«Βιομηχανικό Σχέδιο για την Πράσινη Συμφωνία» στην ΕΕ, αλλά χωρίς νέα χρηματοδότηση

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε χαλαρότερους κανόνες κρατικών ενισχύσεων για κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, για την επιδότηση της παραγωγής καθαρής τεχνολογίας στην Ευρώπη, αλλά όχι νέα χρήματα για τις μικρότερες χώρες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να στηρίξουν την εγχώρια βιομηχανία τους.

Καθώς οι ΗΠΑ και η Κίνα χορηγούν τεράστιες επιδοτήσεις για να κερδίσουν την κούρσα της πράσινης τεχνολογίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει στάσιμη, σύμφωνα με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

«Και αυτό σημαίνει ότι εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει επίσης να γίνουμε καλύτεροι στην καλλιέργεια της δικής μας βιομηχανίας καθαρής τεχνολογίας», δήλωσε η ίδια στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας.

«Έχουμε ένα σχέδιο, ένα βιομηχανικό σχέδιο Πράσινης Συμφωνίας, το σχέδιό μας να κάνουμε την Ευρώπη το σπίτι της καθαρής τεχνολογίας και της βιομηχανικής καινοτομίας», ανακοίνωσε την Τρίτη (17 Ιανουαρίου).

Η πρωτοβουλία έρχεται σε μεγάλο βαθμό ως απάντηση στην αμερικανική Πράξη Μείωσης του Πληθωρισμού (IRA) ύψους 369 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία επικρίθηκε ευρέως στην Ευρώπη για το γεγονός ότι έδωσε κίνητρα στις αυτοκινητοβιομηχανίες της ΕΕ να μεταφέρουν την παραγωγή τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Έρχεται επίσης ως αντίδραση στις κινεζικές επιδοτήσεις για την παραγωγή πράσινων τεχνολογιών και πρώτων υλών που εξαρτώνται από αυτές.

«Πρέπει να αντιδράσουμε πιο σθεναρά», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν, αναφερόμενη στην κυρίαρχη θέση της Κίνας σε τομείς όπως οι σπάνιες γαίες, τα ηλεκτρικά οχήματα και τα ηλιακά πάνελ, οι οποίοι θεωρούνται απαραίτητοι για την πράσινη μετάβαση.

Σε απάντηση, το νέο βιομηχανικό σχέδιο της Ευρώπης θα επικεντρωθεί πρώτα στην επιτάχυνση της κανονιστικής έγκρισης για βιομηχανικά έργα καθαρής τεχνολογίας.

«Ο πρώτος πυλώνας αφορά την ταχύτητα και την πρόσβαση. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα ρυθμιστικό περιβάλλον που να μας επιτρέπει να επεκταθούμε γρήγορα και να δημιουργήσουμε ευνοϊκές συνθήκες» για τη βιομηχανική ανάπτυξη, δήλωσε ο πρόεδρος της Επιτροπής, αναφέροντας τομείς όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, οι αντλίες θερμότητας, το καθαρό υδρογόνο και η αποθήκευση ενέργειας.

Στο πλαίσιο αυτό, δήλωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει «πώς να απλουστεύσει και να επιταχύνει την αδειοδότηση για νέες εγκαταστάσεις παραγωγής καθαρής τεχνολογίας», ανακοινώνοντας μια προσωρινή προσαρμογή των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις «για την επιτάχυνση και την απλούστευση» των κρατικών ενισχύσεων για τις εγχώριες εταιρείες.

Η μεταρρύθμιση των κρατικών ενισχύσεων θα περιλαμβάνει «ευκολότερους υπολογισμούς, απλούστερες διαδικασίες» και «ταχύτερες εγκρίσεις», για παράδειγμα «με απλά μοντέλα φοροαπαλλαγών», εξήγησε η φον ντερ Λάιεν.

Επιπλέον, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ θα «σκεφτεί» επίσης τη χαλάρωση των απαιτήσεων κρατικών ενισχύσεων για τα λεγόμενα Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) που επικεντρώνονται στην καθαρή τεχνολογία.

Νέο «ταμείο κυριαρχίας»

Με περισσότερα περιθώρια για τις εθνικές κυβερνήσεις να στηρίξουν τις πράσινες βιομηχανίες της, η Ευρώπη θα είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο μετεγκατάστασης εταιρειών σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, σύμφωνα με το επιχείρημα.

Ωστόσο, η φον ντερ Λάιεν προειδοποίησε επίσης για τις αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της χαλάρωσης των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, λέγοντας ότι αυτό θα πρέπει να είναι μόνο προσωρινό και «μια περιορισμένη λύση που μόνο λίγα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν».

Πολλές χώρες της ΕΕ έχουν ήδη ανακοινώσει προγράμματα χρηματοδότησης για την καθαρή τεχνολογία, δήλωσε ο Τιερί Μπρετόν, επίτροπος εσωτερικής αγοράς της ΕΕ. Μεταξύ των μεγαλύτερων είναι η Γερμανία (με περίπου 100 δισ. ευρώ), η Ολλανδία (45 δισ. ευρώ) και η Γαλλία (με 55 δισ. ευρώ για 10 χρόνια). Προσθέτοντας την Ισπανία και την Ιταλία, η Ευρώπη έχει ήδη διαθέσει «περισσότερα από 250-280 δισ. ευρώ» για καθαρή τεχνολογία, δήλωσε ο Μπρετόν.

«Για τις χώρες αυτές, πρόκειται για περίπου 2 έως 3% του ΑΕΠ που είναι ήδη στα σκαριά», δήλωσε ο Μπρετόν στους δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια διαδικτυακής συνέντευξης Τύπου την Τρίτη.

Ο κίνδυνος είναι οι εταιρείες στις χώρες αυτές να επωφεληθούν από αυτό για να καταλάβουν δεσπόζουσα θέση στην ενιαία αγορά της ΕΕ, εις βάρος άλλων εταιρειών σε μικρότερα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν απολαμβάνουν παρόμοια κυβερνητική υποστήριξη.

«Δεν νομίζω ότι τα μαζικά νέα μοντέλα κρατικών ενισχύσεων κάνουν κάτι καλό για την Ευρώπη», δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας της Δανίας Τρόελς Λουντ Πούλσεν, τον οποίο επικαλείται το Reuters.

Η Φον ντερ Λάιεν αναγνώρισε το ζήτημα, λέγοντας ότι η χρηματοδότηση της ΕΕ είναι απαραίτητη «για να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της ενιαίας αγοράς και να υποστηριχθεί η μετάβαση στην καθαρή τεχνολογία σε ολόκληρη την Ένωση».

Για να αντιμετωπιστεί αυτό, η επικεφαλής της Επιτροπής επεσήμανε τη δημιουργία ενός νέου «Ευρωπαϊκού Ταμείου Κυριαρχίας», το οποίο ανακοινώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο και το οποίο θα κατατεθεί στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ενδιάμεσης δημοσιονομικής αναθεώρησης της ΕΕ που αναμένεται το καλοκαίρι.

Ωστόσο, φαίνεται απίθανο το ταμείο κυριαρχίας να διαθέτει νέα μετρητά, με τη Γερμανία να αρνείται μέχρι στιγμής να επαναλάβει το πείραμα του κοινού δανεισμού της ΕΕ, το οποίο εισήχθη για πρώτη φορά το 2020 με το ταμείο ανάκαμψης του μπλοκ ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ που εγκρίθηκε ως απάντηση στην κρίση του κορονοϊού.

Δεν υπάρχουν νέα χρήματα

Καθώς δεν υπάρχουν φρέσκα χρήματα στο τραπέζι, η Επιτροπή εξετάζει μια «λύση-γέφυρα» για τις μικρότερες χώρες της ΕΕ.

«Μιλάμε για ένα καλάθι λύσεων» που θα επιτρέπει στα κράτη μέλη της ΕΕ να επιλέγουν χρήματα από τον υπάρχοντα προϋπολογισμό της ΕΕ και το ταμείο ανάκαμψης από τον κορονοϊό, εξήγησε ο Μπρετόν, λέγοντας ότι η έκταση της χρηματοδότησης που θα είναι διαθέσιμη για κάθε χώρα θα καθοριστεί με βάση μια «αξιολόγηση των αναγκών» που βρίσκεται σε εξέλιξη.

«Όταν θα γίνει αυτή η αξιολόγηση, θα δούμε τι πρέπει να γίνει αν έχουμε κάποια κράτη μέλη που δεν έχουν καμία ικανότητα», εξήγησε ο Μπρετόν. «Έχουμε πολλές ιδέες», πρόσθεσε, λέγοντας ότι κάποιοι θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν περιφερειακά κονδύλια για παράδειγμα.

«Και αν δεν μείνει τίποτα, θα χρειαστούμε νέες χρηματοδοτήσεις», είπε. «Αλλά θα βρούμε μια λύση για όλους», υποσχέθηκε.

Αρκετές χώρες της ΕΕ έσπευσαν να υπογραμμίσουν τη σημασία της χρηματοδότησης της ΕΕ για την εξίσωση των όρων ανταγωνισμού.

«Πρέπει να εφαρμοστεί μέσω ευρωπαϊκών μηχανισμών που διασφαλίζουν την ισότητα εντός του ευρωπαϊκού χώρου», δήλωσε ο Πορτογάλος υπουργός Οικονομικών Φερνάντο Μεντίνα. «Οι μικρότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορούν να χάσουν από τις μεγαλύτερες χώρες σε έναν εσωτερικό ανταγωνισμό».

Ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών Τζιανκάρλο Τζορτζέτι δήλωσε ότι το χρηματοδοτικό σχήμα της ΕΕ θα πρέπει να διαμορφωθεί με βάση το υφιστάμενο ταμείο ανάκαμψης της Ένωσης ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο προσφέρει επιχορηγήσεις και δάνεια, καθώς και με βάση το πρόγραμμα SURE της ΕΕ που βασίζεται σε δάνεια για τη στήριξη της απασχόλησης.

Επιφυλακτικοί οι εμπειρογνώμονες

Εν τω μεταξύ, οι εμπειρογνώμονες είναι επιφυλακτικοί, λέγοντας ότι οι ανησυχίες για τη βιομηχανική πολιτική επανέρχονται τακτικά στη συζήτηση για την πολιτική της ΕΕ, με ελάχιστα αποτελέσματα μέχρι στιγμής.

«Τίποτα καινούργιο κάτω από τον ήλιο», σχολίασε η Σιμόν Ταλιαπιέτρα, ανώτερη συνεργάτης του Bruegel, ενός οικονομικού think-tank με έδρα τις Βρυξέλλες.

Ενώ οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν συγκεντρωτικές πρωτοβουλίες βιομηχανικής πολιτικής, η Ευρώπη έχει κατακερματισμένη προσέγγιση λόγω των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης – είτε σε περιφερειακό, είτε σε εθνικό, είτε σε επίπεδο ΕΕ.

«Το πρόβλημα δεν είναι ότι η Ευρώπη δεν έχει πράσινη βιομηχανική πολιτική. Το πρόβλημα είναι ότι η Ευρώπη έχει πάρα πολλές από αυτές», δήλωσε στη EURACTIV σε σχόλια που έστειλε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. «Είναι μια δύσκολη μάχη ακόμη και για να καταλάβουμε τι πραγματικά συμβαίνει σε αυτόν τον χώρο», είπε.

Σύμφωνα με την Ταλιαπιέτρα, απαιτείται περισσότερος συντονισμός της ΕΕ για να διασφαλιστούν συνέργειες και κλίμακα. «Η Ευρώπη δεν μπορεί να αντιγράψει/επικολλήσει την προσέγγιση των ΗΠΑ εδώ. Πρέπει να βρει τον δικό της τρόπο να το κάνει. Στην εργαλειοθήκη χρειάζονται επιδοτήσεις ανάπτυξης, αλλά χρειάζεται επίσης πρωτοποριακή καινοτομία, σαφέστερους και πιο εναρμονισμένους κανόνες και περισσότερες διασυνοριακές βιομηχανικές συμμαχίες».

Επιτυχημένα παραδείγματα, είπε, είναι οι βιομηχανικές συμπράξεις που ξεκίνησαν για πρώτη φορά το 2017 με την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Μπαταριών. Αυτές οι ιστορίες επιτυχίας «μπορούν να επεκταθούν και να αναπαραχθούν», πρότεινε, όπως έχει ήδη κάνει η ΕΕ με τη συμμαχία πρώτων υλών και την ηλιακή συμμαχία.