Το Ταμείο Ανασυγκρότησης, η στρατηγική για τις ΑΠΕ και η κοινωνική συνοχή.
Εν μέσω της συνεχιζόμενης πανδημίας τα οικονομικά μέτρα για την ανάκαμψη της οικονομίας, όπως είναι το Ταμείο Ανασυγκρότησης, μετατρέπονται σε αντι-υφεσιακά εργαλεία, ενώ αναμένεται νέος γύρος χρηματοδοτικών ενισχύσεων, από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και νέος κύκλος δημοσιονομικής χαλάρωσης. Τα νέα επιδημιολογικά δεδομένα μετρούν μονιμότερες επιπτώσεις στην οικονομία και διαφορετικό χρονοδιάγραμμα ανάκαμψης.
Αυτό θέτει το Ταμείο Ανασυγκρότησης υπό μία διαφορετική οπτική. Ο πράσινος μετασχηματισμός θα απορροφήσει το 40% των πόρων και ο ψηφιακός το 20% αφήνοντας το υπόλοιπο να κατανέμεται σε κοινωνικό κράτος, εργασία και άλλες δραστηριότητες. Εντούτοις το κριτήριο για την αξιοποίηση των πόρων είναι διπλό. Πρώτον, ποιες δραστηριότητες έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία στην Ελλάδα, άρα και μεγαλύτερο εγχώριο πολλαπλασιαστή σε απασχόληση και κύκλο εργασιών και ποιες δραστηριότητες μπορούν να ενισχύσουν τα εισοδήματα και την κοινωνική συνοχή.
Και στους δύο βασικούς άξονες τα θέματα αυτά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Για παράδειγμα ένα «Εξοικονομώ» για κατοικίες και επιχειρήσεις έχει μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία, όπως και ορισμένα έργα υποδομής και δικτύων. Άλλες κατηγορίες έργων έχουν μεγάλες εισαγωγές αγαθών με πολύ μικρότερο αντίκτυπο στην εγχώρια οικονομία.
Το δεύτερο στοιχείο είναι η κοινωνική συνοχή. Η ανάπτυξη των ΑΠΕ για παράδειγμα μπορεί να σχεδιαστεί είτε με αποκλειστικά όρους αγοράς, όπου θα κυριαρχήσουν ένας κύκλος επενδύσεων από μεγάλες επιχειρήσεις, εγχώριες και ξένες, είτε μπορεί να προσανατολίσει ένα μέρος της μετάβασης σε αποκεντρωμένα τοπικά δίκτυα, όπου παραγωγή και κατανάλωση θα έχουν εγγύτητα, με άλλα λόγια σε φωτοβολταϊκά στέγης, τοπικές μικρές επιχειρήσεις και ενεργειακές κοινότητες.
Αυτό αφορά το πιο θεμελιακό ζήτημα της στρατηγικής ανάπτυξης των ΑΠΕ. Η γεωμορφολογία και τα μικρά νησιωτικά συμπλέγματα ενθαρρύνουν πολύ την τοπική και αποκεντρωμένη παραγωγή ως την ενδεδειγμένη. Εξάλλου η Ευρωπαϊκή εμπειρία συνηγορεί υπέρ αυτού. Η Γερμανία, με την πιο γρήγορη πράσινη μετάβαση, έχει τις ενεργειακές κοινότητες και τις μικρές ιδιωτικές εταιρείες να συμμετέχουν περίπου στο ένα τρίτο της παραγωγής.
Η κοινωνική συνοχή όμως αφορά μία ακόμα διάσταση, την απόκρουση της ιδέας του κοινωνικού αποκλεισμού. Η κατοικία, το αυτοκίνητο, η θέρμανση καθώς θα πρασινίζουν θα εντάσσουν τις εισοδηματικά ισχυρότερες κοινωνικές ομάδες, ταυτίζοντας τις πιο αδύναμες με την «βρώμικη» κατανάλωση πετρελαίου, η οποία θα ποινικοποιείται με επιπρόσθετη φορολογική επιβάρυνση. Αυτό θα διευρύνει το κοινωνικό χάσμα. Επιβάλλεται τα προγράμματα πράσινης μετάβασης να σχεδιαστούν με επίκεντρο τις ασθενέστερες εισοδηματικά ομάδες.
Η τρίτη όμως διάσταση αφορά τη φύση των μεταρρυθμίσεων που πρέπει να συνοδεύουν την κατανομή πόρων. Η χωροταξία και το περιβάλλον είναι ένα καλό παράδειγμα. Η προηγούμενη κυβέρνηση ξεκίνησε ένα κύκλο μεταρρυθμίσεων που έλυναν προβλήματα δεκαετιών. Η ανάρτηση και επικύρωση των δασικών χαρτών (επικύρωση σχεδόν στο 50%), το κτηματολόγιο (προκήρυξη μελετών για το 70% της επικράτειας), ο τοπικός χωρικός σχεδιασμός σε επίπεδο δήμου, η διαχείριση της Νατούρα, η κυκλική οικονομία, η διαχείριση των απορριμμάτων σε περιφερειακό επίπεδο.
Η παρούσα κυβέρνηση γρήγορα ανέστειλε όλες τις μεταρρυθμίσεις ξεκινώντας πάλι από την αρχή, δημιουργώντας την αίσθηση μιας επιστροφής στο απώτερο παρελθόν. Με μια λέξη τόσο ο πράσινος μετασχηματισμός όσο και ο ψηφιακός εμπλέκονται με μεταρρυθμίσεις στη χωροταξία, το περιβάλλον, τη δημόσια διοίκηση προκειμένου η έξοδος από τη σημερινή κρίση να αφήσει μόνιμο και θετικό αποτύπωμα.
Ο κ. Γιώργος Σταθάκης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρώην υπουργός
2 Νοεμβρίου 2020
energypress
