Κοινή Επιτόπια Έρευνα στις Νησίδες του Αιγαίου: Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος» - Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τορόντο
Στο πλαίσιο της συνεργασίας μας με την Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τορόντο (Daniels Faculty of Architecture, Landscape & Design) ολοκληρώθηκε τις προηγούμενες μέρες στον Aegean Explorer η προκαταρκτική φάση του κοινού εργαστηρίου «Αποτύπωση του ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου και οικολογικής ταυτότητας των μικρών νησίδων».
Ένας από τους στόχους αυτής της συνεργασίας είναι η συνέχιση της σχεδιαστικής έρευνας από τους εξειδικευμένους επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Τορόντο για την επανένταξη και αφομοίωση του κτιρίου που στεγάζει το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου στο φυσικό τοπίο των Λειψών. Το συγκεκριμένο βιομηχανικό κτίριο είχε αρχικά κατασκευαστεί ως μέρος μιας μονάδας ιχθυοτροφείου, το οποίο στη συνέχεια έμεινε εγκαταλελειμμένο για δεκαετίες. Το Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος» έχει ήδη ολοκληρώσει με επιτυχία την πρώτη φάση της μετατροπής του σε κέντρο περίθαλψης και θαλάσσιο ερευνητικό σταθμό.
Παρόλο που βρίσκεται σε δυσπρόσιτη περιοχή μακριά από δίκτυα ηλεκτροδότησης και υδροδότησης, αποτελεί πρότυπο κτιριο, ενεργειακά αυτόνομο τροφοδοτούμενο από ηλιακή ενέργεια ενώ διαθέτει σύστημα αφαλάτωσης χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης που λειτουργεί επίσης με φωτοβολταϊκά για την κάλυψη των αναγκών παροχής νερού. Σύντομα ολοκληρώνεται το σύστημα διαχείρισης και ανακύκλωσης των λυμάτων. Ως πρότυπο κτίριο είναι ανοιχτό να μεταφέρει τεχνογνωσία σε όλους όσους θέλουν να ακολουθήσουν αντίστοιχες πρακτικές στην πράξη και όχι στα λόγια. Τώρα απομένει η αναζωογόνηση και διαχείριση του τοπίου γύρω από το κτήριο, σε συνδυασμό με επεμβάσεις στο κέλυφός του. Η εξειδίκευση των συνεργατών μας στην βιοκλιματική οικοδομική, τις κατασκευαστικές τεχνικές αποκατάστασης παλαιών βιομηχανικών κτιρίων, στην ανάγνωση και στη διαχείριση του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου, είναι ανεκτίμητης αξίας για να επιτύχουμε την ολοκληρωμένη αποκατάσταση του κτιρίου, φυσικού και υδάτινου τοπίου.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του εργαστηρίου «Αποτύπωση του ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου και της οικολογικής ταυτότητας των μικρών νησίδων», ταξιδέψαμε και προσεγγίσαμε μικρές νησίδες και βραχονησίδες της βορείου Δωδεκανήσου. Με τη χρήση ειδικών drone και σε συνδυασμό με επιτόπια καταγραφή έγινε αποτύπωση του ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου (κτίρια, κατασκευές, ξερολιθιές, υποδομές διαχείρισης υδάτων, καλλιέργειες, με έμφαση σε παραδοσιακές οικοδομικές λεπτομέρειες και τεχνικές κατασκευής). Μελετήσαμε επίσης, την οικολογική ταυτότητα της κάθε νησίδας σε σχέση με τα διάφορα είδη που τις κατοικούν, τις επιπτώσεις της εντατικής κτηνοτροφίας, την ιστορία και σταδιακή μεταμόρφωση του κάθε τόπου με βάση τοπικές μαρτυρίες και αφηγήσεις.
Καθώς παρατηρούμε την οικονομική δραστηριότητα που είχαν αυτές οι μικρές ακατοίκητες πλέον νησίδες, όπου στις μέρες μας μετά βίας επιβιώνουν λίγοι θάμνοι, μας προκαλεί θαυμασμό το γεγονός ότι στο παρελθόν όχι μόνο κατοικούνταν, αλλά εκεί παρήγαγαν και εμπορευόντουσαν τυροκομικά προϊόντα, κρέας, σιτηρά και άλλα. Στις μέρες μας που με τόσα σύγχρονα μέσα δυσκολευόμαστε να επιβιώσουμε ακόμα και στα πιο παραγωγικά οικοσυστήματα, οι παραδοσιακές μορφές διαχείρισης που επί αιώνες ακολουθούσαν οι τοπικές κοινωνίες του Αιγαίου αποτελούν αντικείμενο διεθνούς επιστημονικής έρευνας ανεκτίμητης αξίας, η οποία στις μέρες μας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Ο σκοπός του κοινού εργαστήριου ανάμεσα στο Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος» και την Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τορόντο, για τον οποίο θα εργαστούμε εντατικά τους επόμενους μήνες, είναι όχι μόνο να αντλήσουμε γνώση, αλλά και να εξάγουμε τη γνώση και την κατανόηση των σοφών πρακτικών διαχείρισης, με βάση τις οποίες επιβίωσαν οι κοινωνίες επί χιλιάδες χρόνια στα μικρά νησιά του Αιγαίου, με απόλυτη αυτάρκεια.
Επικεφαλής της ομάδας του Πανεπιστημίου του Τορόντο είναι ο Πέτρος Μπαμπασίκας, αρχιτέκτων, διευθυντής του προγράμματος Honors Bachelor of Arts της Σχολής Αρχιτεκτονικής. Η ομάδα απαρτίζεται από μεταπτυχιακούς φοιτητές και ερευνητές με εξειδίκευση στην βιώσιμη αρχιτεκτονική, επανάχρηση, αναζωογόνηση, και στην ανάπτυξη κοινωνικών συνεργασιών.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του εργαστηρίου «Αποτύπωση του ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου και της οικολογικής ταυτότητας των μικρών νησίδων», ταξιδέψαμε και προσεγγίσαμε μικρές νησίδες και βραχονησίδες της βορείου Δωδεκανήσου. Με τη χρήση ειδικών drone και σε συνδυασμό με επιτόπια καταγραφή έγινε αποτύπωση του ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου (κτίρια, κατασκευές, ξερολιθιές, υποδομές διαχείρισης υδάτων, καλλιέργειες, με έμφαση σε παραδοσιακές οικοδομικές λεπτομέρειες και τεχνικές κατασκευής). Μελετήσαμε επίσης, την οικολογική ταυτότητα της κάθε νησίδας σε σχέση με τα διάφορα είδη που τις κατοικούν, τις επιπτώσεις της εντατικής κτηνοτροφίας, την ιστορία και σταδιακή μεταμόρφωση του κάθε τόπου με βάση τοπικές μαρτυρίες και αφηγήσεις.
Επικεφαλής της ομάδας του Πανεπιστημίου του Τορόντο είναι ο Πέτρος Μπαμπασίκας, αρχιτέκτων, διευθυντής του προγράμματος Honors Bachelor of Arts της Σχολής Αρχιτεκτονικής. Η ομάδα απαρτίζεται από μεταπτυχιακούς φοιτητές και ερευνητές με εξειδίκευση στην βιώσιμη αρχιτεκτονική, επανάχρηση, αναζωογόνηση, και στην ανάπτυξη κοινωνικών συνεργασιών
