Ολοκληρωμένος χωρικός σχεδιασμός για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Μετά από σχεδόν έναν αιώνα από τις πρώτες προσπάθειες οργάνωσης και ρύθμισης του αστικού και περιαστικού χώρου, η Ελλάδα βρίσκεται πλέον σε μια κρίσιμη καμπή πολεοδομικών και χωροταξικών μεταρρυθμίσεων. Το κράτος, με την υποστήριξη των υπηρεσιών του ΥΠΕΝ, του Τεχνικού Επιμελητηρίου και των τοπικών αρχών (ΟΤΑ Α' και Β' βαθμού), αξιοποιεί μια σημαντική χρηματοδότηση που φτάνει περίπου το 1 δισεκατομμύριο ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι η ευρεία και ριζική αναδιάρθρωση της οργάνωσης του χώρου στη χώρα μας. Με έμφαση στην καταπολέμηση των χρόνιων παθογενειών, την προώθηση της βιωσιμότητας και την ασφάλεια δικαίου, η νέα αυτή στρατηγική φιλοδοξεί να βάλει τέλος σε μια περίοδο που χαρακτηριζόταν από αυθαιρεσίες, ασάφειες και έλλειψη ενιαίων κανόνων.

Η σημασία της χωροταξίας και της πολεοδομίας

Παρά τα θεμέλια που έχουν τεθεί από παλαιότερους νόμους και σχέδια, αυτά δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν πλήρως στις ανάγκες μιας συνεχώς εξελισσόμενης κοινωνίας και οικονομίας. Η νέα πολιτική προσέγγιση επιδιώκει να γεφυρώσει αυτό το χάσμα, εισάγοντας ένα ψηφιοποιημένο, επιστημονικά τεκμηριωμένο και ολοκληρωμένο πλαίσιο που θα δώσει νέα πνοή στον χώρο.

Οι βασικές μεταρρυθμιστικές τομές

Αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί μια ιστορική στιγμή για την Ελλάδα, καθώς πρώτη φορά εισάγεται ένα πλήρες και συνεκτικό χωροταξικό σχέδιο που καλύπτει ολόκληρη τη χώρα. Οι πέντε πυλώνες αυτής της "πολεοδομικής επανάστασης" αποτελούν το θεμέλιο για μια νέα εποχή:

• Το Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης»
• Η Ψηφιακή Τράπεζα Γης
• Ο Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης
• Η Ψηφιοποίηση των αρχείων των Υπηρεσιών Δόμησης
• Το νέο "Έξυπνο" Σύστημα Παρακολούθησης της Αυθαίρετης Δόμησης

Στόχος αυτών των εργαλείων είναι η δημιουργία μιας διαφανούς, αποτελεσματικής και σύγχρονης διοίκησης του χώρου, που θα διασφαλίζει την προστασία των περιουσιών, θα ενισχύει τις επενδύσεις και θα φροντίζει για την προστασία του περιβάλλοντος.

Ολοκληρωμένος χωρικός σχεδιασμός: Η πρώτη φορά στην Ελλάδα

Το νέο αυτό πλαίσιο περιλαμβάνει τα Εθνικά Χωροταξικά Σχέδια για τον Τουρισμό, τις ΑΠΕ, την Βιομηχανία, τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες, και τις Ιχθυοκαλιεργειες, ενώ για πρώτη φορά οργανώνεται και ο Θαλάσσιος χώρος με την εκπόνηση των Θαλάσσιων Χωροταξικών Πλαισίων. Πρόκειται για ένα ολιστικό σχεδιασμό, που θα καθοδηγήσει την εξέλιξη των περιοχών της ελληνικής επικράτειας, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις τοπικές ιδιαιτερότητες όσο και τις ευρωπαϊκές και διεθνείς προδιαγραφές.

Ειδικά και Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια: Η ασφάλεια δικαίου στην οργάνωση του χώρου

Ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία αυτής της μεταρρύθμισης είναι η εκπόνηση 227 Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, που καλύπτουν το 80% της χώρας. Τα σχέδια αυτά, με αυστηρή διαδικασία έγκρισης μέσω Προεδρικών Διαταγμάτων, καθορίζουν τις χρήσεις γης, τους όρους δόμησης και τις περιοχές προστασίας.

Επιπλέον, εκπονούνται 18 Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ), που καλύπτουν περιοχές με ιδιαίτερη σημασία, όπως ιστορικά κέντρα ή περιοχές με αυξημένες ανάγκες προστασίας. Αυτά τα σχέδια διασφαλίζουν την ασφάλεια και την ακεραιότητα των χώρων, ενώ παράλληλα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και την αναβάθμιση.

Οριοθέτηση και προστασία των οικισμών: Νέοι κανόνες με ασφάλεια δικαίου

Οι οικισμοί που προϋπήρχαν του 1923, καθώς και οι μικροί οικισμοί κάτω των 2000 κατοίκων, αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία με συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες. Το Προεδρικό Διάταγμα του 2025 ορίζει με σαφήνεια τα όρια αυτών των οικισμών, αποφεύγοντας αμφισημίες και διασφαλίζοντας τη νομιμότητα.

Με την οριοθέτηση αυτή, οι οικισμοί αποκτούν μια νέα νομική υπόσταση, που διευκολύνει την εφαρμογή αποτελεσματικότερης πολεοδομικής πολιτικής, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης.

Ψηφιοποίηση και καινοτομία: Τα εργαλεία του μέλλοντος

Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών και η δημιουργία ψηφιακών βάσεων δεδομένων αποτελούν βασικό πυλώνα αυτής της μεταρρύθμισης. Ο Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης, η Ψηφιακή Τράπεζα Γης και το νέο σύστημα παρακολούθησης της αυθαίρετης δόμησης θα επιτρέψουν την άμεση και αποτελεσματική διαχείριση του χώρου, την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο και την άμεση επέμβαση όπου χρειάζεται. Αυτά τα εργαλεία θα συμβάλλουν στην καταπολέμηση της αυθαιρεσίας, στην ταχεία έκδοση οικοδομικών αδειών και στην καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων.

Επίλογος

Η Ελλάδα εισέρχεται σε μια νέα εποχή, όπου η πολεοδομία και η χωροταξία αποκτούν την πραγματική τους σημασία. Με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, σύγχρονα εργαλεία και σαφείς κανόνες, φιλοδοξία είναι η δημιουργία ενός βιώσιμου, δίκαιου και ασφαλούς χώρου για όλους. Η μεθοδική και συστηματική εφαρμογή αυτής της μεγάλης μεταρρύθμισης απαιτεί χρόνο, συνέπεια και συνεργασία, αλλά το όραμα μιας οργανωμένης, βιώσιμης και προστατευμένης χώρας γίνεται πλέον πιο εφικτό από ποτέ. Αυτή η μεταρρύθμιση θα διαμορφώσει το τοπίο της Ελλάδας για τις επόμενες δεκαετίες, αποτελώντας το θεμέλιο μιας σύγχρονης και ανταγωνιστικής χώρας.

Ο κ. Ευθύμιος Μπακογιάννης είναι γενικός γραμματέας Χωροταξίας του ΥΠΕΝ

Το άρθρο περιλαμβάνεται στον τόμο GREEK ENERGY 2025 που εξέδωσε για 14η χρονιά η ομάδα του energypress.