Ρίχνοντας φως στην ενέργεια στην Ευρώπη: Η Κομισιόν ακτινογραφεί την αγορά ενέργειας

Από το φωτισμό των σπιτιών μας μέχρι την τροφοδοσία της βιομηχανίας και των μεταφορών, η ενέργεια διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στις καθημερινές μας δραστηριότητες. 

Αλλά από πού προέρχεται αυτή η ενέργεια; Τι είδη ενέργειας χρησιμοποιούμε στην ΕΕ ; Πόσο εξαρτημένοι είμαστε από τις εισαγωγές ; Διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά την κατανάλωση ενέργειας ; Πώς προχωράμε προς την υιοθέτηση ανανεώσιμ

Η έκδοση Shedding Light on Energy in Europe (Ρίχνοντας φως στην ενέργεια στην Ευρώπη) του 2024 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιχειρεί να απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, σε μια προσπάθεια να καταστήσει πιο κατανοητό το περίπλοκο θέμα της ενέργειας. 

Ενεργειακό μείγμα

Η διαθέσιμη ενέργεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) προέρχεται από ενέργεια που παράγεται στην ΕΕ και από ενέργεια που εισάγεται από τρίτες χώρες. Επομένως, για να έχουμε μια καλή εικόνα της συνολικής διαθέσιμης ενέργειας στην ΕΕ, η παραγωγή ενέργειας θα πρέπει πάντα να εντάσσεται στο πλαίσιο των εισαγωγών.

Το 2022, η ΕΕ παρήγαγε περίπου το 37% της δικής της ενέργειας, ενώ το 63% εισήχθη.

Τα προϊόντα πετρελαίου έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ

Το 2022, το ενεργειακό μείγμα στην ΕΕ, δηλαδή το φάσμα των διαθέσιμων πηγών ενέργειας, αποτελούνταν κυρίως από πέντε διαφορετικές πηγές: αργό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου(37%), φυσικό αέριο (21%),ανανεώσιμη ενέργεια(18%),στερεά ορυκτά καύσιμα(13%) και πυρηνική ενέργεια(11%).

Τα μερίδια των διαφορετικών πηγών ενέργειας στην ακαθάριστη διαθέσιμη ενέργεια διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ. 

Το 2022, το μερίδιο των προϊόντων πετρελαίου στη διαθέσιμη ενέργεια ήταν υψηλότερο στην Κύπρο (87%), τη Μάλτα (86%) και το Λουξεμβούργο (61%), ενώ το φυσικό αέριο ήταν σημαντική πηγή ενέργειας στην Ιταλία (37%), την Ουγγαρία (31). %), την Ιρλανδία και την Ολλανδία (και οι δύο 30%). 

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο στη Σουηδία (50%) και τη Λετονία (42%), ενώ η πυρηνική ενέργεια αντιπροσώπευε το 35% της διαθέσιμης ενέργειας στη Γαλλία και το 26% στη Σουηδία. Το μερίδιο των στερεών ορυκτών καυσίμων ήταν υψηλότερο στην Εσθονία (58%) και στην Πολωνία (41%).

Παραγωγή ενέργειας στην ΕΕ

Η παραγωγή ενέργειας στην ΕΕ κατανέμεται σε μια σειρά από διαφορετικές πηγές ενέργειας: στερεά καύσιμα, φυσικό αέριο, αργό πετρέλαιο, πυρηνική ενέργεια και ανανεώσιμη ενέργεια (όπως υδροηλεκτρική, αιολική και ηλιακή ενέργεια).

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (43% της συνολικής παραγωγής ενέργειας της ΕΕ) ήταν η μεγαλύτερη πηγή που συνέβαλε στην παραγωγή ενέργειας στην ΕΕ. Η πυρηνική ενέργεια (28%) ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή, ακολουθούμενη από τα στερεά καύσιμα (19%), το φυσικό αέριο (6 %) και το αργό πετρέλαιο  (3%).

Ωστόσο, η παραγωγή ενέργειας είναι πολύ διαφορετική από τη μια χώρα της ΕΕ στην άλλη. 

Το 2022, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήταν η αποκλειστική πηγή παραγωγής ενέργειας στη Μάλτα (με άλλα λόγια, αυτή η χώρα δεν παρήγαγε κανένα άλλο είδος ενέργειας) και αντιπροσώπευε τουλάχιστον το ήμισυ σε 15 άλλες χώρες της ΕΕ, με μερίδια 99,6% στη Λετονία, 98% στην Πορτογαλία και 96% στην Κύπρο. 

Η σημασία της πυρηνικής ενέργειας ήταν ιδιαίτερα υψηλή στη Γαλλία (71% της συνολικής εθνικής παραγωγής ενέργειας), στο Βέλγιο (67%) και στη Σλοβακία (61%). Τα στερεά καύσιμα ήταν η κύρια πηγή ενέργειας που παράγεται στην Πολωνία (70%), στην Εσθονία (59%), στην Τσεχία (46%) και στη Βουλγαρία (45%). Το φυσικό αέριο είχε το μεγαλύτερο μερίδιο στην Ολλανδία (53%), την Ιρλανδία (37%) και τη Ρουμανία (34%), ενώ το μερίδιο του αργού πετρελαίου ήταν μεγαλύτερο στη Δανία (33%).

Εισαγωγές ενέργειας και εξάρτηση από εισαγωγές

Για δική της κατανάλωση, η ΕΕ χρειάζεται επίσης ενέργεια που εισάγεται από τρίτες χώρες. 

Η κύρια κατηγορία εισαγόμενων ενεργειακών προϊόντων ήταν το πετρέλαιο και τα προϊόντα πετρελαίου (συμπεριλαμβανομένου του αργού πετρελαίου, που είναι το κύριο συστατικό), που αντιπροσωπεύουν το 63% των εισαγωγών ενέργειας στην ΕΕ, ακολουθούμενα από το φυσικό αέριο (26%) και τα στερεά ορυκτά καύσιμα ( 7%).

Διαφορετικά πρότυπα μεταξύ των χωρών της ΕΕ

Στις εισαγωγές ενέργειας των χωρών της ΕΕ, τα υψηλότερα μερίδια πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου ήταν στην Κύπρο (94%) και στη Μάλτα (87%), του φυσικού αερίου στην Ιταλία και την Ουγγαρία (39%) και των στερεών ορυκτών καυσίμων στην Πολωνία (18%), τη Σλοβακία και την Τσεχία (και οι δύο 14%).

Ο ρόλος της Ρωσίας

Η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής της ΕΕ σε πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου, φυσικού αερίου και στερεών ορυκτών καυσίμων το 2022

Το 2022, περισσότερες από τις μισές εισαγωγές πετρελαίου και πετρελαίου εκτός ΕΕ προέρχονταν από πέντε προελεύσεις: Ρωσία (21%), Ηνωμένες Πολιτείες (11%), Νορβηγία (10%), Σαουδική Αραβία και Ηνωμένο Βασίλειο (και οι δύο 7 %). Μια παρόμοια ανάλυση δείχνει ότι το 64% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ προήλθε από τη Ρωσία (23%), τη Νορβηγία (17%), τις Ηνωμένες Πολιτείες (14%) και την Αλγερία (11%), ενώ τα μεγαλύτερα στερεά ορυκτά καύσιμα (κυρίως οι εισαγωγές άνθρακα προέρχονταν από τη Ρωσία (23%), ακολουθούμενες από τις Ηνωμένες Πολιτείες (18%), την Αυστραλία (16%), τη Νότια Αφρική (14%) και την Κολομβία (13%).

Όπως επισημαίνει η έκθεση, λόγω των κυρώσεων της ΕΕ που επιβλήθηκαν ως συνέπεια του ρωσικού επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας από το 2022, η κατάσταση αυτή έχει αλλάξει σημαντικά.

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας: από την πηγή στον διακόπτη

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα ορυκτά καύσιμα οδηγούν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ

Το 2022 στην ΕΕ, το 23% της τελικής ενέργειας που που καταναλώνεται ήταν ηλεκτρική ενέργεια και προήλθε από διαφορετικές πηγές. Ανανεώσιμη ενέργεια και ορυκτά καύσιμα ήταν οι κορυφαίες πηγές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (και οι δύο 39%) μπροστά από τους πυρηνικούς σταθμούς (22%).

Μεταξύ των ανανεώσιμων πηγών, το μεγαλύτερο μερίδιο ηλεκτρικής ενέργειας προήλθε από τις ανεμογεννήτριες (15%), ακολουθούμενες από τις υδροηλεκτρικές μονάδες (10%), την ηλιακή ενέργεια (8%) και τα βιοκαύσιμα (5%).

Οι πηγές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ποικίλλουν μεταξύ των χωρών της ΕΕ. 

Τα υψηλότερα μερίδια ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας καταγράφηκαν στη Μάλτα (87%), την Κύπρο (83%) και την Πολωνία (79%), ενώ σχεδόν το 63% προερχόταν από πυρηνικούς σταθμούς στη Γαλλία, ακολουθούμενη από τη Σλοβακία. 60%). Στη Δανία, το 54% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας προήλθε από την αιολική ενέργεια, ενώ το 55% στη Λετονία προήλθε από υδροηλεκτρικούς σταθμούς, ακολουθούμενη από την Αυστρία (54%). Τα υψηλότερα μερίδια τόσο των βιοκαυσίμων (27%) όσο και της ηλιακής ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (23%) ήταν στο Λουξεμβούργο

Τιμές ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου

Οι υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά στην Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Ρουμανία

Το πρώτο εξάμηνο του 2023, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά, συμπεριλαμβανομένων των φόρων και των εισφορών, ήταν υψηλότερες στην Ολλανδία (47,5 ευρώ ανά 100 kWh), στο Βέλγιο (43,5 ευρώ) και στη Ρουμανία (42 ευρώ), ενώ οι χαμηλότερες τιμές καταγράφηκαν στη Βουλγαρία ( €11) και την Ουγγαρία (€12).

Το μερίδιο των φόρων και των εισφορών στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος ήταν μεγαλύτερο στην Πολωνία (49%) και στην Κύπρο (38%), ενώ μικρότερο ήταν στην Ιρλανδία (-82%) και στο Λουξεμβούργο (-50%), όπου οι τιμές ήταν αρνητικές λόγω επιδοτήσεων και επιδομάτων που δίνονται στους οικιακούς καταναλωτές.

Για τους μη οικιακούς καταναλωτές, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας (χωρίς ΦΠΑ και άλλους ανακτήσιμους φόρους και εισφορές) το πρώτο εξάμηνο του 2023 κυμαίνονταν από 33 € ανά 100 kWh στη Ρουμανία έως 9,5 € ανά 100 kWh στη Φινλανδία.

Μη οικιακοί καταναλωτές

Οι υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου για μη οικιακούς καταναλωτές στη Σουηδία και τη Φινλανδία

Οι τιμές του φυσικού αερίου για τους οικιακούς καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των φόρων και των εισφορών, ήταν υψηλότερες στην Ολλανδία (25 ευρώ ανά 100 kWh) και στη Σουηδία (22 ευρώ), και χαμηλότερες στην Ουγγαρία (3 ευρώ) και την Κροατία (4 ευρώ).

Το μερίδιο των φόρων και των εισφορών στην τιμή του φυσικού αερίου ήταν υψηλότερο στη Δανία (40%) και στην Ολλανδία (36%), ενώ ήταν μικρότερο στο Λουξεμβούργο (-71%) και τη Λετονία (-14%).

Για τους μη οικιακούς καταναλωτές, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας (χωρίς ΦΠΑ και άλλους ανακτήσιμους φόρους και εισφορές) το πρώτο εξάμηνο του 2023 κυμαίνονταν από 33 € ανά 100 kWh στη Ρουμανία έως 9,5 € ανά 100 kWh στη Φινλανδία.

Οι τιμές του φυσικού αερίου για μη οικιακούς καταναλωτές (χωρίς ΦΠΑ και άλλους ανακτήσιμους φόρους και εισφορές) ήταν οι υψηλότερες στηνΣουηδίακαι η Φινλανδία (12 ευρώ ανά 100 kWh και οι δύο), και το χαμηλότερο στο Βέλγιο (6 ευρώ) και την Κροατία (7 ευρώ).

Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ μειώθηκαν σταθερά από το 2010 έως το 2014, στη συνέχεια αυξήθηκαν ελαφρά μέχρι το 2017 και μειώθηκαν ξανά έως το 2020. Το 2021 οι εκπομπές αυξήθηκαν κατά 5% σε σύγκριση με το 2020.

Το 2021, οι εκπομπές GHG της ΕΕ ήταν 1,4 δισεκατομμύρια τόνοι ισοδύναμου CO 2 χαμηλότερες από το έτος αναφοράς 1990. Αυτό αντιστοιχεί σε μείωση 28%. Ο συμφωνημένος στόχος για το 2030 είναι μείωση 55% και για το 2050 μείωση 100% (καθαρές μηδενικές εκπομπές). Η Επιτροπή έχει προτείνει ως ενδιάμεσο στόχο για το 2040 μια μείωση κατά 90%.

Οι εκπομπές GHG ήταν κάτω από τα επίπεδα του 1990 σε 24 χώρες της ΕΕ. Οι μεγαλύτερες μειώσεις, μεταξύ 55% και 68%, καταγράφηκαν στην Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και τη Ρουμανία.

Ανανεώσιμη ενέργεια

Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ ήταν 9,6% το 2004, 16,7% το 2013 και 23,0% το 2022. Η μόνη χρονιά με μείωση ήταν το 2021, όταν η άρση των περιορισμών που συνδέονται με την πανδημία έπαιξε ρόλο στη μείωση. Ο τρέχων στόχος της ΕΕ είναι να φτάσει το 32% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030.

Η Σουηδία είχε μακράν το υψηλότερο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην κατανάλωση ενέργειας (66,0%) το 2022, μπροστά από τη Φινλανδία (47,9%) και τη Λετονία (43,3%). 

Τα χαμηλότερα ποσοστά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καταγράφηκαν στην Ιρλανδία (13,1%), στη Μάλτα (13,4%) και στο Βέλγιο (13,8%). Οι διαφορές προέρχονται εν μέρει από τις διακυμάνσεις της προικοδότησης με φυσικούς πόρους, κυρίως στη δυνατότητα κατασκευής υδροηλεκτρικών σταθμών και στη διαθεσιμότητα βιομάζας.