Πράσινες διακηρύξεις με έντονη οσμή πετρελαίου

Ο πόλεμος και το λόμπι των ορυκτών καυσίμων «έκαψαν» άλλη μια σύνοδο για το κλίμα

Στο τρίμηνο Μαρτίου – Ιουνίου η Saudi Aramco, η κρατική εταιρεία πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, ενέγραψε καθαρά κέρδη 48 δισεκατομμυρίων δολαρίων, καταρρίπτοντας τα ρεκόρ όλων των εποχών. Στο τρίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου, κέρδη 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αυξημένα κατά 40% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Αυτό που συμβαίνει στη μεγαλύτερη εταιρεία του κόσμου αναπαράγεται σε όλο τον κλάδο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, που βρίσκεται στο απόγειο της κερδοφορίας του.

Η ανισορροπία ισχύος με τα παράλυτα κράτη είναι πιο εμφανής από ποτέ – όσο ανίκανες αποδεικνύονται οι κυβερνήσεις να φορολογήσουν αποτελεσματικά τα υπερκέρδη των ιδιωτικών πετρελαϊκών, άλλο τόσο ανίκανες αποδεικνύονται να σχεδιάσουν και να επιβάλουν τη δραστική συρρίκνωση του κλάδου, όπως απαιτεί η επιβίωση της ανθρωπότητας.

Στην COP 27, την 27η σύνοδο του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, που ολοκληρώθηκε την περασμένη εβδομάδα στο Σαρμ ελ Σέιχ, το βαρύ χέρι της πετρελαϊκής βιομηχανίας ήταν κάτι παραπάνω από αισθητό. Δεν ήταν μόνο οι 636 καταγεγραμμένοι λομπίστες πετρελαϊκών συμφερόντων (περισσότεροι από κάθε άλλη χρονιά) ούτε μόνο το γεγονός ότι η Σαουδική Αραβία κατέθεσε στην κεντρική τράπεζα της Αιγύπτου 5 δισεκατομμύρια δολάρια ακριβώς τις ημέρες που η Αίγυπτος, ως προεδρεύουσα της συνόδου, συνέτασσε το τελικό ανακοινωθέν. Ηταν η γενικότερη αίσθηση στασιμότητας, αδυναμίας προόδου, καθήλωσης σε μια πραγματικότητα βραχυπρόθεσμα ευχάριστη και μακροπρόθεσμα απολύτως καταστροφική.

Τα συμπεράσματα της συνόδου δεν ανέφεραν τίποτα σε σχέση με την εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων, παρά μόνο τον γενικόλογο στόχο της συγκράτησης της ανόδου της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Το πρόβλημα είναι ότι ο στόχος από μόνος του, χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία, δεν λέει τίποτα, όπως σίγουρα γνωρίζει ο κάθε επίδοξος μαραθωνοδρόμος του καναπέ. Οι επιστήμονες επιμένουν ότι οι ρύποι που εκπέμπει η ανθρωπότητα πρέπει να μειωθούν στο μισό έως το 2030 – δηλαδή σε μόλις επτά χρόνια. Οι προειδοποιήσεις τους επαναλαμβάνονται, ενώ κάθε χρονιά νέα παραδείγματα τρομακτικών καταστροφών προστίθενται. Ομως η προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης είναι αλλού.

Οι πρόσφατες πρωτοφανείς πλημμύρες στο μαθημένο από πλημμύρες Πακιστάν, που εκτόπισαν 33 εκατομμύρια ανθρώπους, έπληξαν 1,2 εκατομμύρια σπίτια, κατέστρεψαν 5.000 χιλιόμετρα δρόμων, 240 γέφυρες και μέρος της φθινοπωρινής σοδειάς είναι σαν να μην έγινε. Οι αδιανόητοι καύσωνες που έπληξαν την Ευρώπη φέτος το καλοκαίρι, στη διάρκεια των οποίων καταγράφηκαν 20.000 θάνατοι περισσότεροι από το συνηθισμένο, έχουν ήδη ξεχαστεί.

Ο κλάδος των ορυκτών καυσίμων σε Δύση, αραβικό κόσμο και Ρωσία ορίζει την ατζέντα και η ατζέντα αυτή την εποχή είναι η τεχνητή έλλειψη καυσίμων, ώστε να ανεβούν οι τιμές και η πολιτική ισχύς του κλάδου. Από πλευράς γεωπολιτικής έχει σημασία αν η Ευρώπη θα ανεφοδιάζεται με ορυκτά καύσιμα από τη Ρωσία ή άλλες πηγές. Aπό πλευράς κλίματος, ουδεμία. Αντί όμως της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα γενικώς, ο στόχος έχει διολισθήσει στην απεξάρτηση από τα ρωσικά καύσιμα μόνο, ενώ ανακοινώσεις που μέχρι πρόσφατα θα θεωρούνταν σκανδαλώδεις, όπως ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σκοπεύουν να κατασκευάσουν τέσσερις νέους τερματικούς σταθμούς για να αυξήσουν κατακόρυφα τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων προς τον υπόλοιπο κόσμο (αυξάνοντας τους ρύπους κατά 233 εκατομμύρια τόνους ετησίως), θεωρούνται φυσιολογικές.

Πωλήσεις… πιστοποιητικών

Ακούγονται βεβαίως και δεσμεύσεις για «κλιματική ουδετερότητα», αλλά αυτές αποτελούν στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων πράσινο ξέπλυμα. Μια σειρά εταιρειών, από αεροπορικές και τράπεζες έως εταιρείες τροφίμων, διαφήμισαν στους συνέδρους ότι οι δραστηριότητές τους δεν επιβαρύνουν το κλίμα, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που κάνουν είναι να αγοράζουν πιστοποιητικά από υδροηλεκτρικά έργα ή έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που θα κατασκευάζονταν ούτως ή άλλως. Αυτό ήταν το συμπέρασμα έρευνας του Bloomberg Green, που εξέτασε 215.000 τέτοιου είδους συναλλαγές, σε μια αγορά που πλέον έχει φθάσει σε μέγεθος τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια. Πρόκειται ουσιαστικά για μια άσκηση δημοσίων σχέσεων. Αντίστοιχα, οι ομιλίες και οι παρουσιάσεις των κρατών στην COP 27 ήταν οι δικές τους ασκήσεις δημοσίων σχέσεων, ενώ το τελικό αποτέλεσμα, το μεγαλύτερο κατόρθωμα της συνόδου μπορεί να περιγραφεί ως η συμφωνία για τη δημιουργία ενός άδειου κελύφους.

Επειτα από χρόνια άρνησης, οι βιομηχανικές χώρες που ευθύνονται για τον μεγαλύτερο όγκο ρύπων συμφώνησαν να ιδρυθεί ένα ταμείο χρηματοδότησης των θυμάτων των κλιματικών καταστροφών στις πιο ευάλωτες χώρες, χωρίς όμως να προσδιορίζονται οι πηγές και το ύψος της χρηματοδότησης. Είναι σαν να συγκεντρώνεται κατεπειγόντως όλη η πόλη για να αποφασίσει πώς θα σβήσει την πυρκαγιά και τελικά να πανηγυρίζει επειδή οι εμπρηστές αναγνώρισαν ότι φέρουν κάποια ευθύνη και συμφώνησαν σε αποζημιώσεις για ένα απειροελάχιστο ποσοστό μελλοντικών πυρόπληκτων. Κάτι τέτοιο θα ήταν ευπρόσδεκτο, αλλά εκτός θέματος.

Η μετάβαση με 5 απλά βήματα

Η απόγνωση για την πολιτική στασιμότητα έχει οδηγήσει μια νέα γενιά ακτιβιστών σε δράσεις σχεδιασμένες για να τραβούν την προσοχή, όπως το βάψιμο των τζαμιών που προστατεύουν διάσημα έργα τέχνης. Ο αρθρογράφος και διευθυντικό στέλεχος των Financial Times Μάρτιν Γουλφ θυμίζει στις κυβερνήσεις τη δική τους ευθύνη, συνοψίζοντας τις πέντε απαραίτητες αλλαγές πολιτικής: Περισσότερες επενδύσεις στην επιστημονική έρευνα, επιδότηση για την υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών, διακοπή της επιδότησης των ορυκτών καυσίμων που ανήλθε σε 700 δισεκατομμύρια το 2021, επιβολή κόστους άνθρακα και εγγυήσεις στη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η επιβολή εξοντωτικών ποινών φυλάκισης σε όσους διαμαρτύρονται δεν περιλαμβάνεται σε αυτές τις ευθύνες.   

cover photo: Οι ακτιβίστριες Λουίζα Νοϊμπάιερ από τη Γερμανία και Πατιένσε Ναμπουκάλου από την Ουγκάντα συμμετείχαν στην ομάδα νέων ανθρώπων, η οποία διαμαρτυρήθηκε στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου, όπου διεξήχθη η σύνοδος για το κλίμα, προς τους «μεγάλους» του πλανήτη για την απροθυμία τους να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για τη σωτηρία του. Φωτ. A.P. Photo / Nariman El-Mofty