Tα καταναλωτικά αγαθά που έγιναν πλέον… επένδυση

Οι αιτήσεις στο πρόγραμμα για την αντικατάσταση ενεργοβόρων ηλεκτρικών συσκευών υποβάλλονται κατά δεκάδες χιλιάδες, καθώς τα νοικοκυριά αντιλαμβάνονται ότι το όφελος που προκύπτει δεν είναι μόνο η επιδότηση για την αγορά της συσκευής αλλά και η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας.

Το ενδιαφέρον για την αντικατάσταση των συστημάτων θέρμανσης και την «εγκατάλειψη» του ακριβού πετρελαίου θέρμανσης ή ακόμη και του φυσικού αερίου γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο, ενώ η παραγωγή ρεύματος από τον ήλιο γίνεται μια ιδέα που ωριμάζει ολοένα και περισσότερο σε πολλά νοικοκυριά που διαθέτουν τον απαιτούμενο χώρο στη στέγη ή στην ταράτσα. Η ενεργειακή αναβάθμιση των ακινήτων γίνεται αντιληπτό ότι μπορεί να αποδώσει… χρυσό, καθώς μειώνει την κατανάλωση ενέργειας του ακινήτου ακόμη και κατά 70%, ενώ ως «επένδυση» αρχίζουν να αντιμετωπίζουν οι οδηγοί ακόμη και την αντικατάσταση ενός παλαιού οχήματος με ένα καινούργιο, το οποίο καταναλώνει λιγότερο καύσιμο για να διανύσει την ίδια απόσταση.

Οι πρωτόγνωρες συνθήκες που επικρατούν στην αγορά βάζουν τα νοικοκυριά που διαθέτουν κεφάλαια ή πρόσβαση σε χρηματοδότηση στη διαδικασία να βρουν την πιο αποδοτική λύση για να περιορίσουν το αυξημένο κόστος από την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας. Επιλογές που προ ενεργειακής κρίσης θα συνιστούσαν «επενδύσεις» οι οποίες θα αποσβένονταν ύστερα από μια 10ετία, πλέον μπορούν να πάρουν πίσω όλα τα χρήματα της αρχικής δαπάνης ακόμη και στον μισό χρόνο. Το «δέλεαρ» για την τοποθέτηση κεφαλαίων σε δράσεις που εξοικονομούν ενέργεια έχει γίνει πολύ ισχυρό στην παρούσα φάση για δύο λόγους:

1. Για πρώτη φορά στην ιστορία, υπάρχει τόσο μεγάλη απόσταση ανάμεσα στον πληθωρισμό και στο επιτόκιο που προσφέρουν οι τραπεζικές καταθέσεις. Ποτέ στο παρελθόν τα χρήματα σε τραπεζικό λογαριασμό δεν έφτασαν να χάνουν την αξία τους με ρυθμό άνω του 10%, καθώς αυτή τη στιγμή ο πληθωρισμός «τρέχει» με πάνω από 11% (σ.σ. ο μέσος πληθωρισμός για το 2022 αναμένεται να διαμορφωθεί στο 7%-8%), ενώ τα επιτόκια των καταθέσεων είναι μηδενικά. Ακόμη και αν από τον Ιούλιο ξεκινήσει η ΕΚΤ τον χορό των αυξήσεων στα επιτόκια, είναι αβέβαιο αν αυτή η αύξηση θα περάσει ολόκληρη και άμεσα και στα επιτόκια καταθέσεων.

2. Οι τιμές έχουν εκτοξευτεί ταυτόχρονα σε όλες τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας (φυσικό αέριο, πετρέλαιο κίνησης, πετρέλαιο θέρμανσης, βενζίνη, ηλεκτρικό ρεύμα), κάτι που σημαίνει ότι είναι σχεδόν αδύνατον ένα νοικοκυριό να μην επωμίζεται τεράστιο οικονομικό βάρος είτε για τη θέρμανση είτε για την ηλεκτροδότηση, είτε για τη μετακίνηση.

Είναι προφανές ότι την πορεία των τιμών ενέργειας στο άμεσο και μακρινό μέλλον ουδείς μπορεί να την προβλέψει. Ωστόσο, ό,τι και αν γίνει το επόμενο χρονικό διάστημα, το μόνο βέβαιο είναι ότι οι «επενδύσεις» στην εξοικονόμηση ενέργειας δεν μπορούν να αποδειχθούν ζημιογόνες. Το μόνο που μπορεί να συμβεί είναι να αλλάξει ο χρόνος απόσβεσης. Γιατί αυτό;

Η αντλία θερμότητας μπορεί να μειώσει το κόστος θέρμανσης για ένα ακίνητο 120 τ.μ. ακόμη και στα 700 ευρώ τον χρόνο.

1. Η ενεργειακή θωράκιση του ακινήτου μειώνει την κατανάλωση ρεύματος ή πετρελαίου θέρμανσης ή φυσικού αερίου, οπότε εφαρμόζεται ο κανόνας «η πιο φθηνή ενέργεια είναι αυτή που δεν καταναλώνεται».

2. Το ρεύμα που παράγει το φωτοβολταϊκό από τον ήλιο, ποτέ δεν θα γίνει ακριβότερο από το ρεύμα που πουλάει η εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας.

3. Το Ι.Χ. που εξασφαλίζει χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου (υβριδικό κ.λπ.) θα έχει πάντοτε χαμηλότερο κόστος χρήσης σε σχέση με το παλαιό και ενεργοβόρο αυτοκίνητο, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με την αντικατάσταση του παλαιού ψυγείου ή του παλαιού κλιματιστικού.

Διεύρυνση ανισοτήτων

Μια κοινωνική αδικία –και μάλιστα έντονη– ενέχει ο όλος μηχανισμός: μπορεί να οδηγήσει σε τεράστια διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων μετατρέποντας τους πλούσιους σε πλουσιότερους και τους φτωχούς σε φτωχότερους. Ενώ οι έχοντες ρευστότητα ή πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό μπορούν να καλύψουν επενδύσεις δεκάδων χιλιάδων ευρώ με ετήσια απόδοση που θα ξεπερνάει ακόμη και το 12%-15%, οι φτωχότεροι που δεν θα μπορούν να καλύψουν ούτε τη συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα «εξοικονομώ» ούτε καν το μερίδιό τους για την αντικατάσταση μιας ενεργοβόρας ηλεκτρικής συσκευής, θα είναι υποχρεωμένοι να περιμένουν από τις κρατικές επιδοματικές πολιτικές για να αντεπεξέλθουν στο πολύ υψηλό ενεργειακό κόστος (π.χ. κάρτες καυσίμων, επίδομα θέρμανσης, κοινωνικό τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος κ.λπ). Η πολιτεία έχει επιδιώξει να περιορίσει αυτή την «απειλή» με τη θέσπιση κριτηρίων στα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης (π.χ. μεγαλύτερο ποσοστό επιδότησης στο πρόγραμμα αντικατάστασης συσκευών, μικρότερη ίδια συμμετοχή στο «εξοικονομώ» ή χορήγηση άτοκων δανείων), ωστόσο στην πράξη αποδεικνύεται η αδυναμία πρόσβασης όσων δεν έχουν χρήματα στην άκρη.

Η ιδιαιτερότητα της εποχής αποδεικνύεται και από κάτι ακόμη: συνήθως, στις περιόδους ακραίας αύξησης των τιμών, μειώνεται κατακόρυφα η ζήτηση για διαρκή καταναλωτικά αγαθά καθώς τα νοικοκυριά επικεντρώνονται στην κάλυψη των βασικών αναγκών. Τώρα όμως με την πορεία των τιμών της ενέργειας φαίνεται ότι η απόκτηση διαρκούς αγαθού (από αντλία θερμότητας και φωτοβολταϊκό μέχρι αυτοκίνητο ή ηλεκτρική συσκευή) μπορεί να αποδειχθεί η λύση του προβλήματος. Για παράδειγμα, η αντλία θερμότητας μπορεί να μειώσει το κόστος θέρμανσης για ένα ακίνητο 120 τετραγωνικών ακόμη και στα 600-700 ευρώ τον χρόνο, τη στιγμή που φέτος τον χειμώνα ένας τόνος πετρελαίου θέρμανσης μπορεί να φτάσει να κοστίζει ακόμη και πάνω από 1.800 ευρώ. Oσο για ένα φωτοβολταϊκό στη στέγη που θα κοστίσει περίπου 6.000-7.000 ευρώ ακόμη και αν διαθέτει μπαταρίες για να αποθηκεύει ηλεκτρική ενέργεια, είναι σε θέση να μειώνει τον λογαριασμό του ρεύματος ακόμη και κατά 1.000 ευρώ ετησίως.

Θάνος Τσίρος | Καθημερινή