Τι προβλέπει η «κίτρινη κάρτα» της Κομισιόν για την αδειοδότηση των ΑΠΕ – Οι 26 χώρες, η Ελλάδα και η δίμηνη προθεσμία

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει εναντίον 26 χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, επειδή δεν μετέφεραν στο εθνικό δίκαιο τις διατάξεις της αναθεωρημένης Οδηγίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (RED).

Για τον λόγο αυτό απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στα κράτη μέλη  για μη ενσωμάτωση κανόνων που σχετίζονται με την απλούστευση και την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης. 

Επί της ουσίας, πρόκειται σχεδόν για το σύνολο των χωρών (26 από τις 27) καθώς μέχρι σήμερα, μόνο η Δανία έχει κοινοποιήσει την πλήρη μεταφορά αυτών των διατάξεων μέχρι τη νόμιμη προθεσμία της 1ης Ιουλίου 2024. 

Σημειώνεται ότι η αναθεωρημένη RED ( οδηγία 2023/2413  που τροποποιεί  την οδηγία 2018/2001 ) τέθηκε σε ισχύ τον Νοέμβριο του 2023 και ορισμένες διατάξεις έπρεπε να μεταφερθούν στο εθνικό δίκαιο έως την 1η Ιουλίου 2024. 

Διαδικασίες αδειοδότησης

Αυτές οι διατάξεις περιλαμβάνουν μέτρα για την απλούστευση και την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης τόσο για έργα ανανεώσιμης ενέργειας και για τα απαραίτητα έργα υποδομής για την ενσωμάτωση της πρόσθετης ανανεώσιμης ενέργειας στο ηλεκτρικό σύστημα. 

Περιλαμβάνουν επίσης σαφή χρονικά όρια για τις διαδικασίες χορήγησης αδειών που στοχεύουν σε συγκεκριμένες τεχνολογίες ή τύπους έργων, την ενίσχυση του ρόλου του ενιαίου σημείου επαφής για τις αιτήσεις και την υπόθεση ότι τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και οι σχετικές δικτυακές υποδομές έχουν πρωταρχικό δημόσιο συμφέρον. 

Ως εκ τούτου, όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση η Επιτροπή αποστέλλει προειδοποιητικές επιστολές στο Βέλγιο, τη Βουλγαρία, την Τσεχία, τη Γερμανία, την Εσθονία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Κροατία , την Ιταλία, την Κύπρο, τη Λετονία, τη Λιθουανία, το Λουξεμβούργο, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, την Ολλανδία, την Αυστρία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία, τη Φινλανδία και τη Σουηδία. 

Η δίμηνη προθεσμία

Κατόπιν αυτού οι χώρες έχουν προθεσμία δύο μηνών προκειμένου να απαντήσουν στην επιστολή και να ολοκληρώσουν τη μεταφορά των εν λόγω διατάξεων στο εθνικό τους δίκαιο. 

Εάν δεν υπάρξει ικανοποιητική απάντηση, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να εκδώσει αιτιολογημένη γνώμη.

Βασικές αλλαγές στην αναθεωρημένη οδηγία (2023)

Αυξημένοι στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας :

• Οδηγία 2023: Στόχος τουλάχιστον το 42,5% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030, με δυνατότητα να φτάσει το 45%.
• Οδηγία 2018: Δεσμευτικός στόχος 32% για το 2030, με επιλογή αναθεώρησης προς τα πάνω έως το 2023.
   

Τομεακοί στόχοι :

• Οδηγία 2023: Θέτει νέους, υψηλότερους στόχους σε όλους τους τομείς, όπως η θέρμανση, η ψύξη, οι μεταφορές, η βιομηχανία και η τηλεθέρμανση/ψύξη.
• Οδηγία 2018: Επικεντρώθηκε στη διατήρηση της ηγετικής θέσης της ΕΕ στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με στόχο 14% για ανανεώσιμα καύσιμα στις μεταφορές.
   

Προώθηση ηλεκτροδότησης και νέων πλαισίων :

• Οδηγία 2023: Εισάγει ένα πλαίσιο για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης, ιδίως στους τομείς των μεταφορών και της θέρμανσης/ψύξης. Ενσωματώνει επίσης έννοιες στρατηγικής υδρογόνου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε αυτούς τους τομείς.
• Οδηγία 2018: Εισήγαγε τομεακά μέτρα αλλά δεν διέθεταν συγκεκριμένα πλαίσια για την ηλεκτροδότηση και την ενσωμάτωση υδρογόνου.
   

Δεσμευτικοί στόχοι για ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης:

• Οδηγία 2023: Εισάγει δεσμευτικούς στόχους για ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης (π.χ. υδρογόνο), εστιάζοντας σε τομείς όπου η ηλεκτροδότηση αποτελεί πρόκληση.
• Οδηγία 2018: Επικεντρώθηκε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χωρίς να προσδιορίζει τα μη βιολογικά ανανεώσιμα καύσιμα.
   

Βελτιωμένες διαδικασίες αδειοδότησης :

• Οδηγία 2023: Εισάγει τις «περιοχές επιτάχυνσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας» για την απλούστευση και την επιτάχυνση της αδειοδότησης για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και συναφείς υποδομές.
• Οδηγία 2018: Δεν περιλάμβανε μέτρα για την επίσπευση της αδειοδότησης.
   

Ενισχυμένα κριτήρια αειφορίας για τη βιοενέργεια :

• Οδηγία 2023: Ενισχύει τα κριτήρια αειφορίας για τη χρήση της βιοενέργειας, αντικατοπτρίζοντας τον ρόλο της στη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα.
• Οδηγία 2018: Περιείχε διατάξεις για τη βιωσιμότητα, αλλά δεν είχε τα ενισχυμένα κριτήρια στην έκδοση του 2023.
   

Πότε κινεί η Επιτροπή διαδικασία επί παραβάσει; 

Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη να παρακολουθεί κατά πόσον η νομοθεσία της ΕΕ εφαρμόζεται ορθά και εμπρόθεσμα. 

Προτεραιότητα δίνεται στην αντιμετώπιση των παραβάσεων που θίγουν περισσότερο τα συμφέροντα των πολιτών και των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των παραβάσεων του δικαίου της ΕΕ οι οποίες παρεμποδίζουν την υλοποίηση σημαντικών στόχων της ενωσιακής πολιτικής ή ενδέχεται να υπονομεύσουν τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες της ΕΕ.

Υπάρχουν τέσσερα κύρια είδη παραβάσεων του δικαίου της ΕΕ:

1. Μη κοινοποίηση: ένα κράτος μέλος δεν κοινοποιεί εγκαίρως στην Επιτροπή τα μέτρα που λαμβάνει για τη μεταφορά μιας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο·
2. Μη συμμόρφωση: η Επιτροπή θεωρεί ότι η νομοθεσία κράτους μέλους δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των οδηγιών της ΕΕ·
3. Παράβαση των Συνθηκών, κανονισμών ή αποφάσεων: η Επιτροπή θεωρεί ότι η νομοθεσία κράτους μέλους δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των Συνθηκών, κανονισμών ή αποφάσεων της ΕΕ·
4. Πλημμελής εφαρμογή: το δίκαιο της ΕΕ δεν εφαρμόζεται ορθά, ή δεν εφαρμόζεται καθόλου, από τις εθνικές αρχές.

Ποια είναι τα διάφορα στάδια της διαδικασίας επί παραβάσει;

Η διαδικασία επί παραβάσει κινείται με την υποβολή αιτήματος παροχής πληροφοριών («προειδοποιητική επιστολή») προς το οικείο κράτος μέλος, το οποίο καλείται να απαντήσει εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, συνήθως δύο μηνών.

Εάν η Επιτροπή δεν μείνει ικανοποιημένη από τις πληροφορίες και καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το συγκεκριμένο κράτος μέλος έχει παραβεί υποχρέωση την οποία υπέχει βάσει του δικαίου της ΕΕ, μπορεί τότε να αποστείλει επίσημο αίτημα συμμόρφωσης με το δίκαιο της ΕΕ («αιτιολογημένη γνώμη»), καλώντας το κράτος μέλος να την ενημερώσει για τα μέτρα που έλαβε προκειμένου να συμμορφωθεί εντός καθορισμένης προθεσμίας, συνήθως δύο μηνών.

Εάν ένα κράτος μέλος δεν εξασφαλίσει τη συμμόρφωση με το δίκαιο της ΕΕ, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει το εν λόγω κράτος μέλος στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν το Δικαστήριο εκδώσει καταδικαστική απόφαση, το κράτος μέλος οφείλει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να συμμορφωθεί με την απόφαση. Ωστόσο, σε ποσοστό περίπου 90% των υποθέσεων επί παραβάσει, τα κράτη μέλη συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που υπέχουν βάσει του δικαίου της ΕΕ πριν από την παραπομπή τους στο Δικαστήριο.

Τι συμβαίνει όταν ένα κράτος μέλος δεν συμμορφώνεται;

Εάν, παρά την πρώτη απόφαση του Δικαστηρίου, το κράτος μέλος εξακολουθεί να μη συμμορφώνεται, η Επιτροπή δύναται να συνεχίσει τη διαδικασία επί παραβάσει βάσει του άρθρου 260 της ΣΛΕΕ, αποστέλλοντας απλώς γραπτή προειδοποίηση (προειδοποιητική επιστολή), προτού παραπέμψει το κράτος μέλος και πάλι στο Δικαστήριο.

Σε περίπτωση που η Επιτροπή παραπέμψει κράτος μέλος για δεύτερη φορά στο Δικαστήριο της ΕΕ, μπορεί να προτείνει στο Δικαστήριο την επιβολή χρηματικών κυρώσεων ανάλογα με τη διάρκεια και τη σοβαρότητα της παράβασης, καθώς και την οικονομική επιφάνεια του κράτους μέλους. Οι χρηματικές κυρώσεις αποτελούνται από δύο στοιχεία:

εφάπαξ ποσό, το οποίο καθορίζεται με βάση τον χρόνο που μεσολάβησε από την αρχική απόφαση του Δικαστηρίου·

και ημερήσια χρηματική ποινή για κάθε ημέρα που μεσολαβεί από τη δεύτερη απόφαση του Δικαστηρίου μέχρι την παύση της παράβασης.

Στην ειδική περίπτωση κρατών μελών που δεν έχουν μεταφέρει κάποια οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο εντός της οριζόμενης προθεσμίας, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από το Δικαστήριο να επιβάλει χρηματικές κυρώσεις στο οικείο κράτος μέλος την πρώτη φορά που το Δικαστήριο εκδώσει σχετικά απόφαση (δεν θα υπάρξει δεύτερη παραπομπή στο Δικαστήριο). Η δυνατότητα αυτή προβλέπεται στο άρθρο 260 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ. Οι εν λόγω χρηματικές κυρώσεις συνίστανται επίσης σε εφάπαξ ποσό και ημερήσια χρηματική ποινή, υπολογιζόμενες βάσει μεθοδολογίας που καθορίζει η Επιτροπή.

Ποιος αποφασίζει για τις κυρώσεις;

Η Επιτροπή προτείνει στο Δικαστήριο την επιβολή χρηματικών κυρώσεων με βάση μεθοδολογία που είναι διαθέσιμη στο κοινό, αλλά το Δικαστήριο είναι εκείνο που καθορίζει τα τελικά ποσά στην απόφασή του.