Κερδίζει έδαφος ο κλάδος της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στην Ευρώπη

Ανοίξτε έναν δορυφορικό χάρτη της Ευρώπης και περιηγηθείτε λίγο πιο έξω από τις ακτογραμμές της. Διατρέξτε το μήκος των ορίων της Βόρειας Θάλασσας, συνεχίζοντας ανατολικά, προς τη Βαλτική, ή νότια, προς τα βρετανικά και γαλλικά ύδατα. Αν ο καιρός είναι αίθριος, η ορατότητα είναι απρόσκοπτη. Θα δείτε τους γεωμετρικούς όγκους τους να φαίνονται καθαρά κατά δεκάδες ή και κατά εκατοντάδες. Λευκές κουκκίδες, καρφιτσωμένες στη θάλασσα, σηκώνουν νέφη από σταγονίδια που σαλεύουν πάνω από τα κύματα. Πρόκειται για υπεράκτιες ανεμογεννήτριες, που παράγουν ενέργεια από κάτι τόσο απλό όσο ο άνεμος.

Το 2020 ήταν η πρώτη φορά που τα ανανεώσιμα καύσιμα αντικατέστησαν τα ορυκτά καύσιμα στην κορυφή των πηγών ενέργειας, καλύπτοντας το 38% των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης. Τη δική της δυναμική της πορεία ξεκίνησε και η υπεράκτια αιολική ενέργεια, παρότι εξακολουθεί να επισκιάζεται από τα χερσαία αιολικά πάρκα. Το 2020, η υπεράκτια παραγωγική ικανότητα της Ευρώπης ενισχύθηκε κατά 2,9 GW (γιγαβάτ), ενώ πλέον παράγονται συνολικά 25 GW από εγκαταστάσεις σε δώδεκα χώρες, χάρη στις 5.000 και πλέον υπεράκτιες ανεμογεννήτριες. Ωστόσο, μακρινή δείχνει ακόμα η επίτευξη του στόχου της ΕΕ να εξασφαλίσει τουλάχιστον 60 GW υπεράκτιας παραγωγικής ικανότητας έως το 2030 και να φτάσει τα 300 GW έως το 2050. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να αυξηθεί η τρέχουσα συνεισφορά του 3% της υπεράκτιας παραγωγής στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας κατά 15% έως το 2030 και να αγγίξει το 30% μέχρι τα μέσα του αιώνα.

Η υπεράκτια αιολική ενέργεια θα μπορούσε να εκπληρώσει ακόμη και τις υψηλότερες προσδοκίες της ΕΕ, όπως αναφέρει ο Ιβάν Πινέντα, υπεύθυνος Ενημέρωσης για την Αγορά στη WindEurope, εταιρεία που εκπροσωπεί τον κλάδο της αιολικής ενέργειας. «Σήμερα παράγουμε περί τα 6-7 GW ετησίως, αλλά χρειάζεται να φτάσουμε τα 11 GW ετησίως σε τρία χρόνια από τώρα, αν θέλουμε να τετραπλασιάσουμε την παραγωγική ικανότητα της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας των τελευταίων 15 ετών», λέει ο Πινέντα. Όμως, πώς θα καταφέρουν οι 27 χώρες-μέλη να επιταχύνουν σε τόσο μεγάλο βαθμό τις προσπάθειές τους σε διάστημα εννέα μόλις ετών;

Εξοικονόμηση χώρου ή μετακίνηση εκτός συνόρων

Η επιθυμία του κλάδου να επεκταθεί είναι δεδομένη. Στο Βέλγιο, λόγου χάρη, η εταιρεία κατασκευής και διαχείρισης αιολικών πάρκων Parkwind ανέγειρε τέσσερα υπεράκτια αιολικά πάρκα κατά την τελευταία δεκαετία, τα οποία πλέον καλύπτουν σχεδόν το 10% των ενεργειακών αναγκών της χώρας και συμβάλλουν στην ανάδειξη της μικρής αυτής χώρας σε μία εκ των πέντε πρωτοστατών στα υπεράκτια αιολικά έργα σε διεθνές επίπεδο. Και να σημειωθεί πως η Parkwind είναι υπεύθυνη μόλις για το ένα τρίτο επί της συνολικής δυναμικότητας των υπεράκτιων εγκαταστάσεων του Βελγίου. «Ετησίως, παράγουμε ενέργεια που επαρκεί για περίπου 750-800.000 νοικοκυριά», λέει ο Βεντράν Χόρβατ, επικεφαλής του τομέα Επικοινωνίας της Parkwind. «Οι δυνατότητες ανάπτυξης είναι μεγάλες και, αν τηρηθούν κατά γράμμα όλες οι δεσμεύσεις, θα ανταποκριθούμε στον στόχο μας. Η διαδρομή, βεβαίως, δεν θα είναι εύκολη».

Το 2020, στην υπεράκτια αιολική ενέργεια της Ευρώπης επενδύθηκε το ποσό-ρεκόρ των 26 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ συνεχώς μεγαλύτερο γίνεται το επενδυτικό άνοιγμα στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου πλούσιες σε αιολικούς πόρους. Ωστόσο, σύμφωνα με τη WindEurope, ο χάρτης της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας θα παραμείνει σχεδόν αμετάβλητος. Τα πιο ρηχά ύδατα της βόρειας Ευρώπης πιθανότατα θα εξακολουθήσουν να φιλοξενούν το 85% των υπεράκτιων αιολικών έργων στη Γηραιά Ήπειρο και τα αιολικά πάρκα θα πληθαίνουν, λέει ο Πινέντα.

Βέβαια, η εύρεση τοποθεσιών με έντονη παρουσία ανέμων και κοντά στα παράλια είναι ζωτικής σημασίας, καθώς οι υπεράκτιες ανεμογεννήτριες ενδείκνυται να εγκαθίστανται κυρίως σε σχετικά ρηχά νερά και η σύνδεσή τους με τα ηλεκτρικά δίκτυα απαιτεί εγγύτητα με την ξηρά. «Ο κλάδος της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας είναι από τους τελευταίους που αξιοποιούν τον πυθμένα και τα ύδατα της θάλασσας», αναφέρει ο Πινέντα, δεδομένου ότι στα παράκτια ύδατα δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο αλιευτικά σκάφη και ακτοπλοϊκά πλοία. Ο στόχος των 110 GW έως το 2030 προϋποθέτει πως οι χώρες-μέλη θα σπεύσουν να διαθέσουν επαρκείς χώρους για την κατασκευή υπεράκτιων αιολικών πάρκων, καθότι το διάστημα ανάμεσα στον σχεδιασμό και την πλήρη λειτουργία ενός αιολικού πάρκου μπορεί να φτάσει τα δέκα έτη, όπως επισημαίνει η WindEurope.

Η εναλλακτική οδός είναι η αναζήτηση τοποθεσιών σε μεγαλύτερη απόσταση από τις ακτές. Με την τοποθέτηση πλωτών υπεράκτιων ανεμογεννητριών σε βαθύτερα ύδατα – 50 με 1.000 μέτρα από τις ακτές – η Ευρώπη μπορεί να κάνει βήματα που θα τη φέρουν πιο κοντά στην επίτευξη των στόχων της για καθαρές μορφές ενέργειας. Χώρες όπως η Ισπανία, η Γαλλία, η Νορβηγία, η Δανία και η Γερμανία πρωτοστατούν στην κατασκευή πλωτών αιολικών πάρκων, τα οποία όμως δεν έχουν διατεθεί στο εμπόριο προσώρας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκρίνει τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα ως τις ισχυρότερες διεκδικήτριες περιοχές για να φιλοξενήσουν τη νέα τεχνολογία. Στην Ισπανία, της οποίας τα πλωτά υπεράκτια αιολικά πάρκα μπορούν να παραγάγουν έως και 22 GW ισχύος, ένας μεγάλος πάροχος ενέργειας, η εταιρεία Iberdrola, σχεδιάζει να επενδύσει περισσότερα από ένα εκατομμύριο ευρώ στην κατασκευή ενός πλωτού αιολικού πάρκου που θα παράγει 300 MW. «Χάρη στις πλωτές ανεμογεννήτριες, σύντομα θα μπορούμε να κατασκευάζουμε αιολικά πάρκα σε τοποθεσίες που άλλοτε δεν επέτρεπαν κάτι τέτοιο, είτε λόγω κόστους είτε λόγω γεωγραφίας», δηλώνει η Vestas, εταιρεία ανεμογεννητριών στη Δανία. «Το ανώτατο όριο τίθεται από την ποσότητα της διαθέσιμης αιολικής ενέργειας παγκοσμίως και το ύψος της παραγόμενης από τις ανεμογεννήτριες ισχύος».

Βάζοντας πλάτη στην παραγωγή ενέργειας

Την επιθυμία για επέκταση μοιράζονται και οι κατασκευάστριες εταιρείες. Την τελευταία πενταετία, οι ανεμογεννήτριες έγιναν αποδοτικότερες, καθώς η παραγωγική τους ικανότητα αυξανόταν κατά 15% τουλάχιστον ανά έτος. Και ενώ οι μεγαλύτερες υπεράκτιες ανεμογεννήτριες που έχουμε τώρα στη διάθεσή μας παράγουν 9,5 MW, η Vestas ανακοίνωσε προσφάτως τη διαθεσιμότητα ανεμογεννήτριας 15 MW, που είναι και η ισχυρότερη στον κλάδο.

Ασφαλώς, για να αξιοποιήσουμε στο έπακρο την τεχνολογική πρόοδο, απαιτούνται αλλαγές και στις υποδομές. «Για τις τεχνολογικά αναβαθμισμένες ανεμογεννήτριες με ρότορες διαμέτρου άνω των 200 μέτρων είναι απολύτως απαραίτητες υποδομές και παράκτιες εγκαταστάσεις που θα επιτρέπουν την κατασκευή υπεράκτιων αιολικών πάρκων μεγαλύτερων διαστάσεων», δήλωσε η Vestas στο Euronews. «Αυτού του τύπου η μεγέθυνση συνεπάγεται μείωση του κόστους για τους καταναλωτές, όμως δεν μπορεί να υποστηριχτεί από τις περισσότερες υπάρχουσες λιμενικές εγκαταστάσεις και λοιπές υποδομές».

Οι λιμένες όλης της Ευρώπης συνδράμουν τις εργασίες του κλάδου της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας· προσφέρονται για τη μεταφορά ανεμογεννητριών σε εργοτάξια, για την κατασκευή και τη συντήρηση εξαρτημάτων, καθώς και για την εξαγωγή δομοστοιχείων. Τα λιμάνια του Άμστερνταμ, του Μπιλμπάο, του Χερβούργου, της Γκντίνια και του Άλμποργκ συγκαταλέγονται στην Κοινότητα Λιμένων για Υπεράκτια Αιολικά Έργα της WindEurope, την οποία απαρτίζουν λιμάνια που ήδη υποστηρίζουν τέτοιου τύπου δραστηριότητες ή που ενδιαφέρονται να προσαρμοστούν στις ανάγκες του κλάδου της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. Η δυνατότητα που προσφέρουν τα λιμάνια για την εκτέλεση σημαντικών εργασιών σε ένα μέρος μειώνει το κόστος και καθιστά την υπεράκτια αιολική ενέργεια ανταγωνιστική προς τις άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. «Οι επενδυτικές κινήσεις στα λιμάνια είναι καίριας σημασίας για την πρόοδο του κλάδου», λέει ο Πινέντα, «αλλά η επίτευξη των στόχων του 2030 απαιτεί να επενδυθούν περίπου 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ».

Χρήση κλιματικών δεδομένων στη λήψη αποφάσεων για την υπεράκτια αιολική ενέργεια

Όμως, τι γίνεται με τον άνεμο; Η ένταση των ανέμων σε μια περιοχή προεξοφλεί την επιτυχία ή την αποτυχία ενός έργου, οπότε οι κατασκευαστές χρειάζονται κλιματικά δεδομένα για τον σχεδιασμό τους. Η Vortex, εταιρεία με έδρα στη Βαρκελώνη, χρησιμοποιεί δεδομένα από την Υπηρεσία για την Κλιματική Αλλαγή του Κοπέρνικου (C3S) βοηθώντας τις επιχειρήσεις να εκτιμούν τις κλιματικές μεταβολές που επηρεάζουν ενδεχόμενα ή ήδη υπάρχοντα εργοτάξια αιολικών πάρκων. «Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε την κατεύθυνση των ανέμων και την ταχύτητά τους σε διαφορετικά υψόμετρα. Ακόμη και η διαφορά μεταξύ 8 και 8,5 μέτρων ανά δευτερόλεπτο στην ταχύτητα του ανέμου επιδρά καθοριστικά στη χωροταξία μιας εγκατάστασης, στον τύπο των ανεμογεννητριών που θα χρησιμοποιηθούν ή ακόμα και στην ίδια την υλοποίηση ή μη ενός έργου», λέει ο Χιλ Λιθκάνο, υπεύθυνος Έρευνας και Ανάπτυξης στη Vortex. Όμως, η μελέτη της συμπεριφοράς των ανέμων στη θάλασσα δεν είναι εύκολη υπόθεση, κι έτσι η πλειονότητα των σχετικών έργων βασίζεται σε κλιματικά μοντέλα, εξηγεί ο Λιθκάνο.

Τα ακριβή δεδομένα είναι καθοριστικής σημασίας, ιδίως κατά τα στάδια που προηγούνται της κατασκευής ενός αιολικού πάρκου. Η Vortex χρησιμοποιεί κλιματικά δεδομένα των δύο τελευταίων δεκαετιών ώστε να παρέχει μια καλύτερη εικόνα για τις τρέχουσες συνθήκες ανέμου. Η παρουσία ισχυρότερων ανέμων αφενός οδηγεί σε πιο υψηλό κόστος υποδομών, καθώς οι πιο στιβαρές ανεμογεννήτριες είναι πιο δαπανηρές, αφετέρου βοηθά ένα αιολικό πάρκο να είναι πιο προσοδοφόρο. Επιπλέον, η γνώση της συμπεριφοράς των ανέμων είναι καίρια για τις καθημερινές δραστηριότητες σε ένα αιολικό πάρκο, και ιδιαίτερα για τον υπολογισμό της ποσότητας ενέργειας που θα παραδώσει στο δίκτυο.

Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες της εταιρείας Lautec διευκολύνουν τους κατασκευαστές υπεράκτιων αιολικών πάρκων και άλλους ενδιαφερόμενους να λάβουν επενδυτικές αποφάσεις μέσω της διαδικτυακής εφαρμογής ESOX, που διενεργεί συγκρίσεις ανάμεσα στις συνθήκες ανέμου διαφορετικών ανά τον κόσμο περιοχών και απλοποιεί την πρόσβαση στα κλιματικά δεδομένα. Η Lautec χρησιμοποιεί στοιχεία της C3S για να αναπαραστήσει κλιματικές συνθήκες του παρελθόντος βάσει δεδομένων από τα περασμένα 30-40 έτη, να αναλύσει τις μεταβολές των ανέμων και να αναδείξει τον ευμετάβλητο χαρακτήρα των συνθηκών ανέμου. «Η ακριβέστερη γνώση των συνθηκών αυτών συνεπάγεται εξοικονόμηση χρόνου, ιδίως κατά την κατασκευή έργων», αναφέρει ο Χένρικ Ίβερσεν, συνεταίρος στη Lautec.

Χάρη στα κλιματικά δεδομένα, κατασκευάστριες εταιρείες όπως η Vestas λαμβάνουν αποφάσεις για τον τύπο εξοπλισμού που θα χρησιμοποιήσουν. «Στις δικές μας αγορές, στη βόρεια Ευρώπη, όπου οι συνθήκες είναι πιο αντίξοες εξαιτίας των ψυχρών ανέμων, κάνουμε χρήση τεχνολογίας αντιπαγοποίησης», δήλωσε η εταιρεία στο Euronews. «Η τεχνολογία αλεξικέραυνης προστασίας των υπεράκτιων ανεμογεννητριών διασφαλίζει τη λειτουργία τους ακόμα και εν μέσω καταιγίδας. Επιπλέον, προχωρήσαμε σε σταδιακή ψηφιοποίηση των ανεμογεννητριών με στόχο την προσαρμογή των πτερυγίων σε συγκεκριμένες συνθήκες ανέμου, ώστε όλα τα πτερύγια ενός πάρκου να εκμεταλλεύονται όσο το δυνατόν περισσότερο αέρα ανά πάσα στιγμή».

Μολονότι οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις των συνθηκών ανέμου παραμένουν δύσκολη υπόθεση, κάποιοι ειδικοί προσπαθούν να καταλάβουν πώς θα επηρεάσει η κλιματική αλλαγή τον κλάδο της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας κατά τις επόμενες δεκαετίες. Η βρετανική εταιρεία JBA Consulting, που παρέχει συμβουλές επί περιβαλλοντικών θεμάτων, αφότου μελέτησε στοιχεία της C3S για το ύψος των κυμάτων και την ταχύτητα των ανέμων στο παρελθόν, στο εγγύς αλλά και στο απώτερο μέλλον, ανέπτυξε μια προσομοίωση της λειτουργίας ενός αιολικού πάρκου με 100 ανεμογεννήτριες σε διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης. Με τη βοήθεια τέτοιων μοντέλων, οι επενδυτές θα μπορούν να εκτιμούν την ανθεκτικότητα των αιολικών πάρκων στην κλιματική αλλαγή, καθώς και τις οικονομικές επιπτώσεις στα έργα.

Η καινοτομία αγωγός για την εξέλιξη του κλάδου

Παρότι οι αιολικοί πόροι δεν προσφέρονται για αδιάκοπη παροχή ενέργειας, ο κλάδος μαθαίνει να τους εκμεταλλεύεται όσο το δυνατόν καλύτερα. «Το πρόβλημα της ασυνεχούς παροχής ενέργειας είναι πάντα παρόν όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές», λέει ο Χόρβατ της Parkwind. «Παρ’ όλα αυτά, οι υπεράκτιοι αιολικοί πόροι παρουσιάζουν σχετική σταθερότητα. Όσο η διαχείριση των δικτύων και η σύνδεση σε αυτά θα αναβαθμίζονται, θα επέρχεται σταδιακή εξισορρόπηση ανάμεσα στην προσφορά και στη ζήτηση, οπότε θα καλύπτονται οι ενεργειακές ανάγκες».

Ασφαλώς, την επιτυχία της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας θα καθορίσει, συν τοις άλλοις, το κόστος για τον καταναλωτή. Τα πράγματα, ωστόσο, δείχνουν ευοίωνα. Την τελευταία επταετία και μόνο, καθώς η τεχνολογία έγινε πιο οικονομική, οι τιμές για την υπεράκτια αιολική ενέργεια έχουν πέσει κατά 75%, σύμφωνα με τη WindEurope.

Οι συνεχείς καινοτόμες δράσεις είναι ο άσος στο μανίκι του κλάδου. «Αυτήν τη στιγμή, η υπεράκτια αιολική ενέργεια κινείται με πολύ ικανοποιητικούς ρυθμούς», λέει ο Ιβάν Πινέντα. «Το όραμα για τη δημιουργία ολόκληρων συγκροτημάτων με αιολικά πάρκα, μεγάλων θαλάσσιων ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων που θα συνδέονται με τα δίκτυα πολλών κρατών δεν θα αποβεί ωφέλιμο αποκλειστικά για τις χώρες με παράκτιους πόρους. Με αυτόν τον τρόπο, εξασφαλίζεται η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από άκρη σε άκρη της ηπείρου· ακόμη και στις περίκλειστες χώρες. Ο κλάδος της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας διέπεται από μια πηγαία ευρηματικότητα, και αυτό είναι πρόδηλο από το στάδιο κατασκευής πολύ μεγάλων δομοστοιχείων μέχρι και την ολοκλήρωση των έργων».

*gr.euronews.com

11 Ιουνίου 2021

energypress