Με την πράσινη μετάβαση να αποτελεί, ακόμα και αν αργήσει να επιτευχθεί, μία αναπόδραστη πραγματικότητα, το ενεργειακό τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο μεταβάλλεται διαρκώς με νέες τεχνολογίες, σχεδόν άγνωστες λίγα χρόνια πριν, να έρχονται στο προσκήνιο, την ώρα που οι παίκτες – βαρόμετρο λαμβάνουν θέσεις μάχης για να εκμεταλλευτούν πιθανές ευκαιρίες.
Οι τεχνολογίες δέσμευσης, αξιοποίησης και αποθήκευσης άνθρακα (CCS) αφορούν τη δέσμευση του CO2 από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή τις μονάδες παραγωγής ενέργειας όπου εκπέμπεται, τη συμπίεσή του και τη μεταφορά του σε φυσικούς γεωλογικούς σχηματισμούς, είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, κατάλληλους για αποθήκευση. Οι ενεργοβόρες βιομηχανίες με την αποθήκευση CO2 θα εξοικονομήσουν σημαντικά ποσά που καταβάλουν για να αγοράζουν δικαιώματα ρύπων.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας CCS μπορεί να παράσχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις ελληνικές βιομηχανίες, δημιουργώντας έτσι ευκαιρίες απασχόλησης και προσελκύοντας χρηματοδότηση από την ΕΕ, ιδίως μέσω του Ταμείου Καινοτομίας.
Συνέργειες
Την ίδια στιγμή, η ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ των συμμετεχόντων στο απαιτητικό εγχείρημα της αποθήκευσης CO2 καθίσταται απαραίτητη για να κατανεμηθεί το επιχειρηματικό ρίσκο, σε μία ουσιαστικά αχαρτογράφητη αγορά. Προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον –όπου οι επενδυτές θα μπορούν να ανακτήσουν το κόστος εντός ενός εύλογου χρονικού ορίζοντα, και οι χρήστες θα έχουν κίνητρα να δεσμεύσουν CO2, μειώνοντας τα τιμολόγια χρήσης και επεκτείνοντας την υποδομή– οι κίνδυνοι θα πρέπει να κατανεμηθούν… ισόποσα για να έχουν κίνητρο οι επενδυτές, κράτη ή ιδιώτες.
Όπως καταδείχτηκε και μέσα από το East Mediterranean Gas Forum, η δέσμευση CO2 μπαίνει με αξιώσεις στο ενεργειακό παζλ με το project στην Καβάλα να ενώνει τους ενεργειακούς και βιομηχανικούς κολοσσούς.
Πρίνος
Με το βλέμμα σταθερά στραμμένο στα νέα δεδομένα που φέρνουν οι καιροί της πράσινης μετάβασης, ωριμάζει σταδιακά το καινοτόμο έργο της αποθήκευσης CO2 από την Energean στον Πρίνο.
Το έργο «Prinos CO2 Storage» έχει ενταχθεί στην 6η λίστα των ευρωπαϊκών Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος. Ο προϋπολογισμός του έργου είναι άνω των 1,5 δισ. ευρώ (150 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης), εκ των οποίων περίπου 600 εκατ. ευρώ αφορούν το τμήμα του ΔΕΣΦΑ και τα υπόλοιπα της Energean. Μέχρι το καλοκαίρι αναμένεται να δώσει το πράσινο φως και η Κομισιόν για την χρηματοδότησή του, αν και η γραφειοκρατία της ΕΕ δεν αποκλείεται να θέσει προσκόμματα στην επιτάχυνση των διαδικασιών.
Ο σχεδιασμός της Energean περιλαμβάνει την κατασκευή αποθήκης σε εξαντλημένο κοίτασμα του Πρίνου, με δυναμικότητα απορρόφησης 2,5 με 3 εκατ. τόνων CO2 κατ’ έτος σε πλήρη λειτουργία (έως το 2027). Για να προχωρήσει το εγχείρημα θα έχουν προηγηθεί διαγωνισμός για την εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η χορήγηση της άδειας αποθήκευσης από την ΕΔΕΥΕΠ (Αρχή για τους Υδρογονάνθρακες), αλλά και διενέργεια Market Test που θα αποτυπώσει κατά πόσο υπάρχει ενδιαφέρον αξιοποίησης της υποδομής.
Οι τσιμεντοβιομηχανίες Τιτάν και Ηρακλής (Holcim), οι οποίες δρομολογούν τη δέσμευση των εκπομπών στις μονάδες τους στο Καμάρι Βοιωτίας και στο Μηλάκι Ευβοίας, αντίστοιχα, εντάσσονται στους… μνηστήρες αξιοποίησης της υποδομής του Πρίνου.
Τιτάν
O Tιτάνας υλοποιεί το έργο «IFESTOS», το μεγαλύτερο του είδους του στην Ευρώπη, το οποίο θα δεσμεύσει όλες τις εκπομπές άνθρακα της διαδικασίας παραγωγής του εργοστασίου Καμαρίου, με στόχο να παράγει τρία εκατ. τόνους τσιμέντου ουδέτερου αποτυπώματος άνθρακα. Το έργο έχει εξασφαλίσει επιχορήγηση ύψους 234 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Καινοτομίας.
Ηρακλής
Το πρόγραμμα «OLYMPUS» αφορά στον πράσινο μετασχηματισμό του εργοστασίου παραγωγής τσιμέντου του Ηρακλή στο Μηλάκι Ευβοίας σε εγκατάσταση μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα, με αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα. Από τη λειτουργία της τεχνολογίας που θα υιοθετηθεί, η ετήσια αποφυγή εκπομπών CO2 υπολογίζεται στους 1 εκατ. τόνους.
Από την επένδυση ύψους 300 εκατ. ευρώ, το Ταμείο Καινοτομίας της ΕΕ θα καλύψει 124,5 εκατ. ευρώ.
Στο ίδιο μήκος κύματος, κινείται και το project «IRIS» της Motor Oil, το οποίο στοχεύει στην αποθήκευση του ποσοστού του δεσμευμένου CO2 που δεν θα αξιοποιείται για παραγωγή συνθετικής μεθανόλης χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος.
Πιέζει ο χρόνος
Με δεδομένα τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, το αργότερο το 2026, είναι απαραίτητο να έχει εκδοθεί η άδεια λειτουργίας του έργου.
«Υπάρχει μεγάλη γραφειοκρατία και στην Κομισιόν, το προσπαθούμε σκληρά όμως», ανέφερε στο φόρουμ η Διευθύνουσα Σύμβουλος και Country Manager της Energean στην Ελλάδα, Κατερίνα Σάρδη.
Στην πλήρη ανάπτυξή του, το 2028 σύμφωνα με τον σχεδιασμό, η δυναμικότητα του έργου θα φθάσει στα 3 εκατ. τόνους ετησίως, ξεκινώντας την πρώτη φάση με δυναμικότητα περίπου 1 εκατ. τόνων ετησίως.
Η δυναμικότητα του εν λόγω γεωλογικού σχηματισμού στον Πρίνο πάντως δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών της ελληνικής αγοράς καθώς εκτιμάται πως θα καλύπτει λιγότερο από το 50% των ποσοτήτων δεσμευμένων ποσοστήτων CO2.
«Αpollo CO2»
Υπό αυτό το πρίσμα, κεφάλαια 75 εκατ. ευρώ έχουν εξασφαλιστεί από το REPowerEU για τη δημιουργία από τον ΔΕΣΦΑ του Project «Apollo CO2». Το έργο περιλαμβάνει ένα νέο δίκτυο αγωγών μεταφοράς CO2, το οποίο θα ξεκινά από τα σύνορα της Αττικής με τη Βοιωτία, θα διασχίζει το Λεκανοπέδιο προς τον Νότο και αρχικά θα συλλέγει ρύπους σε αέρια μορφή, από τσιμεντοβιομηχανίες και διυλιστήρια.
Σε εγκατάσταση στην περιοχή της Ρεβυθούσας, το CO2 θα υγροποιείται, θα φορτώνεται σε πλοία και θα οδηγείται στην αποθήκη του Πρίνου ή μελλοντικά σε άλλους αποθηκευτικούς χώρους που θα αναπτυχθούν.
Το έργο θα μπορούσε να «καλύψει» το 70% των ρύπων της Ελλάδας, περί τους 11 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως. Μέχρι σήμερα, έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες σκοπιμότητας, ωστόσο το αν το project θα πάρει σάρκα και οστά θα εξαρτηθεί πρωτίστως από τη συμμετοχή της βιομηχανίας με την τελική απόφαση να λαμβάνεται το 2025.
Υπενθυμίζεται πως πρόσφατη μελέτη που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (IENE) κατέδειξε, εκτός από τον Πρίνο, 4 περιοχές (Ασπρόπυργο-Ελευσίνα-Κόρινθο, Βόλο, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη) στις οποίες μπορούν να κατασκευαστούν hubs δέσμευσης άνθρακα (CCUS hubs) που θα συλλέγουν ρύπους από μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, τσιμεντοβιομηχανίες, διυλιστήρια και χαλυβουργίες.
Αίγυπτος στον ορίζοντα
Παράλληλα, την δυνατότητα μεταφοράς και αποθήκευσης CO2 στην Αίγυπτο εξετάζει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, βάσει και όσων ανέφεραν κυβερνητικά στελέχη στο φόρουμ.
Η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου δήλωσε ότι το EMGF επεκτείνει τη δραστηριότητα του σε τομείς όπως η συνεργασία για την ανάπτυξη υποδομών CCS καθώς και στην ανάπτυξη του υδρογόνου. Πρόσθεσε ότι η Ελλάδα και η Αίγυπτος βρίσκονται σε προκαταρκτικό στάδιο συνομιλιών για συνεργασία στο CCS δεδομένου ότι, η Αίγυπτος διαθέτει τους γεωλογικούς σχηματισμούς που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν τέτοιες υποδομές.
Βέβαια, τροχοπέδη σε αυτή την προσπάθεια αποτελεί η έλλειψη σχετικού θεσμικού πλαισίου από την ΕΕ.
