Πράσινη ενέργεια: Έχεις καταλάβει πως σιγά σιγά οι "μικροί" ίσως έχουν πρόβλημα;

Χωράνε νέοι παίκτες; Θα αντέξουν οι παλιοί; Οι δυσκολίες για τους "μικρούς" επενδυτές του χώρου και οι τεράστιες προκλήσεις που έρχονται.

Μία προσπάθεια επένδυσης

Με δεδομένο ότι το 2023 είχαμε ξεκινήσει με τον αδερφό μου επενδύσεις στον χώρο των φωτοβολταϊκών στη Ρουμανία, αποφασίσαμε να δούμε τι θα μπορούσαμε να κάνουμε και στην Ελλάδα, μία εντελώς διαφορετική και πιο "ώριμη" αγορά. Στο business plan μας (όπως λέμε στην Κατερίνη το επιχειρηματικό σχέδιο, αυτό που όλοι λένε πως καταρτίζουν, αλλά λίγοι όντως το κάνουν σοβαρά) είχαμε λάβει υπόψη μας τόσο τη διακοψιμότητα όσο και τη μελλοντική ανάγκη για μπαταρίες. Ταυτόχρονα μας προβλημάτιζε πάρα πολύ ο τεράστιος αριθμός αδειών σε αναμονή και η κάκιστη κατάσταση των δικτύων.

Στον χώρο των ΑΠΕ είμαι από το 2009 (από το 2012 πρόεδρος του Ρουμανικού Συνδέσμου Βιομάζας και Βιοαερίου, για 4 χρόνια εκλεγμένος και στο δ.σ. του μεγαλύτερου Ευρωπαϊκού φορέα του χώρου), πιστεύω πως ξέρω καλά το θέμα, από πολλές πλευρές του. Όμως κάθε μήνας που περνούσε στην προσπάθειά μας να επενδύσουμε στην Ελλάδα με έκανε να νιώθω όλο και περισσότερο ότι αυτές οι επενδύσεις αφορούν πλέον έργα αρκετά μεγάλου μεγέθους, όχι τα "πολλά μικρά" που είχαμε σκοπό να συγκεντρώσουμε.

Σε όλα τα παραπάνω προστέθηκε και η κούραση από τη συνήθη κατάσταση (για τους γνώστες του χώρου) των πάσης φύσεως "ενδιάμεσων" που "έχουν άδειες και τελικά κάτι συμβαίνει στο τέλος", καθώς και των ιδιοκτητών με άδειες που οι περισσότερες δεν είναι εντάξει όταν ελεγχθούν = τον Απρίλιο πήραμε την απόφαση να μην προχωρήσουμε, είχαμε εντοπίσει μόνο 1 – 2 σωστές άδειες...

Τελειώνουν τα "εύκολα λεφτά";

Το μοντέλο της πράσινης ενέργειας για τους "μικρούς" στην Ελλάδα έχει διαμορφωθεί εδώ και περίπου 15 χρόνια με τον εξής τρόπο:

-Σχεδόν μηδενικό κόστος για να φτάσει κάποιος να αποκτήσει την άδεια (πχ εδώ καταθέτεις αίτημα στον ΔΕΔΔΗΕ και σε ενημερώνει για τους όρους σύνδεσης, ενώ σε άλλες χώρες ετοιμάζεις δικές σου μελέτες με μεγάλο κόστος, τις υποβάλλεις και διαλέγει ο κατά τόπου διαχειριστής του δικτύου ποια θέλει να εκτελέσεις).

-Πολλή γραφειοκρατία και καθυστερήσεις, αλλά όταν επενδύεις λίγες χιλιάδες Ευρώ και αποκτάς κάτι που αξίζει ως και 50 φορές παραπάνω μάλλον δεν σε πολυενοχλεί.

-Εύκολος δανεισμός με μικρή ίδια συμμετοχή

-Κλειστή τιμή πώλησης του ρεύματος, από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης, παρά την πολύ μεγάλη ηλιοφάνεια και παραγωγή.

-(Μέχρι πριν μερικά χρόνια) μη συμμετοχή στο κόστος εξισορρόπησης του δικτύου, που είναι μεγάλο.

= μία επένδυση που ανάλογα με τη χρονική περίοδο αγοράς των υλικών, τους όρους του δανείου (αν ήταν απαραίτητο) κλπ οδηγούσε σε μεικτή απόδοση 12 – 18% τον χρόνο, συνήθως με μικρή ίδια συμμετοχή.

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι στην πλειοψηφία τους οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές διαμαρτυρήθηκαν για την εγγυητική 42.000 Ευρώ που πρόσφατα τους ζητήθηκε να καταθέτουν με κάθε αίτηση όρων συνδέσεως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι περισσότεροι εξ’ αυτών δεν είχαν διαθέσιμο το ποσό αυτό / δεν ήθελαν να το δεσμεύσουν = αναζητούν επενδύσεις με ελάχιστη ίδια συμμετοχή και πολύ μεγάλη, εγγυημένη κερδοφορία.

Όλα αυτά στα δικά μου μάτια είναι "εύκολα λεφτά" και το γενναιόδωρο Ελληνικό κράτος συνέχισε να τα δίνει (μέσω των λογαριασμών ρεύματος που πληρώνουν οι καταναλωτές) ακόμη και μετά την κατάρρευση των δημοσίων οικονομικών. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες επωφελήθηκαν (όπως και όλοι οι μεγάλοι "παίκτες" του χώρου, που κέρδισαν πολλαπλάσια). Αυτή η "γενναιοδωρία" με τις τιμές έκανε τους επενδυτές να μην ενοχλούνται από τις καθυστερήσεις των πληρωμών.

Μήπως όμως πλέον τελειώνουν τα εύκολα λεφτά;

Α. Το "όχι κατ’ ανάγκη σωστό" ενεργειακό μείγμα

Έλα να δούμε το πρόβλημα σε βάθος... πχ το ενεργειακό μας μείγμα και το δίκτυο (για το οποίο συνήθως τόσοι πολλοί διαμαρτύρονται, συχνά δικαιολογημένα).

Για να λειτουργήσει το ψυγείο που έχεις στο σπίτι σου χρειάζεται σταθερή ενέργεια, που να μη σταματάει / να μην έχει διακυμάνσεις ούτε για ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου (αλλιώς μπορεί να σου κάψει τις ηλεκτρικές συσκευές). Για αυτό χρειάζεται "μονάδες βάσης" που παράγουν για 4.000 – 8.000 ώρες τον χρόνο, με σχεδόν απόλυτη προβλεψιμότητα.

Εμείς στην Ελλάδα δώσαμε πολλά δις επιδοτήσεων και ενισχύσεων μέσω κλειστών τιμών για να αποκτήσουμε:

-5.326 MWp αιολικών έργων ως τις 30.06.2024 (σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ ), χωρίς κατ’ ανάγκη να συνδυάσουμε τους τόπους παραγωγής με τους τόπους κατανάλωσης (βλέπε χάρτη ). Τα αιολικά έργα έχουν απόδοση περίπου 2.000 – 3.000 MWh ετησίως, ανά 1 MWp εγκατεστημενης ισχύος.

-7.087 MWp φωτοβολταϊκών έργων ως τις 31.12.2023. Ούτε και σε αυτά έχουμε συνδυάσει τους τόπους παραγωγής με τους τόπους κατανάλωσης. Τα φωτοβολταϊκά έργα έχουν απόδοση περίπου 1.400 – 1.900 MWh ετησίως, ανά 1 MWp εγκατεστημενης ισχύος.

- Πολύ λιγότερα MW νέων υδροηλεκτρικών και ελάχιστα MW Βιομάζας και Βιοαερίου (αυτά που στην Ευρώπη προωθούνται πολύ εδώ και 30 χρόνια, μιας και είναι τα μόνα που μετατρέπουν απόβλητα / λύματα σε ενέργεια. Εμείς στην Ελλάδα προτιμάμε να συνεχίσουμε να μολύνουμε τη φύση μας, από την οποία ζούμε μέσω τουρισμού, ενώ επιδοτήσαμε ακόμη και έργα Βιομάζας με καύσιμο καμμένα λάδια που ταξιδεύαν από την... Ασία).

Δες τώρα μερικά απλά πράγματα που σε ενδιαφέρουν:

-Η ενέργεια από αιολικά έργα είναι "όχι πολύ προβλέψιμη".

-Η ενέργεια από τα φωτοβολταϊκά είναι προβλέψιμη σε μεγάλο βαθμό, όμως παράγεται σε ώρες και περιόδους που οι ανάγκες δεν είναι πάντα μεγάλες.

-Κάθε δίκτυο χρειάζεται σταθερές "μονάδες βάσης", σε αυτές βασίζεται για να σου φέρνει το ρεύμα στο σπίτι χωρίς προβλήματα. Αυτές μπορούν να προκύψουν από λιγνίτη (δεν τον θέλουμε ως χώρα), φυσικό αέριο (δεν μας πολυαρέσει), υδροηλεκτρικά (δεν επενδύουμε στον χώρο / τρομερά δύσκολες οι αδειοδοτήσεις), Βιομάζα και Βιοαέριο (δεν στηρίξαμε τον κλάδο) και... πυρηνικά.

-Όχι τυχαία, ο πρωθυπουργός ανέφερε τις προηγούμενες μέρες ότι θα πρέπει να δούμε το θέμα των πυρηνικών για την παραγωγή ενέργειας.

Δώσαμε λοιπόν πολλά δισ. ευρώ για να αποκτήσουμε παραγωγή που δεν έχει συνδεθεί γεωγραφικά με την κατανάλωση ( = κουβαλάμε το ρεύμα σε μεγάλες αποστάσεις για να φτάσει στην κατανάλωση = μπλοκάρουμε τα δίκτυα = αυξάνουμε πολύ το κόστος διαχείρισης δικτύου που πληρώνει ο τελικός καταναλωτής, εσύ και εγώ).

Για τους δικούς της λόγους, η Ελλάδα επέλεξε να είναι "εκ των πρωτοπόρων στην πράσινη ενέργεια", χωρίς όμως να έχει κατ’ ανάγκη το σωστό ενεργειακό μείγμα... με ένα δίκτυο που υπερφορτώνεται, χωρίς να γίνονται οι αναγκαίες τεράστιες επενδύσεις που απαιτούνται. Ακολούθησε τη γνωστή στρατηγική του "πάμε και θα δούμε"

"Και τι με νοιάζει εμένα, Ηλία;" μου έχουν πει δεκάδες άνθρωποι όταν τους έχω αναφέρει τα παραπάνω. Έλα όμως που σε νοιάζουν...

Β. Οι αριθμοί που ζαλίζουν...

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΑΔΜΗΕ κ. Μανουσάκη, η κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα είναι η εξής:

-Έχουμε εν λειτουργία περίπου 14.000 MW έργων πράσινης ενέργειας

-Άλλα 21.000 (!) MW έχουν όρους σύνδεσης

-Περίπου άλλα 40.000 – 45.000 (!!!) MW έργων έχουν ζητήσει όρους σύνδεσης!

-Όλα αυτά σε μία αγορά ενέργειας που στις περιόδους χαμηλής κατανάλωσης (πχ Άνοιξη) κινειται στα 4.000 MW / ώρα και το καλοκαίρι φτάνει και τα 10.500 MW / ώρα, σύμφωνα με τον υπουργό κ. Σκυλακάκη.

Δηλαδή έχουμε ήδη υπερβάλλουσα προσφορά ενέργειας σε σχέση με τη ζήτηση που υπάρχει και ετοιμάζονται έργα που θα πολλαπλασιάσουν την προσφορά αυτή!

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Σύνδεσμος των Φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα ζητάει να μην προχωρήσει το net billing για οικιακούς καταναλωτές, με επιχείρημα ότι ο κλάδος έχει ήδη "υπερθερμανθεί" από επενδύσεις...

Την ίδια ώρα ο πρωθυπουργός βάζει στο τραπέζι την πυρηνική ενέργεια = ακόμη περισσότερη ενέργεια , που χρειαζόμαστε για το δίκτυό μας (για αυτό σου ανέλυσα τα παραπάνω, για να καταλάβεις πως αιολικά και φωτοβολταϊκά δεν δίνουν λύση από μόνα τους).

Γ. Δίκτυο χωρίς σοβαρές επενδύσεις + το μέλλον που κρύβει εκπλήξεις

Αν όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαμε θεσπίσει έναν μικρό φόρο επί των εσόδων των παραγωγών ΑΠΕ που θα πήγαινε στη χρηματοδότηση των αναγκαίων επενδύσεων για τα δίκτυα, τότε μπορεί η απόδοση της επένδυσής τους να ήταν λίγο μειωμένη, όμως θα είχαμε κάθε χρόνο κάποιες εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ να επενδύσουμε σε αναβάθμιση του δικτύου, που θα τα προσθέταμε στα κεφάλαια που επενδύονται σε ετήσια βάση.

Είμαστε τόσο πίσω στα δίκτυα, έχουμε τόσες ανάγκες διασύνδεσης κλπ που ουσιαστικά δεν φαίνεται να υπάρχουν αρκετά κονδύλια για να υποστηρίξουν την έκρηξη νέων έργων πράσινης ενέργειας, ούτε είδαμε να προστίθενται κονδύλια από άλλες πηγές / να υπάρχει πίεση για να λυθεί το πρόβλημα στην πράξη . Κοιτάμε τις "διεθνείς μας υποχρεώσεις" και ό,τι μπορούμε από τα υπόλοιπα...

Το δίκτυο λοιπόν έχει πρόβλημα, ζορίζεται για να "κουβαλήσει" ενέργεια που συχνά παράγεται μακριά από τα σημεία που καταναλώνεται, για αυτό και κάποιες χώρες έχουν άλλες ιδέες...

Πχ η Ρουμανία ετοιμάζει ένα νέο νομοσχέδιο που από το 2026 θα δίνει όρους σύνδεσης μέσω... πλειστηριασμών! Θα σου λέει "μπορώ να δώσω σε αυτή την περιοχή πχ 100 MW, οι επενδύσεις που πρέπει να γίνουν είναι Χ εκατομμύρια Ευρώ, όποιοι θέλετε όρους σύνδεσης, μπείτε στον διαγωνισμό. Αν κερδίσετε, θα αναλάβετε να επενδύσετε στο δίκτυο, για να μπορέσετε να το χρησιμοποιήσετε".

Η περίπτωση να είναι όλο αυτό μία αμιγώς Ρουμανική ιδέα είναι απίθανη. Δεν ξέρω πότε θα φτάσει στην Ελλάδα, όμως θα εκπλαγώ αν δεν φτάσει (αν έχει ήδη συζητηθεί και δεν το ξέρω, ζητώ συγνώμη).

Δ. Για αυτό ξεκίνησε η διακοψιμότητα και η μη λήψη όλης της παραγώμενης ενέργειας

Από το Α, το Β και το Γ ίσως να έχεις αντιληφθεί πως το σύστημα έχει πρόβλημα...

-Παράγουμε περισσότερη πράσινη ενέργεια από όση μπορούμε να καταναλώσουμε

-(Ελπίζουμε ότι θα πάρουν όλοι ηλεκτρικό αυτοκίνητο για να αυξηθεί η ζήτηση...)

-Παράγουμε ενέργεια που δεν είναι στην κατηγορία των "μονάδων βάσης" που χρειάζεται το δίκτυο...

-... το οποίο δίκτυο ζορίζεται και χρειάζεται επενδύσεις που δεν γίνονται

-= ξεκίνησε η διακοψιμότητα και η μη λήψη όλης της παραγώμενης ενέργειας, ως ένα πρώτο μέτρο για να αντιμετωπιστεί η τεράστια προσφορά και η μειωμένη ζήτηση

Με βάση τα έργα που ετοιμάζονται, πιστεύεις ειλικρινά πως αυτή η κατάσταση θα σταματήσει;

Ε. Οι μπαταρίες και η... μαγική τους λύση

Λένε διάφοροι ότι τη λύση θα δώσουν οι μπαταρίες. Θα παράγουμε, θα αποθηκεύουμε ένα τμήμα της ενέργειας και θα το ρίχνουμε στο δίκτυο τις ώρες που έχει λιγότερη παραγωγή και μεγαλύτερη ζήτηση. Σωστό, το ακούω από το 2011 και ως τώρα δεν το είδα να συμβαίνει...

Τα προβλήματα όμως είναι τα εξής:

-Η επιλογή εξοπλισμού για φωτοβολταϊκά έργα είναι σχετικά απλή και χιλιάδες μη ειδικοί με το θέμα τα ψιλοκατάφεραν, κουτσά στραβά. Άλλοι πήραν τα πιο φθηνά, άλλοι είχαν άλλα κριτήρια, σε γενικές γραμμές όλοι βολεύτηκαν.

-Οι μπαταρίες όμως είναι πολύ πιο σύνθετη "άσκηση", με πιο πολλές παραμέτρους, καινούρια τεχνολογία και έλλειψη στατιστικών από το παρελθόν (πριν 10 χρόνια ήταν άλλη η τεχνολογία τους).

-Ποια μπαταρία είναι η καλή; Ποια ταιριάζει στο Χ έργο; Θα καταλήξουμε πάλι στους "ειδικούς" που θα λένε πως "η Ψ μπαταρία είναι η καλύτερη" επειδή έχουν συνεργασία με την εταιρεία που τις φέρνει; Και αν στα 3 χρόνια σταματήσει να δουλεύει, γιατί ολοκλήρωσε τον κύκλο φορτίσεών της;

-Το κόστος της μπαταρίας είναι ακόμη πολύ μεγάλο, συχνά φτάνει και ξεπερνάει το κόστος ενός φωτοβολταϊκού έργου.

Άρα στην πράξη αν βάλουμε μπαταρία σε ένα έργο, θα έχουμε την εξής οικονομική κατάσταση:

-Εμείς είχαμε υπολογίσει ότι θα επενδύσουμε πχ 100 Ευρώ και θα εισπράττουμε πχ μεικτά 17 τον χρόνο, καθαρά 13 – 15,5.

-Μας μειώνουν την παραγωγή που παίρνουν στο δίκτυο και τα μεικτά 17 Ευρώ γίνονται 15, 14, 12...

-Αν θέλουμε να παραμείνουν 17, θα πρέπει να επενδύσουμε αλλα 100 – 120 Ευρώ για τις μπαταρίες, για να μπορούμε να "ρίξουμε" την ενέργεια στο δίκτυο όταν υπάρχει ζήτηση, ίσως και με λίγο μεγαλύτερη τιμή.

-= διπλασιάζουμε το κόστος επένδυσης για να πάρουμε το ίδιο περίπου οικονομικό αποτέλεσμα!

(Και από μία γενιά επενδυτών μαθημένων στις επιδοτήσεις και τη βοήθεια για να επενδύσουν με μικρή ίδια συμμετοχή, πόσοι θα προχωρήσουν σε εγκατάσταση μπαταριών με ίδια κεφάλαια, όπως ανακοίνωσε ο αρμόδιος υπουργός πριν λίγες μέρες;)

ΣΤ. Τι τιμές θα έχει το ρεύμα σε μερικά χρόνια;

Όταν ασχολήθηκα για να επενδύσω στον χώρο, ανέλυσα όσο καλύτερα μπόρεσα και την αγορά των Διμερών Συμβάσεων Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας (PPA, Power Purchase Agreements τις λέμε στα μέρη μου). Αυτές είναι μία καλή ένδειξη για το μέλλον.

Όταν συζήτησα με σοβαρούς γνώστες του θέματος στην Ελλάδα, όλοι τους μου είπαν το ίδιο πράγμα: Αρκετά PPA λαμβάνουν υπόψη τους μειωμένη τιμή ρεύματος μετά από μερικά χρόνια, επειδή οι τιμές αναμένεται να πέσουν, λόγω της υπερ-προσφοράς ρεύματος.

21.000 MW έργων έχουν όρους σύνδεσης και άλλα 40.000 – 45.000 MW ζητούν όρους σύνδεσης. Αν κτισθούν τα 14.000 εξ’ αυτών σε 5 – 7 χρόνια, θα διπλασιαστεί η παραγωγή πράσινης ενέργειας, την ώρα που η ζήτηση δεν προβλέπεται να αυξηθεί...

=

... μήπως πέσουν οι τιμές;

(Και μήπως η πτώση τιμών θα διαφημιστεί ως επιτυχία για τους καταναλωτές;)

Α + Β + Γ + Δ + Ε + ΣΤ

Θα είναι δύσκολο για κάποιον "μικρό" επενδυτή να σταθεί στην αγορά πράσινης ενέργειας στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια

Όσοι έχουν ήδη έργα στην Ελλάδα θα αντιμετωπίσουν τα επόμενα χρόνια το ενδεχόμενο να μειωθεί η απορρόφηση από το δίκτυο της ενέργειας που παράγουν. Θα έχουν την "ευκαιρία" να επενδύσουν σε μπαταρίες για να πουλήσουν την υπόλοιπη ενέργεια σε άλλες ώρες, αλλά προς το παρόν δεν τους βλέπω έτοιμους για κάτι τέτοιο...

Αν δεν έχουν δάνειο, όλα καλά, θα πέσουν οι αποδόσεις, αλλά πάλι θα είναι αξιοπρεπείς.

Αν έχουν δάνειο; Τότε ίσως θα πρέπει να δουν από τώρα τις κινήσεις που θα κάνουν για να μην καταλήξουν σε αδυναμία καταβολής δόσεων. Σήμερα το ενδεχόμενο αυτό είναι ακόμη μακρινό, όμως δεν είναι κακό στην Ελλάδα κάποια στιγμή να κοιτάμε και 2 – 3 χρόνια μπροστά...

Όσοι δεν έχουν έργα και θέλουν να επενδύσουν στον χώροίσως είναι ανάγκη να επιστρέψουν στο επιχειρηματικό τους σχέδιο και να το φτιάξουν από την αρχή, προσθέτοντας και το ρίσκο των μειωμένων εσόδων. Διαβάζω ότι για αυτούς οι τράπεζες θα γίνουν σταδιακά λίο πιο επιφυλακτικές, κάτι φυσιολογικό.

Ποιοι θα ζοριστούν με όλα αυτά; Οι "μικροί" που δεν έχουν οικονομίες κλίμακας. (Περίπου στο ειχα πει και πέρσι, με την ανάλυσή μου μετά την Intersolar 2023).

Ποιοι θα επωφεληθούν; Οι μεγάλοι, που και οικονομίες κλίμακας έχουν και πρόσβαση σε χρηματοδότηση και γνώση ότι οι αποδόσεις τους στο μέλλον θα είναι μικρότερες αλλά πιο σίγουρες.

Θα έρθει η "καταιγίδα" για τους "μικρούς" του χώρου;

Δεν το ξέρω, μπορεί απλά να ρίξει ένα "ψιλόβροχο"

Όμως το "μετεωρολογικό δελτίο" του κλάδου δεν νομίζω ότι συνεχίζει να δείχνει "ηλιοφάνεια"...

Ίσως είναι η ώρα να λάβεις τα μέτρα σου...

Εσύ τι γνώμη έχεις;

ΥΓ.1. Περισσότερα για το θέμα θα αναλύσω στις 30.11 στα πλαίσια της εκδήλωσής μου "Ελλάδα 2025. Επιχειρείν, Ακίνητα, Επενδύσεις" στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

ΥΓ.2. Πολλά από τα παραπάνω τα είχα αναλύσει και πριν από 2 χρόνια, με 7 προτάσεις για την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας μας , δεν τα γράφω για πρώτη φορά.

ΥΓ.3. Παραπλήσια είναι η κατάσταση και στη Ρουμανία, όπου οι "μικροί" ποτέ στην πράξη δεν είχαν χώρο και τώρα υπάρχει το ίδιο πρόβλημα όπως και στην Ελλάδα (και αλλού)...

*Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης είναι επιχειρηματίας και σύμβουλος επιχειρήσεων

(capital.gr)