Η Ελλάδα μπορεί να καθιερωθεί ως χώρα κόμβος για πράσινες τεχνολογίες υδρογόνου και δέσμευσης

Το 2021 κατάφερε να μας επαναφέρει σε τροχιά μερικής κανονικότητας, προσφέροντάς μας  τη δυνατότητα ασφαλών εκτιμήσεων για κάποια ενεργειακά θέματα αλλά και αφήνοντάς μας ως προίκα κάποια μεγάλα ερωτηματικά, τα οποία ο ενεργειακός κόσμος προσπαθεί να  αποκωδικοποιήσει για να τα χωρέσει στην εξίσωση του 2022. 

Δεν είναι τυχαίο που οι  περισσότεροι ενεργειακοί αναλυτές, όταν παρουσιάζουν σήμερα τις εκτιμήσεις τους, για προφανείς λόγους, αφήνουν εντελώς εκτός εικόνας το 2020 το οποίο είναι βεβαρυμένο με τα παγκόσμια lockdown, ενώ επιχειρούν τη σύγκριση των ετών 2019 και 2021 στην προσπάθειά τους να εξαγάγουν κάποια ασφαλή συμπεράσματα για το 2022 με το βλέμμα πάντα στραμμένο φυσικά στο 2030 και στο 2050.

Κάνοντας, λοιπόν, τον απολογισμό μας για το 2021 μπορούμε να ατενίζουμε το 2022 με συγκρατημένη αισιοδοξία, μιας και η Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στη Γλασκώβη (COP26) κράτησε ζωντανό τον στόχο του 1,5°C της Συμφωνίας των Παρισίων. 

Το Σύμφωνο της Γλασκώβης, όπως επιτεύχθηκε, αποτελεί μια πρώτη συμφωνία για μείωση της χρήσης άνθρακα που παραμένει ως η πρώτη αιτία για άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Μπορεί η αρχική διατύπωση της «κατάργησης» να μετατράπηκε, μετά από διαπραγματεύσεις, σε «σταδιακή μείωση της χρήσης» άνθρακα λόγω της Ινδίας και της Κίνας. Παρόλα αυτά, συναντούμε μια Κίνα που σύμφωνα με τον ΙΕΑ θα υλοποιήσει τον στόχο για ΑΠΕ 4 χρόνια νωρίτερα από τον αρχικό, μια Ινδία που υπόσχεται να αντλήσει το ήμισυ των ενεργειακών της αναγκών από ΑΠΕ έως το 2030, ενώ Κίνα και ΗΠΑ που αποτελούν τις δύο πιο ρυπογόνες οικονομίες του πλανήτη, συμφώνησαν να συνεργαστούν στο κλίμα αφήνοντας στην άκρη τις όποιες διπλωματικές τους τριβές. 

Όπως και να το κάνουμε, όταν 100 χώρες δεσμεύονται να μειώσουν τις εκπομπές μεθανίου τους κατά 30% και όταν πάνω από 130 χώρες που κατέχουν το 90% των παγκόσμιων δασών δεσμεύονται να αναστρέψουν την αποψίλωση των δασών μέχρι το 2030 υπάρχουν λόγοι για αισιοδοξία, ενώ αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον το COP27 το οποίο θα γίνει στη γειτονιά μας, στo Sharm El-Sheikh της Αιγύπτου. 

Εκεί υπάρχουν λόγοι για την ελληνική κυβέρνηση να σκεφτεί πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το momentum, για να συνδημιουργήσει προστιθέμενη αξία με τους γείτονες και εταίρους της χώρας μας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο ελέφαντας στο δωμάτιο

Αυτό που μας ταλαιπώρησε ιδιαίτερα στην Ευρώπη προς το τέλος του 2021 είναι οι αυξημένες τιμές στην ενέργεια, κάνοντας πολλά καμπανάκια να κτυπήσουν τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στις πρωτεύουσες των Κρατών Μελών. 

Η κοινωνική διάσταση του θέματος της απότομης αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου και κατ’ επέκταση του ηλεκτρικού ρεύματος προβληματίζουν ιδιαίτερα μιας και οι Ευρωπαίοι πολίτες κλήθηκαν να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη. 

Ακόμη και σε χώρες όπως η Γαλλία όπου το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας καλύπτεται από φθηνότερη πυρηνική ενέργεια, το φυσικό αέριο εξακολουθεί να οδηγεί τη χονδρική τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Και καθώς η τιμή του φυσικού αερίου έχει εκτιναχθεί στα ύψη, το ίδιο και η τιμή του ηλεκτρισμού.

Οι τιμές, λοιπόν, του φυσικού αερίου αναμένεται να υποχωρήσουν μεν τον Μάρτιο, αλλά οι διακυμάνσεις τους φαίνεται να έχουν διάθεση να παραμείνουν και το 2022. Και, φυσικά, ο ελέφαντας στο δωμάτιο που «φταρνίστηκε», ώστε να ...«συναχωθεί» η Ευρώπη δεν είναι άλλος από την Κίνα. 

Η Κίνα καλώς ή κακώς έχει θεμελιώσει την κλιματική της ατζέντα κυρίως πάνω στο φυσικό αέριο, ώστε να απομακρυνθεί από τον ρυπογόνο άνθρακα ο οποίος τροφοδοτεί αυτή τη στιγμή το 62% της εγχώριας ηλεκτροπαραγωγής. Κάτι τέτοιο, όπως είπαμε, θα έχει προφανώς τεράστιο αντίκτυπο στις παγκόσμιες προσπάθειες κατά της Κλιματικής Αλλαγής. 

Η Κίνα, λοιπόν, προχώρησε τους τελευταίους μήνες σε αγορές τεραστίων ποσοτήτων υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Αμερική και ενώ η ελεύθερη σημειακή αγορά φάνταζε τόσο καιρό ως η επιτομή του φθηνού αερίου, οι όροι αναστράφηκαν, οι τιμές των κόμβων αερίου ανέβηκαν στα ύψη, κάνοντας τους Ρώσους να χαμογελούν. 

Αυτό γιατί οι ίδιοι παίζουν το παραδοσιακό χαρτί του «είμαι εκεί όταν με χρειάζεσαι» σε μακροχρόνιο ορίζοντα, ενώ σε αντίθεση κανείς δεν μπορεί να κάνει τους παίχτες της ελεύθερης αγοράς να μην κατευθυνθούν προς τις πιο ελκυστικές αγορές της Ασίας, όταν υπάρχουν προοπτικές καλύτερης κερδοφορίας. 

Με τις παρούσες λοιπόν συνθήκες στην αγορά παρατηρείται μια παγκόσμια παλινδρόμηση προς τα συμβόλαια μακράς διάρκειας (long-term contracts) τα οποία μάλιστα είναι συνδεδεμένα με την παγκόσμια τιμή πετρελαίου με ή χωρίς «take-or-pay», «destination» clauses. 

Αποθέματα

Από την άλλη, η Ευρώπη η οποία έχει δομήσει την οικονομία του αερίου της στους κόμβους αερίου που πλέον παρουσιάζουν σημαντική σύγκλιση στις τιμές τους, από τον πρωτοπόρο TTF μέχρι τον πιο αδύναμο PSV, έχει ανακαλύψει την Αχίλλειο πτέρνα της που είναι τα ανύπαρκτα στρατηγικά αποθέματά της. 

Γι΄ αυτό και η Ένωση εξετάζει σοβαρά την αγορά από τις χώρες της ΕΕ κοινών στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου από “ρυθμιζόμενες οντότητες σε εθελοντική βάση». Για το 2022, λοιπόν, αναμένω να υπάρξει μια βάση διαφοροποίησης σε θέματα συμβολαίων αερίου, δηλαδή θα δούμε κάποια μακράς διαρκείας μικρότερου διαστήματος (στα 10 χρόνια) ή ενδυνάμωση των συμβολαίων που χρησιμοποιούν είτε τις τιμές του πετρελαίου ή τον πιο σταθερό Henry Hub. 

Σε σχέση με τις τιμές θεωρώ ότι θα ισορροπήσουμε ανάμεσα στα εξής όρια: Θα είναι τόσο ψηλές, ώστε να μπορούν να διατηρήσουν αναμμένη τη φλόγα των νέων επενδύσεων και αυτό να μετουσιωθεί σε κάποιες νέες τελικές επενδυτικές αποφάσεις (FID) που θα τροφοδοτούν την προσφορά, αλλά και τόσο φθηνές ώστε να συνεχίσουν να πυροδοτούν την επιτάχυνση της μετάβασης από άνθρακα σε αέριο (coal-to-gas-switching).

Εξηλεκτρισμός

Αφήνω τελευταίο το θέμα του εξηλεκτρισμού του τομέα των μεταφορών, της ηλεκτροκίνησης. Στα πλαίσια του COP26 oι κυβερνήσεις 24 ανεπτυγμένων χωρών και μια ομάδα μεγάλων κατασκευαστών αυτοκινήτων, όπως η GM, η Ford, η Volvo, η BYD Auto, η Jaguar Land Rover και η Mercedes-Benz δεσμεύτηκαν να εργαστούν ώστε όλες οι πωλήσεις νέων αυτοκινήτων και φορτηγών να έχουν μηδενικές εκπομπές ρύπων παγκοσμίως έως το 2040. 

Άξιο αναφοράς είναι ότι οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων εντός 2021 στη χώρας μας αυξήθηκαν κατά 5% σε σχέση με τον τελευταίο χρόνο, ενώ στην Κίνα ξεπέρασαν τα 3 εκατομμύρια σε αντίθεση με τα συμβατικά οχήματα να υποχωρούν σε σχέση με πέρυσι. 

Αν όμως όλη αυτή η ενέργεια που τροφοδοτεί την ηλεκτροκίνηση προέρχεται από τη ρυπογόνα βιομηχανία του άνθρακα ή από κατακόρυφη αύξηση στην κατανάλωση φυσικού αερίου τότε ποιο είναι το νόημα; 

Γι΄ αυτό για το 2022 διαβλέπω την άμεση ανάγκη για προώθηση τεχνολογιών δέσμευσης άνθρακα γνωστές και ως CCUS όπου η χρήση (U) του δεσμευμένου διοξειδίου (CC) αποσυνδέεται πλήρως από τον τομέα των υδρογονανθράκων και βρίσκει χώρο σε νέες βιομηχανίες με εναπόθεση, συνθετικά καύσιμα κτλ. 

Η χώρα μας έχει ήδη ολοκληρώσει μια κοινή μελέτη με το Αμερικανικό Υπουργείο Ενέργειας στο θέμα αυτό, μιας και οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται πολύ μπροστά σε αυτό τον τομέα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Δύσης. Νορβηγία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ιταλία προετοιμάζονται εντατικά για δημιουργία χώρων αποθήκευσης (S) του δεσμευμένου διοξειδίου και εμείς θα πρέπει να ξεκινήσουμε με τον Πρίνο και ας είναι μικρός.

Στην πυρηνική ενέργεια υπάρχει διάθεση για επέκταση του χρόνου ζωής υπαρχουσών μονάδων, αλλά έχει ανοίξει για τα καλά ο χορός για μικρότερους modular αντιδραστήρες.

Υδρογόνο

Αφήνω ως τελευταίο θέμα το Υδρογόνο. Η χώρα μας έχει ολοκληρώσει την Εθνική Στρατηγική για το Υδρογόνο και φαίνεται μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να έχει μπει για τα καλά και με το δεξί στην Ευρωπαϊκή αλυσίδα αξίας του υδρογόνου και ως χώρα παραγωγός αλλά και ως χώρα με στρατηγική θέση σε σχέση με το χαμηλού οριακού κόστους (marginal cost) ανανεώσιμο ή χαμηλού άνθρακα υδρογόνο που παράγεται στη Β. Αφρική και στη Μέση Aνατολή.
 

Τόσο το υδρογόνο όσο και το CCUS που αποτελούν για μένα τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος (και προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες και για την ελληνική ναυτιλία) θα πρωταγωνιστήσουν τα επόμενα χρόνια, ενώ η παγκόσμια στροφή στις ΑΠΕ θα φρεσκάρει τη γεωπολιτική σκηνή μιας και θα υπάρξουν νέες εντάσεις για το λίθιο, το κοβάλτιο και άλλες κρίσιμες πρώτες ύλες. 

Σύμφωνα με τον IEA μέχρι το 2030 θα υπάρξουν 30 εκατομμύρια θέσεις εργασίας γύρω από την ενεργειακή μετάβαση και εμείς θα πρέπει να ενσκήψουμε πάνω από τις κοινωνίες της Δ. Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης στηρίζοντας το απαραίτητο «re-skilling». 

Η Ελλάδα θα πρέπει να ισορροπήσει την ενεργειακή πολιτική με ρεαλισμό καλύπτοντας πρώτα την ενεργειακή της ασφάλεια και μετά να επιδιώξει την καθιέρωσή της στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο ως χώρα κόμβος για πράσινες τεχνολογίες, υδρογόνου και δέσμευσης.

------------------------------

Ο κ. Κωνσταντίνος Παπαλουκάς είναι Συντονιστής της Εθνικής Επιτροπής για το Υδρογόνο

Το άρθρο περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα του energypress για τις προκλήσεις, τους φόβους και τις προσδοκίες ενόψει του 2022.