Πυρηνική ενέργεια και φυσικό αέριο μπορεί να είναι «πράσινα» – Τι σημαίνει η απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου

Η προσπάθεια της Αυστρίας να αποτρέψει την ΕΕ από το να χαρακτηρίσει την πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο ως «βιώσιμες» για τους σκοπούς των επενδυτικών προγραμμάτων της ΕΕ απορρίφθηκε από δικαστήριο της ΕΕ. 

Η συμπερίληψη των δύο πηγών ενέργειας εντός της ταξινόμησης της ΕΕ ως βιώσιμων ήταν ένα «σταδιακό» μέτρο που θα «επιτρέψει την ασφάλεια του εφοδιασμού», έκριναν οι δικαστές.

Η Αυστρία, ένα παραδοσιακό κράτος μέλος που τάσσεται κατά των πυρηνικών, κατέθεσε αγωγή κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Οκτώβριο του 2022, αλλά το Γενικό Δικαστήριο με έδρα το Λουξεμβούργο υποστήριξε την εκτελεστική εξουσία της ΕΕ, αναφέροντας ότι δεν υπερέβη τις εξουσίες της όταν συμπεριέλαβε την πυρηνική ενέργεια και το ορυκτό αέριο στο σχέδιο βιώσιμων επενδύσεων.

Αυτό σημαίνει ότι ορισμένες δραστηριότητες στους τομείς της πυρηνικής ενέργειας και των ορυκτών αερίων μπορούν να ταξινομηθούν ως παράγοντες που συμβάλλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ή στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Τι προβλέπουν οι κανόνες ταξινόμησης

Οι κανόνες ταξινόμησης της ΕΕ είναι ένα είδος πράσινου εγχειριδίου κανόνων που καθοδηγούν τους επενδυτές, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις σχετικά με το ποιες οικονομικές δραστηριότητες είναι φιλικές προς το περιβάλλον. Αυτοί οι κανόνες τέθηκαν σε ισχύ τον Ιούλιο του 2020 με στόχο τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, της ρύπανσης και την καταπολέμηση του «πράσινου ξεπλύματος».

«Η Επιτροπή είχε το δικαίωμα να υποστηρίξει την άποψη ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας έχει σχεδόν μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου», δήλωσε το Δικαστήριο, προσθέτοντας ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ έλαβε «επαρκώς υπόψη» τους κινδύνους που συνδέονται με την κανονική λειτουργία των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, τα σοβαρά ατυχήματα σε αντιδραστήρες και τα απόβλητα υψηλής ραδιενέργειας.

Οι δεσμευτικοί κανόνες

Με δεσμευτικούς κανόνες για το κλίμα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030, την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, και με έναν επικείμενο στόχο για το κλίμα για το 2040 που βρίσκεται υπό συζήτηση, η δικαστική απόφαση έλαβε επίσης υπόψη την έλλειψη διαθέσιμων επαρκών εναλλακτικών λύσεων, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, στην κλίμακα που απαιτείται για την αντιμετώπιση των ενεργειακών αναγκών με συνεχή και αξιόπιστο τρόπο.

«Αυτή η απόφαση στέλνει ένα καταστροφικό μήνυμα σε ολόκληρη την ΕΕ. Εάν αυτή η εκτίμηση επιβεβαιωθεί, καταστρέφει μια βασική αρχή: όπου λέει πράσινο, δεν είναι πλέον πραγματικά πράσινο. Όσοι θέλουν πράσινο θα καταλήξουν με πυρηνική ενέργεια ή βρώμικο αέριο», αντέδρασε η κοινοβουλευτική ηγέτης των Αυστριακών Πρασίνων, Λεονόρ Γκέβεσλερ, σε σημείωμα που είδε το Euronews, στο οποίο προέτρεψε τον υπουργό Κλίματος και Περιβάλλοντος της χώρας, Νόρμπερτ Τότσνιγκ, να «εφεσιβάλει αμέσως» την απόφαση.

Ως αρμόδιος υπουργός της Αυστρίας το 2022, ο Gewessler υπέβαλε την αγωγή κατά τμημάτων της ταξινόμησης της ΕΕ, ισχυριζόμενος ότι ο νόμος θα άνοιγε την πόρτα στο «πράσινο ξέπλυμα» των τεχνολογιών που καταστρέφουν το κλίμα και είναι επικίνδυνες.

«Η πυρηνική ενέργεια είναι επικίνδυνη, ακριβή και αφήνει πίσω της εξαιρετικά ραδιενεργά απόβλητα για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Δεν αποτελεί λύση για την κλιματική κρίση - δημιουργεί νέους κινδύνους. Κάθε ευρώ που σπαταλιέται σε δαπανηρούς αντιδραστήρες λείπει από την επέκταση των πραγματικών λύσεων: ηλιακή, αιολική, υδάτινη και γεωθερμική ενέργεια», πρόσθεσε ο Gewessler.

Οι Βρυξέλλες υποστηρίζονται από 10 φιλοπυρηνικά έθνη

Η Βιέννη υποστήριξε ότι η συμπερίληψη της πυρηνικής ενέργειας και του ορυκτού φυσικού αερίου παραβίαζε το δίκαιο της ΕΕ και ότι η Επιτροπή είχε παραμελήσει να διενεργήσει εκτίμηση επιπτώσεων ή δημόσια διαβούλευση και είχε παρακάμψει τις συνήθεις νομοθετικές διαδικασίες.

Η Αυστρία, η οποία εξακολουθεί να μπορεί να προσφύγει στο Δικαστήριο της ΕΕ, είχε υποστηρίξει ότι η ετικέτα θα έβλαπτε την αξιοπιστία της ταξινόμησης και θα «κλείδωνε» επιβλαβείς τεχνολογίες. Οι Βρυξέλλες υποστηρίχθηκαν από 10 χώρες που τάσσονται υπέρ της πυρηνικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Πολωνίας και της Ουγγαρίας.

Η Βιέννη είχε δηλώσει ότι η πυρηνική ενέργεια δεν θα έπρεπε ποτέ να έχει χαρακτηριστεί πράσινη, επισημαίνοντας τους πιθανούς κινδύνους από ραδιενεργά απόβλητα, ατυχήματα σε αντιδραστήρες και την πίεση που ασκούν οι πυρηνικοί σταθμοί στα αποθέματα νερού σε έναν κόσμο που θερμαίνεται.

Το δικαστήριο δήλωσε ότι η επιτροπή βασίστηκε σε εκτεταμένες μελέτες εμπειρογνωμόνων και ότι «η Δημοκρατία της Αυστρίας δεν κατάφερε να αποδείξει ότι η επιτροπή υπέπεσε σε πρόδηλο σφάλμα εκτίμησης».

Η Επιτροπή ανέφερε σε ανακοίνωσή της: «Το Γενικό Δικαστήριο επικύρωσε τη νομιμότητα της κατ' εξουσιοδότηση πράξης της Επιτροπής σχετικά με την ένταξη των δραστηριοτήτων παραγωγής ενέργειας από πυρηνικά καύσιμα και ορυκτά καύσιμα στην ταξινόμηση της ΕΕ», προσθέτοντας ότι οι αποφάσεις επιβεβαίωσαν επίσης τα πρότυπα βιωσιμότητας που ορίζονται στον κανονισμό.

Τα κριτήρια

Η επιτροπή υπερασπίστηκε τον εαυτό της λέγοντας ότι τα κριτήρια ήταν αρκετά αυστηρά ώστε να ελαχιστοποιηθεί η περιβαλλοντική ζημία. Ο χαρακτηρισμός ως πράσινου διευκολύνει την επιλεξιμότητα για επιδοτήσεις και συχνά ανοίγει το δρόμο για την πρόσβαση σε φθηνότερη χρηματοδότηση.

Έκτοτε, η πυρηνική ενέργεια έχει ανακάμψει στην Ευρώπη, με τη Γερμανία να είναι μεταξύ των εθνών που εγκαταλείπουν την έντονη αντίθεσή τους στην τεχνολογία εν μέσω προσδοκιών για αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας και σταθερές πηγές καθαρής ενέργειας για να αντισταθμίσουν τις διαλείπουσες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Προϋποθέσεις

Πώς το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια μπορούν να πληρούν τις προϋποθέσεις για πράσινη ετικέτα βάσει της ταξινόμησης της επιτροπής:

• Τα έργα φυσικού αερίου που αντικαθιστούν τον άνθρακα και εκπέμπουν έως 270 γραμμάρια ισοδύναμου CO2 ανά κιλοβατώρα μπορούν να λάβουν προσωρινή πράσινη ετικέτα ή εάν οι ετήσιες εκπομπές δεν υπερβαίνουν κατά μέσο όρο τα 550 κιλά ανά κιλοβατώρα σε διάστημα 20 ετών.
• Τέτοιες μονάδες θα πρέπει να λάβουν άδειες κατασκευής έως το 2030 και να έχουν σχέδια για μετάβαση σε ανανεώσιμα ή χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα αέρια έως το τέλος του 2035.
• Η πυρηνική ενέργεια είναι επιλέξιμη εάν οι νέοι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται άδειες κατασκευής έως το 2045 αποφύγουν σημαντική ζημία στο περιβάλλον και τους υδάτινους πόρους.
• Τα αμοιβαία κεφάλαια πρέπει να βελτιώσουν τις γνωστοποιήσεις προς τους επενδυτές σχετικά με τις πυρηνικές και τις συμμετοχές φυσικού αερίου στο πλαίσιο της ταξινόμησης.