Όλες οι απόψεις σε αυτήν τη στήλη αντικατοπτρίζουν τις απόψεις του/των συγγραφέα/ών, όχι του δικτύου EURACTIV Media.
Η αναγέννηση που ανακοίνωσε η πυρηνική βιομηχανία για τη «διάσωση του κλίματος» θα σήμαινε την κατασκευή 600 έως 700 νέων αντιδραστήρων παγκοσμίως, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο ενός περιστατικού με διασυνοριακές επιπτώσεις,. Γράφουν οι Horst Hamm και Charlotte Migeon.
Ο Horst Hamm ήταν εκδότης του γερμανικού μηνιαίου περιοδικού «Natur» από το 1996 έως το 2014. Από το 2015 εργάζεται για το Ίδρυμα «Nuclear Free Future Foundation». Η Charlotte Mijeon είναι εκπρόσωπος του γαλλικού δικτύου «Sortir du nucléaire» (αποχώρηση από τα πυρηνικά).
Υπάρχει μια μεγάλη αναντιστοιχία μεταξύ της ενεργειακής πολιτικής, που αποτελεί ζήτημα εθνικής κυριαρχίας, και των δυσανάλογων διασυνοριακών επιπτώσεων της πυρηνικής ενέργειας. Η πιο εύγλωττη απεικόνιση αυτού του γεγονότος είναι η περίφημη καταστροφή του Τσερνόμπιλ. Μετά το ατύχημα στον αντιδραστήρα 4 του ουκρανικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ένα ραδιενεργό νέφος σκέπασε τη μισή Ευρώπη. Περισσότερα από 35 χρόνια αργότερα, η έκθεση στο καισείο-137 εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα στη νότια Γερμανία. Ίχνη ραδιενέργειας διαφορετικού βαθμού εξακολουθούν να υπάρχουν στο ανώτερο στρώμα του εδάφους των δασών και των λιβαδιών και μπορούν να βρεθούν στα ζώα που το τρώνε.
Το Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο του Μονάχου διαπίστωσε ότι το κρέας αγριογούρουνου είναι συχνά ιδιαίτερα μολυσμένο. Η κατανάλωση 6 κιλών κρέατος περιέχει 3000 μπεκερέλ ανά χιλιόγραμμο (Bq/Kg) καισίου-137 και οδηγεί σε δόση ακτινοβολίας ισοδύναμη με 12 ακτίνες Χ στον πνεύμονα. Το κρέας με 600 Bq/kg ή περισσότερο πρέπει να πετιέται- ωστόσο, συχνά πωλείται χωρίς να έχει ελεγχθεί.
Το Μόναχο απέχει 1374 χιλιόμετρα από το Τσερνόμπιλ, γεγονός που δείχνει ότι οι κίνδυνοι που εγκυμονούν οι πυρηνικοί σταθμοί δεν περιορίζονται στην άμεση γειτονιά τους. Όσο μικρότερη είναι όμως η απόσταση, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος. Υπάρχουν ακόμη 443 εν λειτουργία πυρηνικοί αντιδραστήρες παγκοσμίως, 126 εκ των οποίων βρίσκονται στην Ευρώπη. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι βελγικοί αντιδραστήρες Doel 1 και 2 και Tihange 1, οι οποίοι πρόκειται να κλείσουν το 2015, έχοντας φτάσει στο τέλος της διάρκειας ζωής τους.
«Παρά τα επανειλημμένα περιστατικά και τις χιλιάδες ρωγμές στα δοχεία πίεσης των αντιδραστήρων, η βελγική κυβέρνηση αποφάσισε τελικά να παρατείνει τη διάρκεια λειτουργίας τους μέχρι το 2025», γράφει με λύπη η «Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland» (BUND), παρά την προειδοποίηση του βελγικού Συνταγματικού Δικαστηρίου ότι η παράταση αυτή δεν είχε υποβληθεί σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Οι αποκαλυπτικές αναλύσεις του Ινστιτούτου Βιόσφαιρας για τους κινδύνους διασποράς σε όλη την Ευρώπη δείχνουν πολυάριθμες και σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Σε αυτές πρέπει να προσθέσουμε τις συχνά υποτιμημένες επιπτώσεις της εκμετάλλευσης των ορυχείων ουρανίου. Η πυρηνική ηλεκτρική ενέργεια οδηγεί σε ρύπανση σε ξένα εδάφη, γεγονός που υπογραμμίζει μια πολύ γνωστή ασύμμετρη σχέση.
Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των εργασιών γίνεται στην Αφρική και την Κεντρική Ασία, ή όταν βρίσκονται σε ανεπτυγμένες χώρες, βρίσκονται σε εδάφη αυτοχθόνων πληθυσμών (Καναδάς, Αυστραλία). Αρκετοί απολιθωμένοι υδροφόροι ορίζοντες, οι οποίοι δεν αναγεννώνται από τη βροχή, έχουν μολυνθεί εδώ και πολλές δεκαετίες στον Νίγηρα.
Η επανεπεξεργασία καυσίμων έχει επίσης μια συνήθως παραγνωρισμένη επίπτωση (98% των απορρίψεων ραδιενεργών στοιχείων από ολόκληρο τον τομέα). Το κέντρο επεξεργασίας «La Hague» είναι υπεύθυνο για τις μεγαλύτερες θαλάσσιες εκκρίσεις στην Ευρώπη. Αυτό που προκάλεσε σκάνδαλο στη Φουκουσίμα – η απόρριψη μολυσμένου νερού – συμβαίνει καθημερινά στην καρδιά της ΕΕ. Ίχνη αυτής της ρύπανσης μπορούν να βρεθούν μέχρι και στη Δανία, η οποία κατά ειρωνικό τρόπο επέλεξε να εγκαταλείψει την πυρηνική ενέργεια.
Η χρήση του νερού αποτελεί επίσης ένα από τα τρωτά σημεία της πυρηνικής ενέργειας, όπως αποδεικνύεται από το κλείσιμο του γαλλικού πυρηνικού σταθμού «Chooz» τον Σεπτέμβριο του 2020, με μοναδικό στόχο να αποφευχθεί η υπερβολική υδροληψία στον ποταμό Meuse. Το ίδιο ισχύει και για τον σχεδιαζόμενο σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Jizzakh (Ουζμπεκιστάν). Θα εκπέμπει 88.000 κυβικά μέτρα λυμάτων ετησίως και θα απειλεί άμεσα το σύστημα λιμνών γλυκού νερού Aydar–Arnasay – περιοχή διεθνούς σημασίας σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ για τους υγροτόπους.
Θα έβλαπτε επίσης σημαντικά τα ήδη ανεπαρκή αποθέματα νερού στο γειτονικό Καζακστάν και στο Τατζικιστάν. Το Khujand, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Τατζικιστάν, απέχει μόλις 200 χλμ. Παρά τις έντονες αντιδράσεις των τοπικών και γειτονικών κοινοτήτων, η κυβέρνηση του Ουζμπεκιστάν επιμένει πεισματικά στην κατασκευή αυτών των αντιδραστήρων – οι οποίοι θεωρούνται ότι έχουν σημαντικές αδυναμίες σχεδιασμού και ασφάλειας από την Ευρωπαϊκή Ομάδα Ρυθμιστικών Αρχών Πυρηνικής Ασφάλειας (ENSREG).
Από την εξόρυξη των πόρων έως τη διατήρηση των αποβλήτων, ολόκληρος ο πυρηνικός κύκλος απαιτεί σταθερές πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες. Ωστόσο, σε ιστορική κλίμακα, η ειρήνη στην Ευρώπη αποτελεί εξαίρεση. Ως εκ τούτου, είναι θεμιτό να αναρωτιέται κανείς αν οι σημερινές συνθήκες θα διατηρηθούν καθ’ όλη τη διάρκεια του 21ου αιώνα. Πρόκειται για ένα πραγματικό πολιτισμικό ζήτημα, δεδομένου ότι τα απόβλητα θα παραμείνουν επικίνδυνα για περιόδους που ενδεχομένως θα διαρκέσουν περισσότερο από τους ανθρώπινους πολιτισμούς.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα πυρηνικού κινδύνου που σχετίζεται με συγκρούσεις συνέβη τον Οκτώβριο του 2020, όταν το Αζερμπαϊτζάν απείλησε να βομβαρδίσει το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας «Metsamor» της Αρμενίας. Η πράξη αυτή θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τις χώρες της περιοχής (Ρωσία, Γεωργία, Τουρκία, Ιράν και ακόμη και Αζερμπαϊτζάν).
Πρωτοβουλίες έχουν εμφανιστεί σε όλη την Ευρώπη για να εναντιωθούν σε νέες πυρηνικές εγκαταστάσεις κατά μήκος των συνόρων. Η αυστριακή PLAGE (Πλατφόρμα κατά των πυρηνικών κινδύνων), για παράδειγμα, επισημαίνει ότι παρά το γεγονός ότι η Αυστρία ψήφισε κατά των πυρηνικών σε δημοψήφισμα του 1978, περιβάλλεται από αντιδραστήρες που βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ 40 και 180 χιλιομέτρων από τα σύνορά της: Gundremmingungen C και Isar II (Γερμανία), Temelin και Dukonavy (Τσεχική Δημοκρατία), Bohunice και Mochovce (Σλοβακία), Paks (Ουγγαρία), Krško (Σλοβενία) και Leibstadt, Beznau και Gösgen (Ελβετία). Οι σταθμοί Beznau 1 και 2, που λειτουργούν από το 1969 και το 1971 αντίστοιχα, λειτουργούν με απεριόριστη άδεια λειτουργίας, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος να αυξάνεται κάθε χρόνο. Η PLAGE επικρίνει επίσης τις υφιστάμενες ευρωπαϊκές συνθήκες, με πρώτη και καλύτερη την EURATOM, βάσει της οποίας όλα τα μέλη της ΕΕ πληρώνουν για την πυρηνική έρευνα, ανεξάρτητα από το αν λειτουργούν ή όχι εγκαταστάσεις.
Επί του παρόντος, η πυρηνική βιομηχανία ανακοινώνει μια αναγέννηση για τη «διάσωση του κλίματος». Σύμφωνα με τον ΙΑΕΑ, μέχρι το 2050 θα πρέπει να εγκατασταθούν 715 γιγαβάτ νέας πυρηνικής ενέργειας. Αυτό θα σήμαινε την κατασκευή 600 έως 700 νέων αντιδραστήρων, αυξάνοντας σημαντικά τον υφιστάμενο κίνδυνο και επιβαρύνοντας οικονομικά τα κράτη που θα αποφάσιζαν να επαναφέρουν την πυρηνική ενέργεια.
Εδώ και δεκαετίες δεν υπάρχει πυρηνική αναγέννηση – γεγονός που είχε δραματικές οικονομικές συνέπειες για τον τομέα. Η κατασκευάστρια εταιρεία πυρηνικών σταθμών «Westinghouse», ιστορικά η μεγαλύτερη στον κόσμο, χρεοκόπησε. Ο αποκαλούμενος «παγκόσμιος ηγέτης της αγοράς στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας», η «Areva», χρειάστηκε να εξαγοραστεί από το γαλλικό κράτος για να αποφύγει τη χρεοκοπία, αφού συσσώρευσε ζημίες ύψους 10,5 δισεκατομμυρίων ευρώ σε έξι χρόνια. Ολόκληρα εθνικά πυρηνικά προγράμματα ακυρώθηκαν ή «ανεστάλησαν» για οικονομικούς λόγους – στη Χιλή, την Ινδονησία, την Ιορδανία, τη Λιθουανία, τη Νότια Αφρική, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ.
Σε όλο τον κόσμο, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι πλέον σημαντικά φθηνότερες από την πυρηνική ενέργεια. Στην πλούσια σε πετρέλαιο Σαουδική Αραβία, ένας φωτοβολταϊκός σταθμός 600 μεγαβάτ θα παρέχει ηλεκτρική ενέργεια με 1,04 σεντς δολαρίου – παγκόσμιο ρεκόρ κερδοφορίας. Εν τω μεταξύ, η πυρηνική ενέργεια κοστίζει τουλάχιστον δέκα φορές περισσότερο, ενώ το βάρος της διάθεσης των αποβλήτων και οι κίνδυνοι ενός πυρηνικού ατυχήματος μεταφέρονται στην κοινωνία.
