Τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ: Ήρθε το τέλος των κρατικών ενισχύσεων;

Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στη χονδρική αγορά της ΕΕ ακολουθούν πτωτική πορεία τους τελευταίους μήνες, εξέλιξη που για ορισμένες κυβερνήσεις αποτελεί ευκαιρία για την κατάργηση των επιδοτήσεων της ενεργειακής κρίσης, ενώ για άλλες είναι ένα κακό σημάδι για την ενεργειακή μετάβαση.

Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 εκτόξευσε τους λογαριασμούς ενέργειας στα ύψη, με πολλές εθνικές κυβερνήσεις να εισάγουν μέτρα κρατικής ενίσχυσης ώστε να προστατεύσουν τους πολίτες τους.

Ωστόσο, σχεδόν δύο χρόνια μετά, και με τις τιμές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας να πέφτουν στα προπολεμικά επίπεδα, τα πράγματα αρχίζουν να επιστρέφουν σταδιακά στην κανονικότητα – και τα μέτρα ενεργειακών επιδοτήσεων ολοκληρώνονται σε όλη την Ευρώπη.

Στη Γαλλία, ο υπουργός Οικονομίας Bruno Le Maire, ο οποίος είναι πλέον υπεύθυνος και για τα ενεργειακά θέματα, ανακοίνωσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα ότι οι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος των νοικοκυριών θα αυξηθούν κατά μέσο όρο λίγο κάτω από 10% έως την 1η Φεβρουαρίου 2024.

Η αύξηση αυτή ακολουθεί τη σταδιακή επαναφορά ενός φόρου που είχε μειωθεί από 32 ευρώ ανά μεγαβατώρα (€/MWh) σε μόλις 1 ευρώ την εποχή της κρίσης.

Την 1η Φεβρουαρίου, θα αυξηθεί και πάλι, στα 21 €/MWh. Σύμφωνα με τον Le Maire, αυτός ο φόρος θα επιτρέψει την επαναφορά της επιδότησης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, των ενεργειακών κουπονιών για τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά κααθώς και των ισοδύναμων τιμολογίων για τα υπερπόντια εδάφη και την Κορσική.

Εν ολίγοις, η πτώση των τιμών στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας σηματοδοτεί «το τέλος της προσέγγισης του ‘όσο κοστίσει’» μετά την ασπίδα των 90 δισ. ευρώ, δήλωσε ο υπουργός το βράδυ της Κυριακής (21 Ιανουαρίου).

Ποια είναι η κατάσταση στην υπόλοιπη Ευρώπη;

Στο Βέλγιο, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων όλων των φόρων, αυξήθηκαν κατά 61% μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2021 (270 €/MWh) και του πρώτου εξαμήνου του 2023 (435 €/MWh), σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat.

Στα μέσα του περασμένου Μαρτίου, η βελγική κυβέρνηση μείωσε τον συντελεστή ΦΠΑ στο φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια από 6% σε 21%. Ως αποτέλεσμα, μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2023, ο φόρος θα αντιπροσωπεύει μόλις το 18% της τιμής ανά MWh, έναντι 35% δύο χρόνια νωρίτερα.

Ωστόσο, το λεγόμενο «κοινωνικό τιμολόγιο» για τα πλέον μειονεκτούντα νοικοκυριά, το οποίο βοήθησε σημαντικά στη μείωση του κόστους των λογαριασμών τους κατά τη διάρκεια της κρίσης, θα αυξηθεί κατά 9,3%, φέρνοντάς το πιο κοντά στις εμπορικές τιμές.

Στη Γερμανία, οι τιμές, μαζί με όλους τους φόρους, αυξήθηκαν κατά 29% μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2021 (319 €/MWh, εκ των οποίων 52% φόροι) και του πρώτου εξαμήνου του 2023 (412 €/MWh, εκ των οποίων 28% φόροι).

Το ανώτατο όριο τιμών επρόκειτο αρχικά να παραταθεί έως τον Μάρτιο, αλλά η δημοσιονομική κρίση και η ύφεση της χώρας αναγκάζουν την κυβέρνηση να περικόψει τις δαπάνες.

Ως μια μικρή παρηγοριά, οι νέοι πελάτες που επωφελήθηκαν από τις ευνοϊκότερες συνθήκες της αγοράς και, ως εκ τούτου, από τις χαμηλότερες τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος ή του φυσικού αερίου, δεν θα δουν τις τιμές να αυξάνονται.

Στην Ισπανία, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, μειώθηκαν απότομα το πρώτο εξάμηνο του 2023 (182 €/MWh) σε σύγκριση με το 2022 (353 €/MWh) και το 2021 (257 €/MWh), κυρίως λόγω των χαμηλότερων φόρων.

Οι φόροι αντιπροσώπευαν το 41% της τιμής πώλησης το πρώτο εξάμηνο του 2021, έναντι 16% το πρώτο εξάμηνο του 2023.

Ωστόσο, όπως και στη Γαλλία και το Βέλγιο, τα επίπεδα των φόρων πρόκειται να αυξηθούν και πάλι. Ο ΦΠΑ, ο οποίος μειώθηκε από 21% σε 5% κατά τη διάρκεια της κρίσης, αυξήθηκε και πάλι σε 10% την 1η Ιανουαρίου 2024.

Ένας άλλος φόρος, ο οποίος καθορίστηκε στο 2,5% το πρώτο εξάμηνο του 2024, θα αυξηθεί στο 3,8% το δεύτερο εξάμηνο.

Στη Βρετανία (Αγγλία, Σκωτία και Ουαλία, με παρόμοιο σύστημα στη Βόρεια Ιρλανδία), όπου οι τιμές είναι αρχικά υψηλές, οι τιμές -συμπεριλαμβανομένων όλων των φόρων- ξεπέρασαν τις 320 λίρες/MWh (περίπου 373 ευρώ/MWh) κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Η τιμή αναμένεται να υποχωρήσει στα 338 €/MWh περίπου μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου 2024. Ωστόσο, η κυβέρνηση αποφάσισε να διατηρήσει την Εγγύηση Τιμών Ενέργειας, που θεσπίστηκε τον Οκτώβριο του 2022, η οποία περιορίζει τον μέγιστο ετήσιο λογαριασμό για τα νοικοκυριά.

Ωστόσο, η αναπροσαρμογή της για το πρώτο τρίμηνο του 2024 δείχνει αύξηση 4,9% σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο του 2023, πριν από μια πιθανή πτώση το δεύτερο τρίμηνο του 2024.

Στην Ιταλία, οι τιμές, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, έχουν σχεδόν διπλασιαστεί (+78%) μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2021 (225 €/MWh) και του πρώτου εξαμήνου του 2023 (378 €/MWh).

Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση μείωσε το κόστος των φόρων κατά ένα τρίτο, από 36% του λογαριασμού το πρώτο εξάμηνο του 2021 σε 14% το πρώτο εξάμηνο του 2023.

Οι καταναλωτές θα επωφεληθούν από τις διασφαλίσεις που έχουν τεθεί σε εφαρμογή μέχρι τον Ιούλιο, όταν οι λογαριασμοί θα πρέπει να επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα.

Όπως και στη Γαλλία, οι τιμές θα επηρεαστούν από μια σειρά αυξήσεων, συμπεριλαμβανομένου του τέλους των φοροελαφρύνσεων και της επιστροφής σε συντελεστή ΦΠΑ 22%, σε σύγκριση με το σημερινό 5%.

Στην Τσεχική Δημοκρατία, όπως και στην Ιταλία, οι τιμές αυξήθηκαν κατά 78% μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2023 (180 €/MWh) και του πρώτου εξαμήνου του 2024 (321 €/MWh).

Η κυβέρνηση θέσπισε ανώτατο όριο τιμών, το οποίο όμως έληξε στις αρχές του 2024, μαζί με την επαναφορά φόρων που είχαν καταργηθεί, όπως αυτός που χρησιμοποιείται για την επιδότηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Ως αποτέλεσμα, μεταξύ της μείωσης των επιδοτήσεων και της πτώσης των τιμών χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας, οι λογαριασμοί των τσεχικών νοικοκυριών θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά περίπου 10% το 2024 σε σύγκριση με το 2023.

Η Πολωνία, η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου το μερίδιο των φόρων στην τελική τιμή αυξήθηκε μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2021 (40%) και του πρώτου εξαμήνου του 2023 (48%), συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών της ΕΕ με τη χαμηλότερη αύξηση των τιμών.

Η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλά ρυθμιζόμενη και οι τιμές παραμένουν παγωμένες. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, αυξήθηκαν κατά 14% μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2021 (155 €/MWh) και του πρώτου εξαμήνου του 2023 (177 €/MWh).

Η νέα κυβέρνηση του πρωθυπουργού Donald Tusk αποφάσισε να διατηρήσει το πάγωμα των τιμών τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 2024.

Στη Σλοβακία, οι τιμές, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, αυξήθηκαν κατά 30% μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2021 (132 €/MWh) και του πρώτου εξαμήνου του 2023 (189 €/MWh), ενώ το μερίδιο των φόρων μειώθηκε από 21% σε 12%.

Ωστόσο, λόγω του ανώτατου ορίου για τη ρυθμιζόμενη συνιστώσα των τελικών τιμών, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στη Σλοβακία δεν θα αυξηθούν φέτος και θα μπορούσαν ακόμη και να μειωθούν.

Ως εκ τούτου, η κυβέρνηση διατηρεί μέτρα για την άμβλυνση των αυξήσεων των τιμών, σε αντίθεση με όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες.

Χρηματοδότηση της μετάβασης

Κατά μέσο όρο, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 31% (συμπεριλαμβανομένων όλων των φόρων) μεταξύ του πρώτου εξαμήνου του 2021 (220 €/MWh) και του πρώτου εξαμήνου του 2023 (289 €/MWh).

Ωστόσο, μεταξύ της περίπλοκης οικονομικής κατάστασης και των δημόσιων δαπανών για τον περιορισμό της κρίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη τον Μάιο του 2023 να αντιστρέψουν τα μέτρα κατά της κρίσης από το 2024.

Ταυτόχρονα, το μερίδιο των φόρων στην τελική τιμή δεν θα μειωθεί, υποστηρίζει η δεξαμενή σκέψης Bruegel σε σημείωμα που δημοσιεύθηκε στις 19 Ιανουαρίου.

Ενώ το μερίδιο των φόρων αντιπροσωπεύει το 38% του μέσου λογαριασμού της ΕΕ, θα μπορούσε να αυξηθεί, ιδίως για ορισμένες κατηγορίες καταναλωτών, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση.

Ο στόχος, σύμφωνα με το Bruegel, είναι να διασφαλιστεί η εξάπλωση των μέτρων ενεργειακής μετάβασης, μεταξύ άλλων μέσω της προώθησης της βιομηχανίας χαμηλών εκπομπών άνθρακα και της αυξημένης χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του σχετικού δικτύου.

Στη Γαλλία, η ανακοίνωση της αύξησης των τιμών οδήγησε σε ευρεία δυσαρέσκεια μεταξύ εμπειρογνωμόνων, βιομηχανικών ενώσεων και καταναλωτών, οι οποίοι επισημαίνουν πώς αποθαρρύνει τον ιδιωτικό τομέα από το να επενδύσει στην ενεργειακή μετάβαση.

(euractiv.gr)