Στην περίοδο που διανύουμε με τις τιμές της ενέργειας και των ρύπων να έχουν φτάσει σε δυσθεώρητα επίπεδα, σίγουρα πρέπει να μας απασχολεί το φαινόμενο της κερδοσκοπίας και πως επηρεάζει τις αγορές.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι αυξήσεις οφείλονται κατά βάθος σε θεμελιακές δυνάμεις της αγοράς και σε διαταραχές που προκάλεσε η πανδημία, εντούτοις η κερδοσκοπία έρχεται να προστεθεί ως ένας ακόμη βασικός παράγοντας που επηρεάζει σημαντικά τις εξελίξεις. Σε αντίθεση με τα θεμελιώδη, η κερδοσκοπία μπορεί να αντιμετωπιστεί και να οδηγήσει σε μια πιο ορθολογική διαμόρφωση των τιμών προς το συμφέρον των καταναλωτών, άρα οι εκκλήσεις αρκετών βιομηχανικών συνδέσμων, φορέων και αρχών ανά την Ευρώπη για συγκράτησή της έχουν βάση.
Ας μας επιτραπούν, λοιπόν, ορισμένες παρατηρήσεις με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις:
Πριν λίγες ημέρες η τιμή του συμβολαίου φυσικού αερίου TTF εκτοξεύτηκε σε νέο ρεκόρ με 184 ευρώ προτού υποχωρήσει κάτω από τα 100 ευρώ σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ακριβώς όπως είχε συμβεί τον Οκτώβριο.
Ως αιτία για την πτώση της τιμής προβλήθηκε η ανακατεύθυνση δεκάδων φορτίων LNG προς τις ευρωπαϊκές ακτές, καθώς η τιμή στην Ευρώπη βρέθηκε σε υψηλότερα επίπεδα από αυτή της Ασίας, άρα άξιζε για τους πωλητές μια τέτοια κίνηση.
Η πραγματικότητα, όμως, είναι κάπως διαφορετική. Σίγουρα η προοπτική περισσότερων εισαγωγών LNG βοηθά τον εφοδιασμό της Ε.Ε, όμως για ποιες ποσότητες μιλάμε; Χαρακτηριστικό είναι ότι 25 φορτία LNG ισούνται με μόλις δύο ημέρες κατανάλωσης στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Δεδομένου του ότι 15-20 παραπάνω φορτία αναμένονται για το Δεκέμβριο και 26 για τον Ιανουάριο, σίγουρα δεν αποτελούν μεγάλη "ανάσα" για τον εφοδιασμό, αλλά μάλλον ένα μικρό "μπάλωμα".
Κατ' επέκταση προκύπτει το ερώτημα αν μια τόσο μικρή "ένεση" προμήθειας μπορεί να εξηγήσει μια τόσο μεγάλη πτώση της τιμής του αερίου.
Ίσως μια λογικότερη εξήγηση είναι ότι απλά οι έμποροι πήραν κέρδη εκεί που θεωρούσαν ότι βρίσκεται η τοπική αιχμή της τιμής με προοπτική να ξανααγοράσουν πολύ χαμηλότερα, καθώς γνωρίζουν ότι τα θεμελιώδη της αγοράς στηρίζουν αναμφίβολα μια τιμή πάνω από 80-90 ευρώ (με βάση και τα όσα δείχνουν τα συμβόλαια για το 2022).
Μια ακόμη διάσταση της κερδοσκοπίας έχει να κάνει με το ποιοι είναι αυτοί που ελέγχουν την αγορά του LNG στην Ευρώπη. Κυρίαρχοι στην εισαγωγή και επαναπώληση των φορτίων είναι οίκοι εμπορίας, όπως η Gunvor, που ταυτόχρονα διαθέτουν και μεγάλα τμήματα που ασχολούνται με το trading, άρα σε ένα βαθμό είναι σε θέση να ελέγχουν τις εξελίξεις με τις αποφάσεις τους.
Τέλος, ειδικοί του ενεργειακού χώρου υπολόγισαν προ μερικών μηνών ότι στην αγορά των δικαιωμάτων CO2 η κερδοσκοπία ανέρχεται "μόλις" σε ένα ποσοστό 20%, άρα δεν είναι καθοριστική στη διαμόρφωση της τιμής. Το 20%, όμως, είναι ένα ποσοστό που αποκτά πολύ μεγαλύτερη σημασία σε περιόδους έντονων διακυμάνσεων και μπορεί να καθορίζει μεγάλες κινήσεις. Αν υποθέσουμε ένα αντίστοιχο ποσοστό στην περίπτωση της αγοράς αερίου, τότε ίσως γίνεται πιο εύκολα αντιληπτή η πρόσφατη ξέφρενη άνοδος και πτώση στο TTF.
Όλα αυτά, είναι βεβαίως πολύ θεωρητικά και εδώ βρίσκεται το πρόβλημα, καθώς δεν διαθέτουμε επαρκή δεδομένα για να κρίνουμε τι ισχύει. Η Ε.Ε. και οι εθνικές αρχές δεν έχουν τα εργαλεία (ή τη βούληση) να εποπτεύσουν επαρκώς τις αγορές και να τις προστατεύσουν από την κερδοσκοπία.
