ του επιθετικού και αναθεωρητικού γείτονα που γνωρίζουμε, δηλαδή να επιστρέψει εκεί που βρισκόταν στο πρόσφατο παρελθόν. Και να δούμε, όπως και το 2020, παράνομες έρευνες και γεωτρήσεις σε μη οριοθετημένες περιοχές, ακόμη και παρεμπόδιση αντίστοιχων κινήσεων που σχεδιάζει η κοινοπραξία υπό την Exxon Mobil στην Κρήτη, δοκιμάζοντας τις σχέσεις με την Ελλάδα.

Στον αντίποδα βέβαια, η επιλογή του Ερντογάν να θυσιάσει την αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με έναν τόσο σημαντικό περιφερειακό παίκτη, όπως το Ισραήλ, αναδεικνύει και τη σημασία όλων εκείνων των projects, τα οποία όταν υλοποιηθούν θα συμβάλουν στην σταθερότητα της περιοχής και θα δημιουργήσουν έναν ευρύτατο άξονα ασφαλείας στην εύφλεκτη ζώνη της Αν.Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Έκτος από το σταθμό LNG στην Κύπρο ή τον αγωγό EastMed, τέτοιο πρωτίστως είναι το σχέδιο για την αποστολή πράσινης ενέργειας στο Ισραήλ, μέσω Κύπρου, το οποίο προωθεί η Ελλάδα, με τον ΑΔΜΗΕ σε ρόλο project promoter μιας διασύνδεσης, συνολικού μήκους 1.208 χλμ. Για την Κύπρο, το έργο είναι άκρως σημαντικό καθώς είναι ακόμη η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν είναι συνδεδεμένη με το ευρωπαϊκό δίκτυο, ενώ το Ισραήλ θα μπορούσε να προσθέσει περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο ενεργειακό του μείγμα.

Πρόσφατα ο ΑΔΜΗΕ υπέγραψε μία μη δεσμευτική σύμβαση με το ισραηλινό επενδυτικό ταμείο Aluma, όπως είπε προ ημερών στο Bloomberg, ο CEO του διαχειριστή, Μ.Μανουσάκης, για να συμμετάσχει στο μετοχικό κεφάλαιο του έργου με ποσοστό έως και 33%. Η συμφωνία περιλαμβάνει λεπτομέρειες που δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί, ενώ στο σχήμα θέλουν να συμμετάσχουν και κυπριακές οντότητες δεδομένου ότι το καλώδιο περνάει μέσω Κύπρου.

Το ίδιο θετικά λόγια θα μπορούσε να πει κανείς για το σχέδιο του EastMed, του αγωγού μεταφοράς ισραηλινού και κυπριακού φυσικού αερίου αλλά και υδρογόνου προς τη Δύση, εφόσον κατορθώσει να πάρει τα κονδύλια από το Connect Europe Facility. Είναι η τελευταία ευκαιρία που υπάρχει για να δοθούν ευρωπαϊκοί πόροι σε έργα κατασκευής φυσικού αερίου, γι' αυτό και το συγκεκριμένο προωθείται ως project μεταφοράς υδρογόνου.