Ξεμπερδεύοντας το "κουβάρι" των ευρωπαϊκών αποφάσεων - Τι αλλάζει στα μέτρα για την κρίση, την επιτάχυνση των ΑΠΕ, την εξοικονόμηση και τα φωτοβολταϊκά - Τα πλήρη κείμενα

Τον οδικό χάρτη για την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Μόσχα «ξεδίπλωσε» χθες η Κομισιόν, με την ανακοίνωση της εξειδίκευσης των μέτρων του σχεδίου REPowerEU, το οποίο στοχεύει στην πλήρη εξάλειψη των ρωσικών εισαγωγών αερίου, πετρελαίου και άνθρακα έως το 2027. Με δεδομένο ότι κομβικό ρόλο στο σχέδιο αυτό θα παίξει η επιτάχυνση των ΑΠΕ (με την Κομισιόν να εισηγείται την αύξηση του μεριδίου τους στο 45%, από 40%, έως το 2030), οι Βρυξέλλες προχώρησαν σε μία ξεχωριστή ανακοίνωση για την επιτάχυνση των «πράσινων» επενδύσεων, με την πρόταση για αναθεώρηση της σχετικής κοινοτικής Οδηγίας. 

Για την επίτευξη του νέου στόχου για τα «πράσινα» μερίδια, η Ε.Ε. δίνει ιδιαίτερο βάρος στην αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας. Έτσι, η τρίτη ανακοίνωση αφορά την προώθηση των φωτοβολταϊκών – με τη νέα «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ηλιακή Ενέργεια», όπου περιλαμβάνεται και η «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Ηλιακών Στεγών» για την ανάπτυξη φωτοβολταϊκών στις οροφές κτιρίων. 

Βασικός «πυλώνας» υλοποίησης του REPowerEU είναι επίσης η ενεργειακή εξοικονόμηση, με την εισήγηση για αύξηση του στόχου Ενεργειακής Εξοικονόμησης σε τουλάχιστον 13% έως το 2030, από 9% που προβλέπεται τώρα. Έτσι, οι Βρυξέλλες προχώρησαν σε μία τέταρτη ανακοίνωση για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης, με την εφαρμογή μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων, καθώς την προώθηση μικρών αλλαγών στην καθημερινότητα πολιτών και επιχειρήσεων, που μπορούν να μειώσουν την ενεργειακή κατανάλωση. 

Την ίδια στιγμή, η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι η απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές είναι πιθανό να οδηγήσει σε μία περίοδο ενδεχομένως και ακόμη πιο έντονων διακυμάνσεων των τιμών ενέργειας, λόγω της αύξησης του κόστους των ορυκτών καυσίμων. Ως συνέπεια, επικαιροποίησε και την «εργαλειοθήκη» των προτεινόμενων μέτρων για την προστασία νοικοκυριών και επιχειρήσεων από τις υψηλές τιμές ενέργειας. 

1) Η εξειδίκευση του RepowerEU

Για την υλοποίηση των υπόλοιπων δράσεων του RepowerEU, η Κομισιόν εκτιμά ότι θα χρειαστούν επενδύσεις 210 δισ. ευρώ έως το 2027 – κεφάλαια που θα προστεθούν στις επενδύσεις για την υλοποίηση των μέτρων του «Fit for 55». Πέραν των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης, ένα μέρος του παραπάνω ποσού προορίζεται για τη δημιουργία της οικονομίας του «πράσινου» υδρογόνου. Σύμφωνα με το σχέδιο, στόχος είναι η παραγωγή 10 εκατ. τόνων «πράσινου» υδρογόνου και 10 εκατ. τόνους εισαγωγών έως το 2030, για αντικατάσταση του φυσικού αερίου, του άνθρακα και του πετρελαίου σε τομείς της βιομηχανίας και των μεταφορών.

Στην περίπτωση του βιομεθανίου, το οποίο θα αντικαταστήσει μέρος των εισαγωγών αερίου, προβλέπεται η ενίσχυση της παραγωγής του στα 35 δισ. κ.μ. έως το 2030. Στο RepowerEU περιλαμβάνεται επίσης η ενίσχυση των διασυνδέσεων των ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας, ώστε να αυξηθεί η ασφάλεια εφοδιασμού και να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός μέσω του διασυνοριακού εμπορίου. 

Επίσης, προβλέπονται καινούρια έργα φυσικού αερίου, για την περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας της Ευρώπης. Τα έργα αυτά αφορούν νέες «πύλες εισόδου» LNG, καθώς και καινούριους αγωγούς.

Τα έργα αυτά θα υποστηρίξουν την ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση των χωρών προέλευσης του καυσίμου. Για τη διασφάλιση αερίου σε ανταγωνιστικές τιμές, η Ε.Ε. θα βασισθεί στον μηχανισμό κοινών προμηθειών καυσίμου, στον οποίο θα συμμετέχουν τα κράτη-μέλη σε εθελοντική βάση. Δυνατότητα συμμετοχής στον μηχανισμό θα έχουν επίσης η Ουκρανία, τα Δυτικά Βαλκάνια, η Μολδαβία και η Γεωργία.

Διαβάστε αναλυτικά το RepowerEU εδώ. 

2) Αναθεώρηση της οδηγίας για επιτάχυνση των ΑΠΕ 

Για να αυξηθεί η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών στο 45%, όπως προβλέπει το RepowerEU, η Κομισιόν προτείνει την επίσπευση και απλοποίηση των αδειοδοτικών διαδικασιών, με χωροθέτηση συγκεκριμένων χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών ανάπτυξης «πράσινων» έργων,  ενθάρρυνση του repowering και κινητροδότηση των «πράσινων» PPA. 

Για την αδειοδοτική επίσπευση, οι Βρυξέλλες ζητούν από τα κράτη-μέλη να χαρακτηρίζουν τα έργα ΑΠΕ ως  «έργα υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος», καθεστώς το οποίο θα διέπει επίσης την κατασκευή και την έναρξη λειτουργίας τους. Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο χαρακτηρισμός δικαιολογείται από τη σημασία που έχουν όχι μόνο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη το γεωπολιτικό πλαίσιο που προσδίδει επείγοντα χαρακτήρα στην επιτάχυνση της «πράσινης» μετάβασης.  

Παράλληλα, καλεί τις χώρες να χωροθετούν «ειδικές περιοχές ανάπτυξης έργων ΑΠΕ» (go-to areas), όπου θα εφαρμόζεται η fast track αδειοδοτική διαδικασία,  αποφεύγοντας τις προστατευόμενες περιοχές (Natura 2000 κ.α.) και δίνοντας έμφαση σε περιοχές όπως στέγες, δρόμους, χώρους στάθμευσης για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. Επίσης, προτείνεται να δίνεται προτεραιότητα σε πρώην βιομηχανικές ζώνες, ορυχεία και χώρους απόθεσης απορριμμάτων, όπως και σε χερσαίες περιοχές που δεν ενδείκνυνται για αγροτική χρήση.  

Για το repowering προτείνονται απλοποιημένες διαδικασίες, όπως π.χ. απλή γνωστοποίηση για τους όρους σύνδεσης και επικαιροποίηση της ΑΕΠΟ. Επιπλέον, η Κομισιόν ζητά από τα κράτη-μέλη να αφαιρέσει άμεσα όλα τα αδικαιολόγητα διοικητικά εμπόδια και εμπόδια πρόσβασης στην αγορά για τα «πράσινα» PPA, ώστε να αυξηθεί η χρήση τους από τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις.  Γι’ αυτό οι χώρες-μέλη καλούνται να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν σχήματα στήριξης αυτών των συμβάσεων.  

Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν πρότεινε χθες τη σχετική αναθεώρηση της Οδηγίας 2018/2001 για την προώθηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι δύο «πυλώνες» της αναθεώρησης είναι ο χαρακτηρισμός των ΑΠΕ ως «έργα υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος» και ο καθορισμός «ειδικών περιοχών ανάπτυξης έργων ΑΠΕ» (go-to areas). 

Διαβάστε την πλήρη πρόταση αναθεώρησης της Οδηγίας για τις ΑΠΕ εδώ. 

3) Η νέα «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ηλιακή Ενέργεια»

Η μαζική ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων βρίσκεται στην «καρδιά» του RepowerEU, με δεδομένο ότι μπορούν να αυξήσουν άμεσα και ραγδαία τη συμμετοχή των ΑΠΕ, περιορίζοντας τις  εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και μειώνοντας το ενεργειακό κόστος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. 

Οι εκτιμήσεις θέλουν τα φωτοβολταϊκά να δίνουν ακόμη και το 25% της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ε.Ε. Έτσι, η Κομισιόν θέτει ως στόχο τον υπερδιπλασιασμό σε σχέση με το 2020 των εγκατεστημένων φωτοβολταϊκών έως το 2025, δηλαδή η συνολική ισχύς να ανέλθει στα 320 GW έως τα μέσα της 10ετίας, και στα 600 GW το 2030.  

Πέρα από την ενισχυμένη προώθηση μεγάλων έργων, καθώς και την ανάπτυξη μονάδων Συγκεντρωτικής Ηλιακής Ενέργειας (Concentrated Solar Power, CSP), «όχημα» για την διάδοση της αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας θα αποτελέσει η «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Ηλιακών Στεγών», όπως έγραψε χθες το energypress. 

Σε σχέση με το προσχέδιο της σχετικής ανακοίνωσης, που είχε διαρρεύσει, στο τελικό κείμενο έχουν προστεθεί συγκεκριμένες προθεσμίες για την έναρξη της υποχρεωτικής εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε νέα κτίρια. Έτσι, από τις 21 Δεκεμβρίου 2026 θα είναι υποχρεωτική για όλα τα νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια με ωφέλιμο εμβαδόν άνω των 250 τ.μ., από τα τέλη του 2027 για όλα τα υπάρχοντα δημόσια και εμπορικά κτίρια με ωφέλιμο εμβαδόν άνω των 250 τ.μ., και από τα τέλη του 2029 για όλα τα νέα κτίρια κατοικιών. 

Σε αυτό το πλαίσιο, στην παραπάνω πρόταση για αναθεώρηση της Οδηγίας για τις ΑΠΕ, συμπεριλαμβάνεται και εισήγηση για προσθήκη στην Οδηγία 2010/31 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, ώστε να θεσπισθούν οι παραπάνω υποχρεωτικές προθεσμίες. 

Διαβάστε τη νέα «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ηλιακή Ενέργεια» εδώ. 

4) Η ανακοίνωση για την ενεργειακή απόδοση 

Στην περίπτωση της ενεργειακής εξοικονόμησης, στα βραχυπρόθεσμα μέτρα περιλαμβάνεται κατ΄ αρχάς η προώθηση μικρών αλλαγών στην καθημερινότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων (στο πλαίσιο συμβουλών του ΙΕΑ όπως η μείωση του θερμοστάτη στη θέρμανση ή το κλιματιστικό), που μπορούν να μειώσουν αισθητά και άμεσα την κατανάλωση. Μάλιστα, η Κομισιόν προτείνει στα κράτη-μέλη ενημερωτικές εκστρατείες για τη διάδοση τέτοιων πρακτικών. 

Επίσης, προτείνει προγράμματα στήριξης των καταναλωτών, ώστε να επιλέξουν πιο αποδοτικές συσκευές. Η στήριξη αυτή θα μπορούσε να γίνει με τη μορφή επιδότησης. 

Όσον αφορά τα μεσοπρόθεσμα μέτρα, προτείνεται μεταξύ άλλων η αύξηση των εθνικών στόχων για ενεργειακή εξοικονόμηση, η εισαγωγή επιπλέον μικρότερων βαθμίδων στην κλίμακα Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων, η αυστηροποίηση των απαιτήσεων στα νέα κτίρια και η κινητροδότηση βαρέων οχημάτων μηδενικών εκπομπών. 

Παράλληλα, στην αναθεώρηση των Οδηγιών για τις ΑΠΕ και την απόδοση κτιρίων, προτείνεται προσθήκη στην Οδηγία 2012/27, ώστε να γίνει δεσμευτικός ο στόχος ενεργειακής εξοικονόμησης κατά 13% έως το 2030, από 9% που είναι σήμερα. 

Βρείτε εδώ την ανακοίνωση για την ενεργειακή απόδοση.  

5) Η νέα «εργαλειοθήκη» με τα μέτρα για την ενεργειακή κρίση

Στα επικαιροποιημένα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια η Κομισιόν προτείνει την ανάκτηση των υπερεσόδων από ηλεκτροπαραγωγούς, ώστε τα ποσά αυτά να χρησιμοποιηθούν για τη στήριξη των καταναλωτών. Στις παρεμβάσεις στην αγορά ηλεκτρισμού περιλαμβάνεται επίσης η επιδότηση του κόστους του αερίου για τις μονάδες που λειτουργούν με το συγκεκριμένο καύσιμο, ώστε να μειώσουν τις προσφορές στην αγορά και κατά συνέπεια το χονδρεμπορικό κόστος. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις συμπληρώνονται από την επέκταση του πλαφόν στη λιανική ρεύματος, ώστε να συμπεριλάβει μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, όπως και η χρήση των εσόδων συμφόρησης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων.

Για το φυσικό αέριο, η Κομισιόν προτείνει την επέκταση των ρυθμιζόμενων λιανικών τιμών του καυσίμου, για τις βιομηχανίες που καταναλώνουν αέριο, καθώς και για τα νοικοκυριά και την επόμενη χειμερινή περίοδο. Παράλληλα, εισηγείται την έκτακτη ενίσχυση της ρευστότητας των εταιρειών εμπορίας αερίου, οι οποίες επηρεάζονται από την έντονη μεταβλητότητα των τιμών.

Τέλος, αφήνει ανοικτή την εξέταση επιβολής ορίων στο ολλανδικό hub αερίου (ΤΤF). Για την αντιμετώπιση πιθανών στρεβλώσεων στη διαμόρφωση των τιμών λόγω κερδοσκοπικών κινήσεων, όπως επισημαίνεται στο κείμενο, μια επιλογή θα ήταν η αναθεώρηση του πλαφόν που εφαρμόζεται στη βραχυπρόθεσμη διακύμανση των τιμών.

Στην περίπτωση που διακοπούν πλήρως οι εισαγωγές ρωσικού αερίου και κινδυνεύσει η ασφάλεια εφοδιασμού, σύμφωνα με την Κομισιόν, είναι πιθανό να προκληθεί «η ανάγκη να καθοριστεί παράλληλα μια διοικητική τιμή για το φυσικό αέριο, όπως μια μέγιστη ρυθμιζόμενη τιμή για το καύσιμο που παραδίδεται σε ευρωπαίους καταναλωτές και εταιρείες (ανώτατο όριο τιμής ΕΕ) για την κάλυψη της περιόδου της κηρυγμένης έκτακτης ανάγκης της Ένωσης».

Το πλήρες κείμενο της νέας «εργαλειοθήκης» βρίσκεται εδώ. 

Κώστας Δεληγιάννης | energypress