Περιβάλλον, Κοινωνικά ζητήματα και Διακυβέρνηση (ESG) των έργων ΑΠΕ στην Ελλάδα

«Υπάρχει επάρκεια στον κόσμο για τις ανάγκες του ανθρώπου, αλλά όχι για την απληστία του.»

Mahatma Ganhdi

Το Πρωτόκολλο του Κιότο από το 1997 και στη συνέχεια η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή το 2015, έθεσαν τη βάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη νομοθέτηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας το 2022, αναγνωρίζοντας ότι πλέον διάγουμε μια περίοδο κλιματικής έκτακτης ανάγκης. Μάλιστα οι προβλέψεις τις Ευρωπαϊκής Ένωσης για το μέλλον είναι δυσοίωνες, καθώς η θερμοκρασία του πλανήτη έχει ήδη αυξηθεί κατά  1^οC σε σχέση με την περίοδο πριν τη βιομηχανική εποχή, με αποτέλεσμα σήμερα 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι να απειλούνται από πλημμύρες κάθε χρόνο, να αναμένονται 400.000 θάνατοι ετησίως από την ατμοσφαιρικοί ρύπανση και 90.000 από καύσωνα, ενώ σε περιοχές όπως η Νότια Ευρώπη αναγνωρίζεται ήδη σημαντικός κίνδυνος από τη μείωση των αποθεμάτων νερού. Πρόσφατα μάλιστα και η Τράπεζα της Ελλάδας (Μάρτιος, 2023) προειδοποίησε ότι αναμένονται και οικονομικές επιπτώσεις, όπως η επιβράδυνση της ετήσιας ανάπτυξης του ΑΕΠ της χώρας, στην περίπτωση που η Ελλάδα δεν λάβει άμεσα μέτρα σε σχέση με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Βασικός στόχος της Ευρώπης αποτελεί η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 55% ως το 2030 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990), ώστε η Ευρώπη να καταστεί κλιματικά ουδέτερη ως το 2050, προκρίνοντας πολιτικές όπως την απανθρακοποίηση της ενέργειας που προκαλεί το 75% των αερίων θερμοκηπίου. Στο πλαίσιο αυτό το νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα προβλέπει την αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην ηλεκτρική παραγωγή στο 80% ως το 2030.  Πιο συγκεκριμένα θέτονται στόχοι όπως η εγκατάσταση 28GW ισχύος σε έργα ΑΠΕ, 2,5GW σε υπεράκτια αιολικά, 5,6GW σε μονάδες αποθήκευσης ενέργειας και 2,5 GW σε μονάδες αντλησοταμίευσης. Εάν σε όλα τα παραπάνω λάβουμε υπόψη μας τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη συνεπαγόμενη  αναγκαιότητα για ενεργειακή απεξάρτηση, σε συνδυασμό με τον υψηλό στόχο για κοινωνική δικαιοσύνη, καθώς και ότι το 42,3% των Ελλήνων θεωρεί ότι προέχει η οικονομική ανάπτυξη ενώ το 42,4% η προστασία του περιβάλλοντος (Πανελλήνια Έρευνα διαΝΕΟσις, 2022), αναδύεται ένα νέο δυναμικό πεδίο όπου το περιβάλλον, η κοινωνία και η διακυβέρνηση επιζητούν άμεσα νέους τρόπους σύμπραξης και συμπόρευσης με την οικονομία, για ένα πιο βιώσιμο μέλλον. 

Οι βιώσιμες επιχειρήσεις σήμερα επενδύουν στην αναπτυξιακή στρατηγική, εξετάζοντας τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις των δράσεων τους, διασφαλίζοντας τόσο την κερδοφορία τους, όσο και την ευημερία των επόμενων γενιών. Ήδη από το 2000, τα Ηνωμένα Έθνη (UN Global Compact) έθεσαν δέκα οικουμενικές αρχές της βιωσιμότητας για τις σύγχρονες επιχειρήσεις που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την εργασία, το περιβάλλον και την καταπολέμηση της διαφθοράς. To ESG (Environmental, Social, Governance) περιγράφει τους τρεις κύριους θεματικούς τομείς της βιώσιμης ανάπτυξης για τη μέτρηση των κινδύνων και των ευκαιριών στην επιχειρηματική απόδοση. Ειδικότερα:

• Η περιβαλλοντική διάσταση περιλαμβάνει την εταιρική περιβαλλοντική πολιτική, τον περιορισμό των αερίων ρύπων και του αποτυπώματος άνθρακα, τη διαχείριση των αποβλήτων, του νερού και της ενέργειας, καθώς και την προστασία της βιοποικιλότητας, 

• Η κοινωνική διάσταση εξετάζει τις σχέσεις της επιχείρισης με τα όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την καταπολέμηση της κακοποίησης, των αποκλεισμών και των σύγχρονων μορφών δουλείας, την Υγεία και Ασφάλεια στην εργασία και την ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών, και 

• Η διάσταση της εταιρικής διακυβέρνησης περιγράφει τα θέματα ακεραιότητας, ηθικής, διαύγειας και λογοδοσίας στην ηγεσία και διαχείριση της επιχείρισης, καθώς και την ευθυγράμμισή της με το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας της. 

Τα οφέλη της ευαισθητοποίησης και αποτελεσματικής διαχείρισης θεμάτων ESG, εντοπίζονται κατ’ αρχάς στη δέσμευση αλλά και στις εσωτερικές διεργασίες των εταιρειών και ειδικά στην ενίσχυση της έρευνας και τεχνολογίας, τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και την αύξηση του βαθμού ετοιμότητας της επιχείρησης στο συνεχώς μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον. Εξωτερικά, η επιχείρηση βελτιώνει τη φήμη και την ανταγωνιστικότητά της, γίνεται πιο ελκυστικός εργοδότης στις νέες γενιές εργαζομένων, ενώ αυξάνει τη χρηματιστηριακή της αξία και την προσβασιμότητά της σε νέα επενδυτικά κεφάλαια. 

Αναφορικά με τη χρηματοδότηση των έργων της πράσινης μετάβασης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε συνεργασία με το Χρηματοοικονομικό κλάδο των Ηνωμένων Εθνών (UNEP-FI) έθεσε αυστηρά κριτήρια αναφορικά με τη συμβολή των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των επιχειρήσεων έναντι της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) και o Διεθνής Οργανισμός Χρηματοδοτήσεων (International Finance Corporation - IFC) έχουν θεσπίσει πρότυπα  για τoν εντοπισμό, αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων από τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα (E&S) στις διαδικασίες ανάλυσης δανείων των επενδυτικών σχεδίων. 

Στο πλαίσιο των δράσεων της TÜV HELLAS (TÜV NORD) στον τομέα τω ΑΠΕ, ο οργανισμός αναλαμβάνει  ηγετικό ρόλο σε θέματα διασύνδεσης των επιχειρήσεων με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ως ανεξάρτητος φορέας  που αντιμετωπίζει μέσω της ενδελεχούς εξέτασης και σύνταξης εκθέσεων δέουσας επιμέλειας όλων των περιβαλλοντικών και κοινωνικών θεμάτων που αφορούν σε  επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας  στην Ελλάδα. Ως πρωτοπόρος στο χώρο των επιθεωρήσεων και πιστοποιήσεων, η TÜV HELLAS (TÜV NORD) καλείται να εξετάσει το σχεδιασμό, οργάνωση, παρακολούθηση και συνεχή βελτίωση των επενδυτικών σχημάτων με σκοπό τον περιορισμό του περιβαλλοντικού και κοινωνικού ρίσκου των εν λόγω έργων. Υπό το πρίσμα δηλαδή των  χρηματοοικονομικών κριτηρίων, μελετά και αναλύει τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα, αξιολογεί τους κινδύνους και προτείνει τα ενδεδειγμένα μέτρα διαχείρισής τους. Η ανάπτυξη έργων ΑΠΕ μέσα σε περιοχές υψηλού περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (πχ., NATURA 2000), η κατασκευή των πρώτων υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης και της Κρήτης, καθώς και τα ζητήματα χωροταξικού σχεδιασμού και εύρωστης συνεργασίας με τις τοπικές κοινωνίες, αποτελούν το σημερινό πεδίο προκλήσεων, όπου καλούμαστε να βρούμε τη χρυσή τομή μεταξύ οικονομίας, ανάπτυξης και βιωσιμότητας. Παράλληλα, η TÜV HELLAS (TÜV NORD) αναγνωρίζοντας τον σημαντικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει προάγει και συμβάλλει με τις υπηρεσίες του στον εκσυγχρονισμό του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα ώστε να διασφαλίζεται η σύγκλιση της χώρας μας με το ευρωπαϊκό όραμα και τις παγκόσμιες πρακτικές για την ενίσχυση της αειφορίας και της ευρύτερης κοινωνικής ευημερίας. 

H νέα εποχή που έχει ήδη ξημερώσει μπροστά μας θέτει έναν υψηλό επίπεδο απαιτήσεων, ειδικά για τις ελληνικές επιχειρήσεις σε σχέση με τα θέματα ESG. Η εκτεταμένη πολυνομία, η αύξηση του όγκου εργασίας, η ανάγκη για υψηλή τεχνογνωσία και διαθέσιμους πόρους αποτελούν σημαντικά ζητήματα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις, αλλά και οι φορείς του δημόσιου τομέα, το επόμενο χρονικό διάστημα. Όπως, όμως, υπογραμμίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Μάρτιος, 2023), η «πράσινη» στροφή του επιχειρείν μπορεί να επιφέρει κάποια προσωρινή οικονομική επιβάρυνση καθώς απαιτούνται πρόσθετοι πόροι και δημιουργούνται σχετικές δεσμεύσεις, όμως σε βάθος χρόνου η ανάληψη περιβαλλοντικών και κοινωνικών μέτρων αποφέρει περισσότερα οφέλη, τόσο για την επιχείρηση και το εγγύς περιβάλλον της , όσο και συνολικά για την κοινωνία και τον πλανήτη. 

- Ο Γιάννης Θεάκος είναι Μηχανολόγος Μηχανικός του Ε.Μ.Π. με μεταπτυχιακούς τίτλους στη Διαχείριση Ανθρώπινων Πόρων και στη Θετική Ψυχολογία και Ευημερία. Έχει πολυετή εμπειρία στην Υγεία & Ασφάλεια της Εργασίας και την Περιβαλλοντική Διαχείριση, ενώ έχει επιτελέσει επιστημονικός συνεργάτης του ΤΕΕ, του ΣΕΒ και του Υπουργείου Εργασίας. Σήμερα είναι σύμβουλος ESG στον κλάδο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας της TÜV HELLAS (TÜV NORD).

cover photo:fortunegreece.com|