Σήμερα το αμφιλεγόμενο κοινοτικό πακέτο «Fit for 55»: Νέος φόρος άνθρακα, σύστημα εμπορίας ρύπων και για θέρμανση - μεταφορές, υψηλότεροι στόχοι για ΑΠΕ, εξοικονόμηση, ανατροπές παντού

Αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας ρύπων και της φορολογίας στα καύσιμα, αλλά και εντελώς καινούργιες ρυθμίσεις, όπως νέοι φόροι και ο αμφιλεγόμενος συνοριακός μηχανισμός προσαρμογής άνθρακα (CBAM), περιλαμβάνει το γιγα-ενεργειακό πακέτο «Fit for 55» που ανακοινώνει σήμερα η Κομισιόν. Σκοπός, η εξειδίκευση ανά τομέα του στόχου μείωσης κατά 55% των εκπομπών CO2 ως το 2030 μέσα από 13 παλιές και νέες οδηγίες. Βασικό ερώτημα, ποιός θα πληρώσει τον λογαριασμό. Οι καταναλωτές ή οι ρυπαντές ; 

Απάντηση ακόμη δεν υπάρχει, ωστόσο αν αληθεύει προσχέδιο που επικαλείται το Euractiv (https://www.euractiv.com/section/energy-environment/news/leak-new-eu-fund-aims-to-cushion-social-impact-of-climate-policies/) τα επόμενα χρόνια οδεύουμε σε σημαντική αύξηση του κόστους θέρμανσης και των μετακινήσεων.

Στο επίμαχο draft προτείνεται η επέκταση του συστήματος εμπορίας ρύπων (ETS) σε κτίρια (θέρμανση) και σε μετακινήσεις, ως αντικίνητρο για τη μείωση χρήσης των πιο «βρώμικών» τεχνολογιών, όπως το πετρέλαιο. Κίνηση ωστόσο που θα πλήξει αναπόφευκτα τα πιο φτωχά νοικοκυριά και τις πιο μικρές επιχειρήσεις, όπως παραδέχεται στο προσχέδιο και η ίδια η Κομισιόν. Ακριβώς για να απορροφήσει τους κοινωνικούς κραδασμούς που θα προκληθούν, η Επιτροπή, σύμφωνα πάντα με το προσχέδιο, προσανατολίζονται στη δημιουργία ενός ακόμη  ευρωπαικού Ταμείου, που θα χρηματοδοτήσει τις χώρες-μέλη με ευρωπαϊκά κονδύλια. 

Στόχος του «να υποστηρίξει μέτρα και επενδύσεις για να αυξήσουν οι χώρες-μέλη την ενεργειακή τους απόδοση, να προβούν σε ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων και να εγκαταλείψουν την εξάρτηση των νοικοκυριών όσον αφορά τη θέρμανσή τους από τον άνθρακα, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης των ΑΠΕ, αλλά και τη χρηματοδότηση μηδενικών εκπομπών τεχνολογιών στις μετακινήσεις και τις μεταφορές».

Τα μέτρα θα στραφούν στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες μεταφορών που θα επηρεαστούν περισσότερο από την αλλαγή. Οι επενδύσεις για την ανακούφισή τους θα καθορίζονται στα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) που υποβάλλουν κάθε χρόνο οι χώρες στις Βρυξέλλες.

Σύμφωνα πάντα με το draft, το νέο Ταμείο θα χρησιμοποιήσει το 20% των αναμενόμενων εσόδων από το νέο ETS που αφορά τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές. Το Ταμείο θα είναι προ εφοδιασμένο, με τις πρώτες πληρωμές να αναμένονται το 2025, δηλαδή ένα χρόνο πριν από την έναρξη του νέου ETS.

Τι θα συμβεί με τους ρυπαντές και ο ρόλος του CBAM

Η επέκταση του ETS σε θέρμανση και μεταφορες θα βρει τους καταναλωτές να αντιμετωπίζουν πιο άμεσα κόστη, ενώ υπάρχουν φωνές ότι δεν θα συμβεί το ίδιο με τους μεγάλους ρυπαντές, δηλαδή τη βιομηχανία. Εδώ και χρόνια, οι κλάδοι εντάσεως ενέργειας, όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο, απολαμβάνουν δωρεάν δικαιώματα εκπομπών CO2, προκειμένου να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητά τους και να αποφευχθεί η μετεγκατάσταση ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στο εξωτερικό, όπου και η ρύπανση είναι φθηνότερη.

Το «Fit for 55» όμως φέρνει τον Συνοριακό Μηχανισμό Προσαρμογής Ανθρακα (Carbon Border Adjustment Mechanism ή CBAM). Αποσκοπεί στο να αντικαταστήσει τα δωρεάν δικαιώματα, καθώς σε μερικά χρόνια από σήμερα, κάθε φορά που παραγωγός τρίτης χώρας (Κίνα, Τουρκία, κό.κ.) επιχειρεί να εισάγει ενέργεια, ατσάλι, αλουμίνιο, τσιμέντο, λιπάσματα και ηλεκτρισμό, θα πληρώνει φόρο άνθρακα στα ευρωπαϊκά σύνορα. Δηλαδή θα επιβαρύνεται με τις τρέχουσες τιμές δικαιωμάτων ρύπων του ETS. Συμφωνα με τις πληροφορίες, ο μηχανισμός θα ξεκινήσει δοκιμαστικά το 2023 και αφού προηγηθεί μια 3ετής περίοδος, από το 2026 και μετά θα μπει σε κανονική λειτουργία. 

Το ερώτημα είναι για πόσο καιρό θα «τρέχουν» παράλληλα το CBAM και τα δωρεάν δικαιώματα στη βιομηχανία. Κατά μια πληροφορία, τα δωρεάν δικαιώματα καταργούνται από το 2025-2026. Κατά μια άλλη όμως διαρροή της πρότασης, που επικαλείται το Euractiv, η ΕΕ θα μπορούσε να περιμένει για μια ακόμη 10ετία, δηλαδή μέχρι το 2036, προκειμένου να δει την πλήρη κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με τα παραπάνω «εξετάζεται μια μεταβατική περίοδο 10 ετών, αρχής γενομένης από το 2026, κατά τη διάρκεια της οποίας, αφενός οι δωρεάν κατανομές δικαιωμάτων του ETS θα καταργούνται σταδιακά κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες κάθε χρόνο, αφετέρου το CBAM θα τίθεται σε εφαρμογή».

«Κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, το CBAM θα μειώνεται ανάλογα με το ποσό των δωρεάν δικαιωμάτων που διανέμονται σε κάθε τομέα», αναφέρει το συγκεκριμένο draft. Στην πράξη, όλα αυτα θα μπορούσαν να σημαίνουν δωρεάν κατανομές έως το 2036 - έξι χρόνια αργότερα από τον στόχο που καθορίζεται στο τρέχον ETS.

Ποιες είναι οι 13 οδηγίες και ρυθμίσεις του «Fit for 55»

Συνυπολογίζοντας το CBAM, του νέου μηχανισμού που προκαλεί ολοένα και περισσότερες αντιδράσεις, το γίγα- ενεργειακό πακέτο που ανακοινώνει σήμερα η Κομισιόν, περιλαμβάνει συνολικά 13 παρεμβάσεις. 

Οι 8 αφορούν αναθεώρηση υφιστάμενων νομοθετημάτων : 

• Αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS )
• Αναθεώρηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (RED )
• Τροποποίηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση (EED )
• Αναθεώρηση της οδηγίας για την υποδομή εναλλακτικών καυσίμων (AFID)
• Αναθεώρηση του κανονισμού Κανονισμός για τον επιμερισμό των προσπαθειών (ESR)
• Τροποποίηση του κανονισμού για τη χρήση γης, την αλλαγή χρήσης γης και τη δασοκομία (LULUCF)
• Τροποποίηση του κανονισμού για τις εκπομπές CO2 για αυτοκίνητα και φορτηγά
• Αλλαγή της οδηγίας για την φορολογία ενεργειακών προϊόντων (Energy Taxation Directive- ΕTD)

Οι 5 αφορούν νέες πρωτοβουλίες :

• Συνοριακός Μηχανισμός Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM)
• Κοινωνική διευκόλυνση δράσης για το κλίμα
• Νέα δασική στρατηγική της ΕΕ
• ReFuelEU Aviation – για βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα
• FuelEU Maritime – για την πρασινοποίηση του θαλάσσιου χώρου της Ευρώπης

Δεν υπάρχει με άλλα λόγια ένας τομέας της ενεργειακής και περιβαλλοντικής ευρωπαϊκής αγοράς που να μην επηρεάζεται από το λεγόμενο «Fit for 55». Επιχειρώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στα αντικρουόμενα συμφέροντα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των εξαρτημένων από άνθρακα χωρών της Αν.Ευρώπης, το νέο ευρωπαϊκό «green deal» εξειδικεύει ανά τομέα την απόφαση της ΕΕ για μείωση κατά 55% των εκπομπών ρύπων έως το 2030, θέτοντας νέους στόχους.

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Σήμερα ο στόχος για ΑΕΠ βρίσκεται στο 32%. Είχε τεθεί το 2018. Σενάρια μιλούν για ποσοστά 38%-40% μέχρι το 2030 για να επιτευχθεί η φιλοδοξία της ΕΕ για ταχύτατο «πρασίνισμα» στην ενέργεια, ενώ οι νέοι στόχοι έχουν αλλάξει το τελευταίο διαστημα πολλές φορές, λόγω ασυμφωνίας μεταξύ των χωρών, με περιβαλλοντικές οργανώσεις να πιέζουν ακόμη και για 50%.

Ενεργειακή απόδοση

Στην οδηγία για την ενεργειακή απόδοση όπου ο σημερινός στόχος 32,5% ως το 2030 θεωρείται συντηρητικός. Η ενεργειακή απόδοση και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα συμβαδίζουν για να διασφαλίσουν ότι η Ευρώπη θα πετύχει τον στόχο της για καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050. 

Σύστημα ΕTS

Το σύστημα αφενός αυστηροποιείται, αφετέρου εντάσσονται σε αυτό νέοι τομείς και κλάδοι. Στόχος, να τεθεί μια αρκετά υψηλή τιμή στον άνθρακα, ώστε να συμφέρει περισσότερο τους ρυπαντές να μειώσουν τις εκπομπές τους παρά να συνεχίσουν να πληρώνουν για να ρυπαίνουν.

Χρήση γης, αλλαγή χρήσης γης, δασοκομία

Τα δέντρα και η φύση αποτελούν ουσιαστικό μέρος της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς μπορούν να απορροφήσουν μια ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που βρίσκεται ήδη στην ατμόσφαιρα. Σήμερα οι κανόνες LULUCF αναφέρουν μόνο ότι η ποσότητα του άνθρακα που απορροφάται από τον τομέα δεν πρέπει να είναι μικρότερη από εκείνη που εκπέμπει. Ο νέος κανονισμός θα συμβάλει στην ενίσχυση της φυσικής απορρόφησης άνθρακα θέτοντας συγκεκριμένο στόχο για αυτόν. 

Φορολογία καυσίμων

Στο εξής οι φόροι για κάθε καύσιμο (φυσικό αέριο, λιγνίτη, κλπ) θα υπολογίζονται με βάση την ενεργειακή του απόδοση (energy content) και όχι βάσει όγκου, όπως ισχύει σήμερα. Καταργούνται επίσης οι εξαιρέσεις. Θα ζητηθεί από τις χώρες-μέλη να καταργήσουν τις διάφορες εθνικές εξαιρέσεις που έχουν από την ενεργειακή φορολογία. Επίσης οδεύουμε σε σταδιακή αύξηση των φόρων. Προς το παρόν, οι μίνιμουμ συντελεστές φόρου για πετρέλαιο, φυσικό αέριο και κάθε ένα από τα υπόλοιπα καύσιμα διατηρούνται στα σημερινά επίπεδα. Σε βάθος όμως χρόνου, η φορολογία στα ορυκτά καύσιμα θα αυξηθεί, ώστε ο μίνιμουμ συντελεστής να φτάσει στα επίπεδα της φορολογίας στον ηλεκτρισμό.

Βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα

Το ReFuelEU Aviation στοχεύει σε μείωση των εκπομπών στον κλάδο των αερομεταφορών με υψηλή ένταση άνθρακα αυξάνοντας την ποσότητα των πράσινων καυσίμων αεριωθούμενων αεροσκαφών που χρησιμοποιούνται στην ΕΕ.

Πράσινος ευρωπαϊκός θαλάσσιος χώρος

Κατ’ αναλογία με τα αεροπορικά καύσιμα, το FuelEU Maritime στοχεύει σε μια πιο πράσινη ναυτιλιακή βιομηχανία με αύξηση της χρήσης και της παραγωγής βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων.

 

 

 

14 Ioυλίου 2021

energypress