Αλεπάλληλοι «Μαύροι Κύκνοι» έρχονται στην ενέργεια, ποιες οι ευρωπαικές αστοχίες και τι προτείνει η αγορά
Αντιμέτωποι με πολλούς γύρους ενεργειακής ακρίβειας θα βρεθούν τα επόμενα χρόνια οι ευρωπαίοι καταναλωτές, πληρώνοντας τα λάθη και τις αστοχίες της ΕΕ στον σχεδιασμό της πράσινης μετάβασης. Αποψη κοινή μεταξύ αρκετών παικτών της ενεργειακής αγοράς που δεν αμφισβητούν το στόχο απεξάρτησης από τον άνθρακα. Το αντίθετο. Τον θεωρούν μονόδρομο, υπό την προυπόθεση όμως ότι η Ευρώπη θα διορθώσει το συντομότερο τις στρεβλώσεις σε μηχανισμούς και αγορές, τα κενά στη λειτουργία των οποίων καλύπτουν σήμερα traders και μονοπώλια, όπως η Gazprom, αποκομίζοντας υπερκέρδη. Καθώς η Ευρώπη μοιάζει αυτοπαγιδευμένη σε μηχανισμούς που δείχνουν να μη λειτουργούν, η ανησυχία επιχειρήσεων, βιομηχανίας, συνολικά της αγοράς, μεγαλώνει.
Tι μπορεί να γίνει σε εθνικό και ευρωπαικό επίπεδο; Να μπει φρένο στα λεγόμενα windfall profits, δηλαδή στα ουρανοκατέβατα κέρδη που προκάλεσε η έκρηξη των τιμών χονδρικής, επιβάλλοντος φόρο όπως η Ισπανία, προτείνουν παίκτες του χώρου. Να πάψουν οι τιμές του ρεύματος να αντανακλούν το ράλι των τιμών στην spot αγορά - είναι μια άλλη πρόταση - παρά να αποτυπώνουν το πραγματικό κόστος του ενεργειακού μείγματος, που αποτελείται από φθηνές ΑΠΕ σε ποσοστό 30%-35%, ακριβό φυσικό αέριο σε ποσοστό 30%, λιγνίτη (10%), υδροηλεκτρικά (10%) και εισαγωγές. Να βρεθεί επίσης ένας τρόπος ώστε να επεκταθούν, τα πράσινα διμερή συμβόλαια, που αντανακλούν το πραγματικό κόστος. Στη Γερμανία για παραδειγμα μόνο το 10% της προμήθειας ρεύματος που καταλήγει στον καταναλωτή περνά μέσα από το χρηματιστήριο. Το υπόλοιπο 90% αφορά διμερή συμβόλαια.
Η ανησυχία της αγοράς μεγαλώνει καθημερινά. Βλέπει τα ενεργειακά κόστη να φεύγουν προς τα πάνω, τη κρίση να έχει διάρκεια, την Ευρωπη να μην είναι πρόθυμη να δώσει λύσεις, ενώ εισπράτει ανησυχία από τους πελάτες της που απαιτούν πλέον το μεγαλύτερο κομμάτι της παραγωγής των μεγάλων βιομηχανιών να είναι πράσινο. Ανησυχία που δεν έκρυψε χθες ο Ευάγγελος Μυτιληναίος και την οποία συμμερίζονται πολλοί άλλοι παίκτες, μιλώντας για τις πολλές ανακολουθίες της ευρωπαικής πολιτικής και για μια πράσινη μετάβαση χωρίς σχεδιασμό.
Ποιες είναι οι ανακολουθίες; Από τη μια η Ευρώπη υπεραμύνεται του EU Green Deal, αλλά ταυτόχρονα δεν έχει εξασφαλίσει τις απαιτούμενες ποσότητες φθηνού φυσικού αερίου που απαιτούνται ως καυσίμου- γέφυρα που αυτό είναι, προκειμένου να φτάσουμε εκεί. Αποτέλεσμα από το μονοπώλιο του ΟΠΕΚ, η Ευρώπη να έχει πάει σήμερα σε ένα ακόμη σκληρότερο μονοπώλιο, αυτό του φυσικού αερίου. Την ίδια στιγμή που έχει θέσει υψηλούς στόχους για τις ΑΠΕ, απουσιάζουν οι μεγάλης κλίμακας επενδύσεις στην αποθήκευση που θα διασφαλιζαν την συνεχή τους διαθεσιμότητα. Δεν νοείται πράσινη μετάβαση με χειραγώγηση των τιμών CO2 από traders στα χρηματιστήρια ρύπων και ενώ καθυστερεί η αυστηροποίηση του ETS. Ούτε νοείται, όπως λένε πηγές της αγοράς, πράσινη μετάβαση, όταν η Κίνα ανοίγει συνεχώς νέα ορυχεία και στην Ευρώπη η Γερμανία παραμένει ο μεγαλύτερος χρήστης κάρβουνου. Και όπως ακριβώς η ΕΕ τελεί σε ομηρία από τη Ρωσία στο φυσικό αέριο, κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να συμβεί προσεχώς με την ηλεκτροκίνηση και τη Κινα. Η ασιατική υπερδύναμη ελέγχει σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό των παγκόσμιων αποθεμάτων κοβαλτίου, του αναγκαίου δηλαδή συστατικού των σύγχρονων μπαταριών που κινούν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Και ταυτόχρονα, ένα μεγάλο τμήμα της εφοδιαστικής του αλυσίδας. Η μαζική στροφή της Ευρώπης στις μπαταρίες και το τέλος στους ντιζελοκινητήρες ενέχει το κίνδυνο η επόμενη εξάρτησή της να προέρχεται από τη Κίνα.
Η βιασύνη της Ευρώπης να προλάβει το πράσινο τρένο αναδεικνύει λάθη στο σχεδιασμό, ελλιπείς μηχανισμούς, απουσία κρίσιμων επενδύσεων, προβληματικούς ελέγχους, δηλαδή αστοχίες, ικανές να υπονομεύσουν τον ίδιο το στόχο. Χώρες, όπως η Πολωνία και όχι μόνο, ζητούν να πάει πίσω ή να αναβληθεί η απανθρακοποίηση, ενώ πολιτικοί χώροι, ακόμη και στην Ελλάδα, αμφισβητούν την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, τασσόμενοι στην ουσία υπέρ μια εθνικοποίησης της ενεργειακής πολιτικής.
Η κρίση θα έχει διάρκεια και σοβαρές συνέπειες, τις οποίες βιώνει ήδη η βιομηχανια. Τι φοβάται; Κλείνει μακροχρόνιες συμφωνίες 3-4 ετών με σταθερές προκαθορισμένες τιμές, όταν έχει κλειδώσει τιμές ηλεκτρικής ενέργειας το πολύ για έναν ακόμη χρόνο και ενώ βλεπει μπροστά ένα τοπίο πλήρους αβεβαιότητας. Τιμές που φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να αυξάνονται, απουσία επαρκών και φθηνών ποσότητων φυσικού αερίου στην αγορά και μεγάλη υστέρηση σε τεχνολογίες αποθήκευσης και υδρόγονου, οι οποίες θα πετύχαιναν μια ταχύτερη μετάβαση στις ΑΠΕ. Ανησυχία που εκφράζεται και στο χρηματιστηριακό ταμπλό με τις τιμές των μετοχών της βαριάς βιομηχανίας να συσσωρεύουν απώλειες.
Είναι πολλοί οι λόγοι, που συνηγορούν στην εκτίμηση ότι η ενεργειακή κρίση δεν θα είναι και τόσο παροδικό φαινόμενο. «Τι έχει συμβεί; Φύγαμε μπροστά», όπως είπε χθες ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, «αφήσαμε στο πλάι τις επενδύσεις σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο (μπαίνεις σε μαύρη λίστα των επενδυτών αν ασχολείσαι) και τώρα λέμε δεν έχει φυσικό αέριο γιατί έχει κρύο; Πρώτη φορά έχει κρύο;».
13 Οκτωβρίου 2021
energypress
