Τα δέκα επιτεύγματα της Ελλάδας στην ενέργεια το 2023
Το 2023 ήταν μια ευαίσθητη χρονιά στα ενεργειακά, καθώς ακολούθησε την ακραία ενεργειακή κρίση του 2022 με τις εκτός λογικής τιμές και τις τεράστιες ανακατατάξεις διεθνώς.
Η χώρα μας κλήθηκε τα τελευταία χρόνια να διαχειριστεί πρωτόγνωρες καταστάσεις για τα μέχρι τότε δεδομένα. Αν πλέον έχουμε μπει σε μια ομαλότητα, αυτό οφείλεται στην προσαρμοστικότητα και την υπομονή των Ελλήνων καταναλωτών, στα αντανακλαστικά και την ευαισθησία της κυβέρνησης και στη συνεργασία του εγχώριου κλάδου.
Έτσι, λοιπόν, θα ήθελα να σταθώ σε δέκα συγκεκριμένα θετικά πράγματα που καταφέραμε όλοι μαζί τη χρονιά που πέρασε και θα πρέπει να μας κάνουν περήφανους.
1) Αντέξαμε στην κρίση
Τον Ιανουάριο του 2023 οι τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού βρίσκονταν ακόμα ψηλά και άρχισαν να αποκλιμακώνονται από το Φεβρουάριο και έπειτα.
Αν αναλογιστεί κανείς τα άσχημα σενάρια που βρίσκονταν τότε ακόμα στο τραπέζι για το υπόλοιπο του έτους, τα πράγματα εξελίχθηκαν μάλλον ομαλά για τη χώρα μας και την Ευρώπη.
Δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ ελλείψεις, ούτε τον περσινό χειμώνα, ούτε το καλοκαίρι, ούτε το φετινό χειμώνα μέχρι στιγμής. Μπορεί το κόστος του ρεύματος να βρίσκεται κάπως ψηλότερα από ότι ήταν προ κρίσης, όμως σίγουρα είναι πολύ πιο διαχειρίσιμο από τα επίπεδα του 2022. Οι επιδοτήσεις βοήθησαν να προστατευτεί ο καταναλωτής και πλέον μπήκαμε σε μια νέα (αν και εύθραυστη) κανονικότητα.
2) Η χώρα απέκτησε νέο οδικό χάρτη με το ΕΣΕΚ
Μετά από τέσσερα χρόνια ολοκληρώθηκε η πρώτη έκδοση του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα που θα μας οδηγήσει ως το 2030 και ακόμα παραπέρα. Μεταξύ άλλων, θέτει φιλόδοξους στόχους μέχρι το 2030:
(α) συμμετοχή των ΑΠΕ σε ποσοστό 80% στον ηλεκτρισμό,
(β) ένα στα τρία νέα αυτοκίνητα να είναι ηλεκτρικό,
(γ) απόσυρση του λιγνίτη από το ελληνικό μείγμα έως το 2028.
Η φιλοδοξία του ελληνικού Σχεδίου είναι προφανής και ειδικά στην περίπτωση των αιολικών, των φωτοβολταϊκών και της ηλεκτροκίνησης είναι σύμφωνο με την τροχιά που έχει θέσει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) για την επίτευξη του κλιματικού στόχου. Στα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά η Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή μια από 12 μόλις χώρες διεθνώς που έχουν αυτή τη διάκριση.
Επίσης, το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ θέτει τις βάσεις ώστε η χώρα μας να κάνει τα πρώτα της βήματα σε τέσσερις κρίσιμες νέες τεχνολογίες: Την αποθήκευση ενέργειας, το βιομεθάνιο, το πράσινο υδρογόνο και τα υπεράκτια αιολικά.
3) Έγιναν τα πρώτα βήματα στην αποθήκευση ενέργειας με μπαταρίες
Το καλοκαίρι του 2023 πραγματοποιήθηκε η πρώτη δημοπρασία για τη χορήγηση λειτουργικής και επενδυτικής ενίσχυσης για την εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας τεχνολογίας συσσωρευτών. Το ενδιαφέρον των επενδυτών ήταν έντονο, οι τιμές των προσφορών τους πολύ χαμηλότερες από το "ταβάνι" που είχε τεθεί, άρα η διαδικασία στέφθηκε με επιτυχία κρίνοντας εκ του αποτελέσματος.
Ακολούθησε στα τέλη του έτους η προκήρυξη της δεύτερης δημοπρασίας, ενώ στο σύνολό τους οι δύο διαδικασίες διέθεσαν ήδη περί τα 700 MW και ακολουθεί ακόμη μια στις αρχές του 2024 που θα αφορά κυρίως τις Περιοχές Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης φτάνοντας συνολικά το 1 GW.
Οι μπαταρίες, αλλά και η αντλησιοταμίευση αποτελούν κρίσιμες τεχνολογίες που θα επιτρέψουν στην υψηλή πράσινη παραγωγή των ΑΠΕ να "απλωθεί" μέσα στην ημέρα και να μην πηγαίνει χαμένη λόγω των περικοπών. Η αποθήκευση ενέργειας εν γένει αποτελεί βασικό συστατικό του νέου ΕΣΕΚ με τον στόχο για το 2030 να φτάνει στα 5,3GW (3,1GW μπαταρίες & 2,2GW αντλησιοταμίευση) και, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των δικτύων και των εγχώριων και διεθνών διασυνδέσεων, θα συνεισφέρει σε σημαντική αύξηση του ποσοστού διείσδυσης της παραγωγής ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.
4) Νέα μεγάλα έργα σε ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο
Η Ελλάδα απέκτησε μέσα στο 2023 δύο νέες μεγάλες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής: Την λιγνιτική Πτολεμαΐδα 5 της ΔΕΗ, με υπερσύγχρονη τεχνολογία κατακράτησης ρύπων, και τη μονάδα αερίου της Μυτιληναίος με βαθμό απόδοσης άνω του 60%, που ξεκίνησαν τη δοκιμαστική τους λειτουργία και πλέον μπαίνουν στο σύστημα με πλήρεις ρυθμούς.
Πρόκειται να τονώσουν την επάρκεια, τη σταθερότητα και τη διαθεσιμότητα ισχύος στο Σύστημα, πλαισιώνοντας έτσι τις ΑΠΕ που πολλαπλασιάζονται μέρα με τη μέρα.
Ταυτόχρονα, το δίκτυο φυσικού αερίου συνεχίζει να επεκτείνεται ώστε να φτάσει σε νέες περιοχές και πόλεις, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες να αποκτήσουν καλύτερη και καθαρότερη θέρμανση έναντι λογικού κόστους. To φυσικό αέριο, ως το καθαρότερο συμβατικό καύσιμο, έχει σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της ενεργειακής μετάβασης μέχρις ότου αναπτυχθούν οι «πράσινες» εγκαταστάσεις αποθήκευσης ενέργειας και μέχρις ότου ολοκληρωθεί ο ενεργειακός μετασχηματισμός της βιομηχανίας, των κτιρίων και των βαρέων μεταφορών.
5) Διασυνδέσεις για να γίνει η χώρα ενεργειακός κόμβος
Η προσπάθεια να αναδειχτεί η Ελλάδα σε ενεργειακό κόμβο για την ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης έκανε άλμα μέσα στο 2023. Ήδη ο αγωγός IGB με τη Βουλγαρία βοήθησε τη συγκεκριμένη χώρα να απεξαρτηθεί από το ρωσικό αέριο, ενώ υπό κατασκευή βρίσκεται η εγκατάσταση σταθμού συμπίεσης στην Κομοτηνή που θα αναβαθμίσει τη δυναμικότητά του. Το 1ο τρίμηνο του νέου έτους αναμένεται η λειτουργία του πλωτού τερματικού LNG στην Αλεξανδρούπολη, του δεύτερου στην Ελλάδα, ο οποίος θα φέρει νέες ποσότητες LNG που χρειάζονται οι χώρες της περιοχής. Παράλληλα, σε φάση κατασκευής εισήλθε από τον ΔΕΣΦΑ ο αγωγός προς τη Βόρειο Μακεδονία.
Στον ηλεκτρισμό, ο ΑΔΜΗΕ ολοκλήρωσε τη δεύτερη διασύνδεση υπερυψηλής τάσης με τη Βουλγαρία, η οποία αύξησε τη μεταφορική ικανότητα στα 1,7 GW στην κατεύθυνση Βουλγαρία-Ελλάδα και στα 1,4 GW στην αντίστροφη. Επίσης, ο ΑΔΜΗΕ ανέλαβε τα ηνία της μεγάλης διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ “Great Sea Interconnector” (μέχρι πρότινος γνωστού ως "Euroasia Interconnector"), που προορίζεται μελλοντικά να μεταφέρει σημαντικές ποσότητες ρεύματος προς την Ευρώπη, ακόμα και από χώρες της Μέσης Ανατολής.
Ταυτόχρονα, στην κλιματική διάσκεψη COP28 υπεγράφη συμφωνία για τη συμμετοχή της TAQA από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στο έργο και παράλληλα υπάρχουν συζητήσεις με άλλους ομίλους της ευρύτερης περιοχής.
Αντίστοιχα, ωριμάζουν με γοργούς ρυθμούς και τα υπόλοιπα μεγάλα έργα με διεθνή διάσταση, όπως η διασύνδεση GREGY με την Αίγυπτο, οι διπλασιασμοί των υφιστάμενων διασυνδέσεων με Ιταλία, Αλβανία και Τουρκία καθώς και η αναβάθμιση της διασύνδεσης με τη Βόρειο Μακεδονία.
6) Σταθερή άνοδος για τα ηλεκτρικά οχήματα
Η ηλεκτροκίνηση μπαίνει όλο και περισσότερο στην καθημερινότητα του πολίτη, είτε μιλάμε για αυτοκίνητα, είτε για την μικροκινητικότητα, με σύμμαχο το πρόγραμμα Κινούμαι Ηλεκτρικά αλλά και τα φορολογικά κίνητρα που παρέχονται με την μορφή μείωσης του φορολογικού αποτελέσματος των εταιριών
Οι ταξινομήσεις των αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων έφτασαν τον Οκτώβριο το 3,7% επί του συνόλου ενώ στα plug-in υβριδικά έφθασε το 10,04% πετυχαίνοντας για πρώτη φορά διψήφιο ποσοστό
Την ίδια στιγμή, αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς τα δημόσια προσβάσιμα σημεία φόρτισης, ενώ οι Δήμοι πλησιάζουν πλέον στο στάδιο υλοποίησης των Σχεδίων Φόρτισης Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΦΗΟ) προκειμένου να υπάρχει πρόσβαση παντού στη χώρα.
Μια ακόμη σημαντική κατάκτηση στη χρονιά που φεύγει είναι η μείωση του ΦΠΑ από 24% σε 6% για τη φόρτιση σε δημόσιους φορτιστές. Η μείωση στο κόστος της φόρτισης μόνο από τη μείωση του ΦΠΑ μπορεί να εξοικονομήσει στον χρήστη περίπου 250 ευρώ σε ετήσια βάση, θεωρώντας ένα μέσο όρο 15.000 km/έτος.
Το πρόγραμμα Φορτίζω Παντού είναι επίσης ένα χρήσιμο χρηματοδοτικό εργαλείο το οποίο επιδοτεί με ποσοστό έως 60% την εγκατάσταση δημόσια προσβάσιμων σημείων φόρτισης , προσθέτοντας περίπου 8.000 σημεία έως το 2025.
Είναι εμφανές ότι κάτι έχει αρχίσει να αλλάζει προς το καλύτερο στον συγκεκριμένο τομέα και στο εξής η βελτίωση της τεχνολογίας των μπαταριών και της ανταγωνιστικότητας στις τιμές των ηλεκτρικών οχημάτων ως προς τα συμβατικά, θα δώσουν ακόμα μεγαλύτερη ώθηση.
7) Μειώθηκε δραστικά η κατανάλωση φυσικού αερίου
Η ενεργειακή κρίση και οι υψηλές τιμές φυσικού αερίου οδήγησαν στην Ελλάδα, όπως και στην Ευρώπη, σε έντονη πτώση της ζήτησης για το συγκεκριμένο καύσιμο.
Συγκεκριμένα, η ζήτηση στη χώρα μας περιορίστηκε κατά 20% το 2022 και κατά 16% στο α' εννεάμηνο του 2023.
Γιατί είναι θετικό που καταφέραμε να μειώσουμε τη ζήτηση για αέριο; Διότι μαρτυρά τις αντοχές και τα αντανακλαστικά που έχει η ελληνική οικονομία που μπόρεσε να ανταποκριθεί σε μια δύσκολη κατάσταση και προσαρμόστηκε γρήγορα επιλέγοντας τις καλύτερες εναλλακτικές λύσεις. Μαρτυρά επίσης τις σωστές στρατηγικές επιλογές που είχαν γίνει, δηλ. της ύπαρξης τεχνικών επιλογών εναλλακτικού καυσίμου στη βιομηχανία και ηλεκτροπαραγωγή.
Κρίσιμο είναι δε ότι η μείωση αυτής της ζήτησης συνοδεύτηκε από αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, όπως μαρτυρούν όλοι οι σχετικοί οικονομικοί δείκτες και όπως πανηγυρικά αναγνωρίζει και ο έγκυρος Economist, κατατάσσοντας την Ελληνική Οικονομία στην υψηλότερη θέση των οικονομικών επιδόσεων για το 2023. Ο συνδυασμός αυτός σημαίνει ότι η Ελλάδα αυξάνει το οικονομικό της αποτέλεσμα ενώ ταυτόχρονα μειώνει την εξάρτησή της από ορυκτά καύσιμα, δικαιώνοντας την στρατηγική επιλογή του Πρωθυπουργού ήδη από το 2019 για στροφή της Χώρας σε ένα «πράσινο» και ταυτόχρονα ανταγωνιστικό παραγωγικό μοντέλο.
Ένα κομμάτι της παραπάνω ζήτησης δεν αναμένεται να επιστρέψει ακόμα και με χαμηλότερες τιμές, δεδομένου ότι μέρος της ζήτησης αερίου αντικαταστάθηκε (και συνεχίζει να αντικαθίσταται) από ΑΠΕ και εξοικονόμηση ενέργειας, πράγμα που βέβαια εναρμονίζεται με τον στόχο της ενεργειακής μετάβασης.
8) Προσθέσαμε 1,7GW γιγαβάτ νέων ΑΠΕ
Τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά είναι μακράν η φθηνότερη πηγή ηλεκτροπαραγωγής στον κόσμο σήμερα, κάτι που ισχύει ακόμα περισσότερο σε μια ηλιόλουστη χώρα όπως η δική μας, όπου επίσης αφθονούν οι άνεμοι.
Ακόμα και αν συνυπολογιστεί το πρόσθετο κόστος της ανάπτυξης των απαραίτητων δικτύων για να τις στηρίξουν, εξακολουθούν να είναι πολύ ανταγωνιστικές απέναντι στον λιγνίτη και το φυσικό αέριο.
Κατ' επέκταση, η προσθήκη 1,7GW γιγαβάτ νέων ΑΠΕ το 2023 και συγκεκριμένα 1,2GW φωτοβολταικών και 500MW αιολικών σταθμών, «σπάει» το ρεκόρ σε νέους σταθμούς ΑΠΕ που είχαμε πετύχει το 2022 (όταν προστέθηκαν 1,5GW), αποτελώντας μια πολύ θετική εξέλιξη που βοηθά τους καταναλωτές σε μόνιμη βάση.
Το επενδυτικό ενδιαφέρον για την ελληνική αγορά παραμένει αμείωτο με πλήθος σταθμών ΑΠΕ υπό σχεδιασμό, ανάπτυξη και υλοποίηση σε διάφορα στάδια, άρα έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε για την επίτευξη του αναθεωρημένου στόχου του 2030.
9) Ανοίξαμε ένα νέο κεφάλαιο με τα υπεράκτια αιολικά
Η δημιουργία μιας ολόκληρης νέας αγοράς εκ του μηδενός δεν είναι μικρό πράγμα. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα με τα υπεράκτια αιολικά. Η Ελλάδα είναι μια από τις πρώτες χώρες παγκοσμίως όπου αναμένεται να αναπτυχθεί η τεχνολογία των πλωτών αιολικών λόγω του μεγάλου αιολικού δυναμικού της.
Η ολοκλήρωση του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων μέσα στο 2023 προσφέρει την πιο σταθερή βάση για να πατήσουν οι προσπάθειες των ομίλων του κλάδου και να αποκτήσει η χώρα μας αυτή τη νέα πράσινη πηγή μορφή ενέργειας ως τα τέλη της δεκαετίας.
Ήδη, το ενδιαφέρον από επενδυτές είναι έντονο και προχωρούν στις πρώτες συμφωνίες για να εγκατασταθούν τα υπεράκτια αιολικά στις ελληνικές θάλασσες.
10) Μια νέα, πιο δίκαιη αγορά λιανικής στο ρεύμα
Από τις αρχές του 2024 η εγχώρια αγορά λιανικής στον ηλεκτρισμό αλλάζει σελίδα. Στο εξής οι καταναλωτές δεν θα είναι αντιμέτωποι με την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια, αλλά θα ενημερώνονται με ενισχυμένους κανόνες διαφάνειας για τα προϊόντα που αγοράζουν.
Οι τέσσερις κατηγορίες τιμολογίων (μπλε, κίτρινο, πορτοκαλί, πράσινο) βάζουν μία τάξη στο τοπίο των 130 και πλέον τιμολογίων που προσφέρονται ήδη στην αγορά, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν που βρίσκονται και να επιλέγουν ευχερώς όποιον τύπο επιθυμούν, καλύπτοντας τις ανάγκες και το προφίλ κατανάλωσής τους.
Το νέο ειδικό –πράσινο- τιμολόγιο συγκεκριμένα θα είναι εύκολα συγκρίσιμο, καθώς η τιμή του θα κλειδώνει την 1η ημέρα για κάθε μήνα κατανάλωσης, ενώ μέσω του εργαλείου σύγκρισης της ΡΑΑΕΥ, οι καταναλωτές θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίζουν ποιοι πάροχοι είναι οι φθηνότεροι. Η νέα σελίδα από 01.01.2024 στην αγορά λιανικής θα συνοδεύεται από αυστηρούς ελέγχους και εργαλεία, ώστε να προστατεύεται απόλυτα το κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση.
Περαιτέρω, δείγμα της κοινωνικής ευαισθησίας της κυβέρνησης είναι και η καθιέρωση του νέου τιμολογίου για τις πολύτεκνες οικογένειες (ΚΟΤ Γ) που μειώνει δραστικά το ενεργειακό τους κόστος και ως εκ τούτου βοηθά ουσιαστικά τις πολυμελείς οικογένειες να ανταπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες τις καθημερινότητας.
Παράλληλα, το επόμενο έτος η Κυβέρνηση θα συνεχίσει την πολιτική των στοχευμένων επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας των δικαιούχων του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου (ΚΟΤ), ενώ για τους ενεργειακά ευάλωτους συμπολίτες μας (1,2 εκατ. νοικοκυριά) που θερμαίνονται με ηλεκτρισμό, έχει προβλεφθεί έκτακτη ενίσχυση ύψους 45-480€ για το πρώτο τρίμηνο 2024. Μέσω των δύο σχημάτων ενίσχυσης διατηρείται το ειδικό πλέγμα προστασίας για όσους έχουν πραγματικά ανάγκη και οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τις συγκεκριμένες κατηγορίες καταναλωτών παραμένουν σε επίπεδο προ ενεργειακής κρίσης.
11) Και ένα ακόμα θετικό – δώρο!
Στην Κυβέρνηση έχουμε μάθει να υποσχόμαστε λίγα και να παράγουμε περισσότερα – «to underpromise and overdeliver», που λένε οι φίλοι μας οι Αγγλοσάξωνες. Γι’αυτό κι εγώ, πέρα από τα δέκα επιτεύγματα που υποσχέθηκα να παραθέσω στην αρχή του άρθρου μου, προσθέτω και ενδέκατο.
Οι παραπάνω επιτυχίες μας δεν μας κάνουν να επαναπαυόμαστε. Αντίθετα, μας ενθαρρύνουν, μας πεισμώνουν, μας δίνουν κίνητρο για να δουλέψουμε πιο σκληρά, πιο έξυπνα, πιο αποτελεσματικά.
Ναι, τα πήγαμε καλά. Αλλά δεσμευόμαστε να τα πάμε καλύτερα. Να βάλουμε τις βάσεις σήμερα για το ενεργειακό τοπίο της Ελλάδας για τις επόμενες δεκαετίες. Να καταστήσουμε την Ελλάδα διεθνές παράδειγμα ενεργειακής μετάβασης, με κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά ανταγωνιστικό τρόπο.
Το βασικό επίτευγμά μας λοιπόν είναι ότι είμαστε απόλυτα αποφασισμένοι να τα πάμε ακόμα καλύτερα το 2024! Καλή Χρονιά με υγεία και επιτυχίες για όλους!
* Η κα Αλεξάνδρα Σδούκου είναι Υφυπουργός Ενέργειας.
