Κλιματική αλλαγή: Η Μεσόγειος «φλέγεται», ξενικά είδη έρχονται

Η έκτασή της δεν ξεπερνά το 1% των ωκεανών, αλλά είναι το σπίτι του 10% όλων των θαλάσσιων ειδών, το 1/4 εκ των οποίων ζει μόνον εκεί. Στα νερά της ζουν ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός της μεσογειακής φώκιας, η πτεροφάλαινα, το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο στον κόσμο, ο φυσητήρας, το ζώο με τον μεγαλύτερο εγκέφαλο που έχει καταγραφεί ποτέ στο ζωικό βασίλειο, το μαυροδέλφινο, οι ντροπαλοί ζιφιοί, πολλά είδη δελφινιών, η μικροσκοπική φώκαινα, που ζει αποκλειστικά στα νερά της Θράκης, και φυσικά, η καρέτα καρέτα. Μια κιβωτός βιοποικιλότητας που έχει πάρει φωτιά.

Το φετινό καλοκαίρι, το ερευνητικό κέντρο Mercator Ocean International, με έδρα την Τουλούζη, μέτρησε θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας στη Δυτική Μεσόγειο της τάξης των 28 και 30 βαθμών Κελσίου, δηλαδή έως και 5 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο. Το κύμα θαλάσσιου καύσωνα ξεκίνησε τον Μάιο στη θάλασσα της Λιγουρίας, ανάμεσα στην Κορσική και στην Ιταλία, επεκτάθηκε τον Ιούνιο στον κόλπο του Τάραντα, στο Ιόνιο Πέλαγος, ενώ τον Ιούλιο επηρέασε τις Βαλεαρίδες, τη Σαρδηνία και την Τυρρηνική Θάλασσα (η θάλασσα που βρίσκεται ανάμεσα στην ιταλική χερσόνησο, στην Κορσική, στη Σαρδηνία και στη Σικελία).

Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς η θαλάσσια υπερθέρμανση επηρεάζει το ήδη επιβαρυμένο οικοσύστημα της Μεσογείου από την υπεραλίευση, την πετρελαϊκή και την πλαστική ρύπανση, την κίνηση των σκαφών αναψυχής και την ηχορρύπανση. Οι πληθυσμοί των θαλάσσιων θηλαστικών έχουν μειωθεί κατά 41% τα τελευταία 50 χρόνια, τα μισά είδη καρχαριών και σαλαχιών θεωρούνται απειλούμενα, ενώ ο πληθυσμός της φώκιας μονάχους μονάχους δεν ξεπερνά τα 400 άτομα.

Ψάρια-εισβολείς

Η επέλαση θαλάσσιων οργανισμών, προσαρμοσμένων στις υψηλές θερμοκρασίες, οδηγεί στην ερημοποίηση ολόκληρων περιοχών.

Η κλιματική κρίση θα έχει ως αποτέλεσμα κάποια είδη να εξαφανιστούν, πολλά είδη ψαριών να απομακρυνθούν σε βαθύτερα νερά ή ακόμη και προς τους πόλους, για να βρουν κατάλληλες θερμοκρασίες, και άλλα να μεταναστεύσουν εδώ από τροπικά κλίματα και να επιβληθούν στο οικοσύστημα. Μεταξύ αυτών, το μπαρακούντα (σφύραινα), οι τσούχτρες της οικογένειας Ropilema, που αναπαράγονται ταχύτατα, και ο λαγοκέφαλος. Καθώς τα περισσότερα ψάρια-εισβολείς εισέρχονται στη Μεσόγειο από τη διώρυγα του Σουέζ, οι Κυκλάδες αποτελούν την πρώτη στάση τους. Οπως λέει στην «Κ» η κ. Αννυ Μητροπούλου, διευθύντρια του Cyclades Preservation Fund, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ξενικά είδη εισβάλλουν στα νερά μας, αφού είναι ήδη προσαρμοσμένα στις υψηλές θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα να ερημοποιούνται ολόκληρες περιοχές.

«Να σημειώσουμε πως η επέλαση των θαλάσσιων ξενικών ειδών δεν θα ήταν τόσο ραγδαία εάν δεν είχαμε φροντίσει να εξοντώσουμε τους φυσικούς θηρευτές τους λόγω της υπεραλίευσης. Για παράδειγμα, ένας μεγάλος ροφός θα μπορούσε να φάει ένα λεοντόψαρο και μια θαλάσσια χελώνα προτιμάει τις μέδουσες ως λιχουδιά. Ευτυχώς, κάποια από αυτά είναι βρώσιμα, οπότε ίσως μπορούμε να βοηθήσουμε στην καταπολέμησή τους εισάγοντάς τα στη διατροφή μας». Αναφέρεται στην εκστρατεία που υλοποιεί η οργάνωση σε συνεργασία με την iSea για την κατανάλωση βρώσιμων θαλάσσιων ξενικών ειδών με στόχο τη μείωση του πληθυσμού τους, άρα και των επιπτώσεων από την εξάπλωσή τους στα θαλάσσια οικοσυστήματα.

Η ζημιά έχει ήδη γίνει

«Η κλιματική κρίση δεν κάνει διακοπές στις Κυκλάδες, ήρθε για να μείνει», σχολιάζει η ίδια. Οπως λέει, εκτός από την εισβολή ξενικών ειδών, η κλιματική κρίση επιβαρύνει τα λιβάδια Ποσειδωνίας, «στα οποία ήδη έχουμε κάνει ζημιά, κυρίως μέσω της ανεξέλεγκτης αγκυροβολίας», ενώ οδηγεί στη σταδιακή διάβρωση παραλιών, η οποία μπορεί να προκαλέσει με τη σειρά της υφαλμύρωση των υπόγειων παράκτιων υδροφορέων, αλλά και βλάβες σε υποδομές (λιμάνια, παράκτια αεροδρόμια κ.τ.λ).

«Είναι εντυπωσιακό πως, ενώ η φύση θα είχε τις άμυνές της για να αντιμετωπίσει σε ένα βαθμό τις βίαιες αλλαγές που επιφέρει η ανθρωπογενούς προέλευσης κλιματική κρίση, έχουμε μεριμνήσει ώστε να ελαχιστοποιηθούν και τα όποια περιθώρια φυσικής αντίδρασης, π.χ. καταστρέφοντας τα λιβάδια ποσειδωνίας, που θα μπορούσαν να απορροφούν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου άνθρακα, έχοντας κατακρεουργήσει με ομπρέλες, beach bar, τζιπάκια που παρκάρουν παντού τους αμμόλοφους, τις αμμοθίνες και την παράκτια βλάστηση, που αποτελούν τις φυσικές ζώνες εκτόνωσης των ακτών από τη διάβρωση, έχοντας μειώσει τους φυσικούς θηρευτές των μη καλοδεχούμενων εισβολέων και έχοντας εξαντλήσει τα υδατικά αποθέματα λόγω της υπερκατανάλωσης νερού. Η προσαρμογή όλων μας θα είναι δύσκολη», καταλήγει η κ. Μητροπούλου.

Λίνα Γιάνναρου | Η Καθημερινή