Deloitte: Το υδρογόνο ως στρατηγικός αρωγός της πράσινης μετάβασης

Το REPowerEU θεμελίωσε το ρόλο του ανανεώσιμου (πράσινου) υδρογόνου και των προϊόντων αυτού (συνθετικά καύσιμα) ως καταλύτες για τη μετάβαση των ευρωπαϊκών ενεργειακών συστημάτων προς την απανθρακοποίηση και την υποκατάσταση χρήσης ρωσικού φυσικού αερίου. Το πράσινο υδρογόνο και τα προϊόντα αυτού εμπίπτουν στην κατηγορία των ανανεώσιμων καυσίμων μη-βιολογικής προέλευσης (Renewable Fuels of Non-Biological Origin: RFNBO), τα οποία προβλέπεται να συνεισφέρουν στον περιορισμό του ανθρακικού αποτυπώματος κυρίως στους τομείς των μεταφορών και της βιομηχανίας, οι οποίοι έχουν σημαντικές ανάγκες προσαρμογής και περιορισμένες εναλλακτικές επιλογές για απανθρακοποίηση.

Η εφαρμογή της συγκεκριμένης ευρωπαϊκής σκοπιάς στο ελληνικό ενεργειακό σκηνικό αποτελεί σίγουρα ένα φιλόδοξο εγχείρημα, με εγγενείς δυσκολίες, οι οποίες, ωστόσο, συνδέονται με σειρά επενδυτικών ευκαιριών σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Οι βασικές προκλήσεις αναδύονται, καταρχάς, μέσα από την ανάγκη για συντονισμένη και ταυτοχρονισμένη δράση πολλαπλών εμπλεκομένων στην αλυσίδα αξίας του υδρογόνου. Από την παραγωγή έως και την εμπορική διάθεση και κατανάλωση των προϊόντων, υφίσταται σειρά στρατηγικών αποφάσεων που απαιτούν την εφαρμογή φιλόδοξων, και σε αρκετές περιπτώσεις, καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων. Τα τελευταία απαιτείται να καθοριστούν σε ένα πλαίσιο συνεχούς εξέλιξης/ προσαρμογής του ρυθμιστικού πλαισίου, αξιοποιώντας παράλληλα και χρηματοδοτικούς πόρους που παρέχονται πλέον σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής μετάβαση προς την αειφορία.

Οι οδικές εμπορευματικές μεταφορές αποτελούν αναδυόμενη αγορά πράσινου υδρογόνου, με τη χρήση του τελευταίου να ενδείκνυται κυρίως για φορτηγά σε υπεραστικές μεταφορές. Πιθανή θα μπορούσε να θεωρηθεί η χρήση του πράσινου υδρογόνου και στις επιβατικές μεταφορές, κυρίως όμως σε οχήματα με μεγάλη χωρητικότητα σε επιβάτες και μακρινές αποστάσεις. Αντίθετα, η ηλεκτρική ενέργεια κρίνεται ως ανταγωνιστικότερη επιλογή για ταξίδια μικρότερων αποστάσεων και κυρίως για επιβατικά οχήματα. Γενικά, στα βαρέα οχήματα (φορτηγά, λεωφορεία, πλοία, τρένα) η χρήση του υδρογόνου φαίνεται να έχει πλεονεκτήματα καθώς προσφέρει ανταγωνιστική (σε σχέση με την ηλεκτρική ενέργεια) αυτονομία και μειωμένο χρόνο ανεφοδιασμού. Σημαντικές προοπτικές χρήσης του πράσινου υδρογόνου παρουσιάζονται και σε βιομηχανικές εφαρμογές που περιλαμβάνουν τη διύλιση πετρελαίου, την παραγωγή χημικών προϊόντων, κ.α. Η ανάμειξη υδρογόνου με φυσικό αέριο στο υφιστάμενο δίκτυο διανομής φυσικού αερίου αποτελεί εναλλακτική προοπτική, που, ωστόσο, υπόκειται σε τεχνικούς και οικονομικούς περιορισμούς.

Παράλληλα, το πράσινο υδρογόνο θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως καταλύτης προκειμένου να συμπεριλά-

Το υδρογόνο ως στρατηγικός αρωγός της πράσινης μετάβασης των Σωτήρη Μπατζιά – Director, Τομέας Στρατηγικής, Deloitte Πελοπίδα Σίσκου, PhD Οικονομικά της Ενέργειας – Manager, Τομέας Στρατηγικής, Deloitte βει και τις ανάγκες της ναυτιλίας για ανανεώσιμα καύσιμα RFNBO, με τρόπο ώστε να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα του κλάδου σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιλογές αφορούν στο σχεδιασμό εμπορίας προϊόντων υδρογόνου μεταξύ παραγωγών, προμηθευτών και ναυλωτών (π.χ. μακροχρόνια διμερή συμβόλαια με δυνατότητα αναπροσαρμογής ανά τακτά χρονικά διαστήματα), πλαισιωμένου από ειδικά σχεδιασμένους τρόπους χρηματοδότησης που θα εξασφαλίσουν επάρκεια καυσίμων RFNBO σε ανταγωνιστική τιμή.

Ο συντονισμός και η δραστηριοποίηση της ιδιωτικής οικονομίας απαιτεί καταρχάς την έγκαιρη διάγνωση και στη συνέχεια την αποτελεσματική στρατηγική διαχείρισης των επενδυτικών αναγκών σε διακριτά στάδια της αλυσίδας αξίας του υδρογόνου. Ενδεικτικά αναφέρονται μονάδες ηλεκτρόλυσης, μονάδες δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα, κυψέλες υδρογόνου, μετασκευές υφιστάμενου τεχνολογικού εξοπλισμού, υποδομές αποθήκευσης, μεταφοράς, διανομής και διάθεσης του υδρογόνου και προϊόντων αυτού. Η τεχνολογική, επιχειρησιακή και εμπορική ωρίμανση των παραπάνω εκτιμάται ότι θα απαιτήσει συνεργασίες ευρύτερες από αντίστοιχες επιτυχημένες επιχειρηματικές προσπάθειες του πρόσφατου παρελθόντος.

Σε αυτό το περιβάλλον, η ιδιωτική οικονομία οφείλει να τοποθετηθεί άμεσα, με συνέπεια αλλά και αξιοπιστία σε ένα ευρύ φάσμα εναλλακτικών επιλογών και βαθμών ελευθερίας που ορίζεται από την εταιρική της στρατηγική. Η διαμόρφωση του σχεδιασμού θα πρέπει να αξιολογεί το κόστος ευκαιρίας εναλλακτικών επιλογών, τους επενδυτικούς κινδύνους και την αναμενόμενη διαχρονική απόδοση της επένδυσης. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η απόφαση σχετικά με το βαθμό εμπλοκής στην αλυσίδα αξίας του οικοσυστήματος του υδρογόνου, ιεραρχικά, είναι η σημαντικότερη που θα απασχολήσει τους ενδιαφερόμενους σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να καθοριστούν στρατηγικές και επιχειρηματικά μοντέλα που θα επιλύουν θέματα όπως: 

• το βαθμό κατά τον οποίο το πράσινο υδρογόνο θα πωλείται ως τελικό προϊόν στην αγορά, θα χρησιμοποιείται ως ενδιάμεσο προϊόν προς περαιτέρω διεργασία ή θα χρησιμοποιείται ως μέσο μείωσης εκπομπών στη λειτουργία ίδιων περιουσιακών στοιχείων (π.χ. σε μονάδα ηλεκτροπαραγωγής μέσω ανάμειξης με φυσικό αέριο)
• η διαστασιολόγηση των μονάδων διεργασιών (κυρίως η μονάδα ηλεκτρόλυσης) που θα περιορίσει τη συνιστώσα του σταθερού κόστους στην τιμολόγηση των προϊόντων, ειδικά σε περιβάλλον αβεβαιότητας ζήτησης
• η αξιοποίηση συνεργασιών, όπως ενδεικτικά ο τρόπος εξασφάλισης διοξειδίου του άνθρακα ως ενδιάμεσο προϊόν για παραγωγή electrofuels ή πράσινης μεθανόλης (π.χ. μέσω επένδυσης σε μονάδα DAC, αγορά από βιομηχανικές ή ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες με δυνατότητα δέσμευσης ή από αποθήκες διοξειδίου του άνθρακα) και η εξασφάλιση ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας (ίδια παραγωγή ή αγορά με διμερή συμβόλαια) για να συγκρατήσει την επίδραση της συνιστώσας του μεταβλητού κόστους στην τιμή του προϊόντος
• η τοποθεσία της επένδυσης που θα ελαχιστοποιεί κόστη μεταφοράς και θα εξασφαλίζει εγγύτητα σε αγορές τελικών καταναλωτών (π.χ. σε διυλιστήρια, λιμάνια)
• εμπορικές συμφωνίες με ενδιαφερόμενα μέρη (π.χ. βιομηχανία) μέσω των οποίων θα μπορούσε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των σχετικών επενδύσεων, αξιοποιώντας και διμερή συμβόλαια απευθείας με τελικούς καταναλωτές (π.χ. προμηθευτές καυσίμων στη ναυτιλία)

Το ενεργειακό σχέδιο REPowerEU, αναφορικά με το πράσινο υδρογόνο, θέτει στόχο την παραγωγή 10 εκατ. τόνων καθώς και την εισαγωγή άλλων 10 εκατ. τόνων το 2030. Η ευρωπαϊκή φιλοδοξία για το πράσινο υδρογόνο αποτελεί σημαντικό άξονα στο πλαίσιο του σχεδιασμού και προτεραιοποίησης δράσεων και πολιτικών για την εκπλήρωση βασικών προϋποθέσεων που θα στηρίξουν τη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών ρύπων. Ωστόσο, οι συνθήκες που θα οδηγήσουν σε επιτυχημένα επιχειρηματικά μοντέλα, εντός του οικοσυστήματος του υδρογόνου, δεν πρόκειται να ωριμάσουν αυτοτελώς. Το σύνολο των συμμετεχόντων θα πρέπει να διερευνήσει, άμεσα, τις κατάλληλες στρατηγικές οι οποίες σταδιακά, με την ωρίμανση του σχεδιασμού και των λοιπών προϋποθέσεων, θα ενισχύσουν τη βιωσιμότητα των επενδυτικών τους επιλογών. 

* Ο κ. Σωτήρης Μπατζιάς είναι Director στον τομέα στρατηγικής της Deloitte και ο κ. Πελοπίδας Σίσκος, κάτοχος phD στα Οικονομικά της Ενέργειας, είναι manager στον τομέα στρατηγικής της Deloitte.

(Το άρθρο περιλαμβάνεται στον τόμο Greek Energy 2022 του energypress)