Καταπολεμώντας την ενεργειακή φτώχεια με ακριβά ορυκτά καύσιμα…
Με βάση το νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), η Ελλάδα έχει βάλει σημαντικούς κλιματικούς στόχους για να πετύχει την ενεργειακή της μετάβαση και να φτάσει τους ευρωπαϊκούς στόχους . Μία βασική στρατηγική στο νέο ΕΣΕΚ είναι η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας με ένα πλέγμα πολιτικών χρηματοδοτήσεων για ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών, αγορά αποδοτικότερων συσκευών και άλλα. Η ενεργειακή ένδεια έχει οξυνθεί αρκετά και στην Ελλάδα, καθώς εξαρτάται από την άσχημη κατάσταση των κτιρίων, την μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και τις αυξανόμενες ενεργειακές τιμές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει ότι ο μόνος διαρθρωτικός τρόπος για μειώσουμε της ενεργειακή φτώχεια είναι με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων και την μείωση της εξάρτησης των νοικοκυριών από την καύση ορυκτών καυσίμων εντός των κτιρίων, παράλληλα με μία λογική ενίσχυση των εισοδημάτων για τους πιο ευάλωτους.
Στο πλαίσιο αυτό, η νέα ΕυρωπαΪκή νομοθεσία πιέζει για γρηγορότερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα (και πρωτίστως το ορυκτό αέριο) στη λογική ότι θα έχουν μεγάλη αστάθεια στις τιμές ενώ θα επιβαρύνονται τιμολογιακά και όταν καίγονται μέσα στα κτίρια με βάση και τους νέους κανονισμούς (όπως το σύστημα ETS2 από το 2027, η νέα οδηγία Ενεργειακής Απόδοσης που δεν προσμετράει εξοικονομήσεις από το 2026 στα ορυκτά καύσιμα, η υπό συζήτηση οδηγία Ecodesign που θα απομακρύνει τους καυστήρες πριν το 2030 και άλλοι).
Παρόλα αυτά, η Ελλάδα, παράλληλα με τους νέους στόχους, χρησιμοποιεί κομμάτι των χρημάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020 (με τον κανόνα ν+3), χρηματοδοτώντας το ακόλουθο μέτρο πολιτικής που δεν συνάδει άμεσα με τους στόχους της νέας περιόδου. Ανακοινώθηκε έτσι η επιδότηση με το πρόγραμμα ΥΠΕΝ/ΕΣΠΑΕΝ/18394/317/20.2.2023 «Αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης με συστήματα φυσικού αερίου στην Τρίπολη και στην Κόρινθο» τις συνδέσεις ορυκτού αερίου στις δύο πόλεις για την καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας (με αποδέκτες αποκλειστικά νοικοκυριά σε ενεργειακή ένδεια). Φυσικά η χρηματοδότηση αυτή θα πρέπει να υλοποιηθεί εντός του 2023 αλλιώς μετά δεν θα είναι επιλέξιμη και δεν θα συνάδει με τους ευρωπαϊκούς στόχους στις νέες Οδηγίες. Είναι όμως μια σωστή λύση;
Με βάση μελέτη που εκπονήθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού έργου REGIO1ST (www.regio1st.eu) για την εφαρμογή της αρχής της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα, δεν υπάρχει οικονομική λογική στο γιατί επιλέχθηκε η αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας στις δυο αυτές περιοχές με το ορυκτό άεριο και όχι με ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και εξηλεκτρισμό.
Η δημόσια αυτή ενίσχυση θα πρέπει να αιτιολογηθεί από πλευράς οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας, πόσο μάλλον τώρα που πια έγινε παντού κατανοητό ότι η πηγή της ενεργειακής κρίσης ήταν το ίδιο το φυσικό αέριο και οι τιμές που ακολούθησαν. Η βάση της σύγκρισης είναι η εξέταση του τι θα γινόταν αν αντί να χρηματοδοτηθεί με 12 εκατ.€ το φυσικό αέριο, δινόταν η χρηματοδότηση σε ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών (όπου θα επιτυγχάναμε 700 νοικοκυριά εκτός ένδειας διαρθρωτικά), φωτοβολταϊκά στη στέγη (2,000 νοικοκυριά), αντλίες θερμότητας (1600 νοικοκυριά) και κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης (400-500 κτίρια). Το αποτέλεσμα είναι ότι τόσο η οικονομική όσο και η κοινωνική βιωσιμότητα των εναλλακτικών λύσεων είναι πολύ μεγαλύτερες από την αλλαγή καυστήρων και επομένως η χρηματοδότηση θα πρέπει να στραφεί εκεί.
Τα πλεονεκτήματα των μέτρων αυτών θα είναι πολλαπλάσια έναντι του φυσικού αερίου και είναι σημαντικό να εξεταστεί πολύ προσεκτικά και σε επίπεδο φορέων στην Ελλάδα αλλά και Ευρωπαϊκής επιτροπής αν αυτή η χρηματοδότηση είναι σωστή πολιτικά οικονομικά και σε όρους αγοράς. Με βάση τις μελέτες και το νέο ΕΣΕΚ, είναι μια δημόσια επένδυση μη βιώσιμη οικονομικά για το κοινωνικό σύνολο (και ειδικά για τα φτωχά νοικοκυριά) γιατί ουσιαστικά κλειδώνει τα νοικοκυριά σε ένα καύσιμο με αστάθεια τιμών, ενώ πολιτικά δίνει εντελώς λάθος σήμα για το τι θέλει να κάνει η χώρα σε σχέση με αυτό που έχει δηλωθεί στο ΕΣΕΚ. Τέλος σε όρους αγορά είναι λάθος γιατί επιδοτεί μονομερώς μία τεχνολογία ορυκτών καυσίμων χωρίς όμως να δίνει την ίδια ευκαιρία επιδότησης και στις καθαρότερες τεχνολογίες όπως είναι οι αντλίες θερμότητας και εξοικονομήσεις κτιρίων (που βασίζεται σε πιο δύσκολα προγράμματα όπως το Εξοικονομώ).
Σε επίπεδο των δύο Δήμων που θα πρέπει να παρουσιάσουν τα Δημοτικά Σχέδια Μείωσης Εκπομπών Διοξειδίου του Άνθρακα (ΔηΣΜΕΔΑ) με βάση τον Εθνικό Κλιματικό Νόμο το 2023, αν ενδιαφέρονται οι Δημοτικές αρχές να πετύχουν μια καθαρή ενεργειακή μετάβαση θα μπορούσαν ενδεχομένως να αιτηθούν μέρος των 12 εκατομμυρίων να δοθεί για δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης στα νοικοκυριά μειώνοντας το κόστος τους. Είναι σημαντικό να καταλάβουν όλοι οι φορείς ότι πρέπει να κινούμαστε με βάση τους νέους μας στόχους και να δίνουμε το σωστό σήμα στην αγορά για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Η μελέτη παρουσιάζεται ολόκληρη εδώ https://prasinipoli.com/wordpressprasino/wp-content/uploads/2023/04/Meleti_Epidotiseis_Kaustiron.pdf
- Βλάσης Οικονόμου, Institute for European Energy and Climate Policy
