Το νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για το υδρογόνο: Επιτευχθείσα πρόοδος και νομικές προκλήσεις

Η εξέλιξη του νομικού και ρυθμιστικού πλαισίου για το υδρογόνο αντικατοπτρίζει τη ραγδαία πρόοδο στην παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση. Το υδρογόνο θεωρείται κρίσιμος παράγοντας για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, αλλά η διαμόρφωση ενός σαφούς και συνεκτικού νομικού πλαισίου εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις.

Νομοθετικές εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι πρόσφατες νομοθετικές πράξεις, όπως η τροποποίηση της Οδηγίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (RED) και η υιοθέτηση του "Πακέτου Υδρογόνου και Απανθρακοποιημένων Αερίων", εισάγουν σημαντικά νομικά εργαλεία. Το πακέτο αυτό θέτει τον ορισμό του υδρογόνου χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ενώ προϋποθέτει μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 70% σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα. Η εξειδίκευση των τεχνικών λεπτομερειών αναμένεται μέσω Κατ' Εξουσιοδότηση Πράξης, η οποία θα εκδοθεί έως τον Ιούνιο του 2025.

Επιπλέον, η αναθεωρημένη Οδηγία RED II επιβάλλει δεσμευτικούς στόχους για τη χρήση ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης (RFNBOs), περιλαμβάνοντας το υδρογόνο, ειδικά στον τομέα των μεταφορών. Τα κράτη μέλη οφείλουν να ενσωματώσουν αυτές τις διατάξεις έως τον Μάιο του 2025.

Νομοθετικό πλαίσιο στις Ηνωμένες Πολιτείες

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το νομικό πλαίσιο βασίζεται κυρίως σε φορολογικά κίνητρα. Η Φορολογική Πίστωση Καθαρού Υδρογόνου (45V), που θεσπίστηκε μέσω του Νόμου για τη Μείωση του Πληθωρισμού (Inflation Reduction Act), περιλαμβάνει αυστηρές προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό του υδρογόνου ως "καθαρού", χρησιμοποιώντας το εργαλείο 45VH2-GREET για τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Προβλέπονται επίσης δεσμευτικές απαιτήσεις για την προέλευση της ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιείται στην ηλεκτρόλυση, όπως η προσθετικότητα και η χρονική αντιστοίχιση.

Διεθνής τυποποίηση και πιστοποίηση

Σε διεθνές επίπεδο, η Τεχνική Προδιαγραφή ISO/TS 19870:2023 αποτελεί σημαντικό βήμα προς την εναρμόνιση των μεθόδων υπολογισμού εκπομπών. Αν και δεν είναι δεσμευτική, η προδιαγραφή αυτή αναμένεται να αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη διεθνών προτύπων πιστοποίησης.

Παράλληλα, οργανισμοί όπως η Διεθνής Σύμπραξη για την Οικονομία του Υδρογόνου (IPHE) εργάζονται για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της πιστοποίησης. Αν και οι προσπάθειες αυτές δεν έχουν οδηγήσει ακόμη σε νομικά δεσμευτικές συμφωνίες, αναμένεται να επηρεάσουν την παγκόσμια νομοθεσία στο μέλλον.

Νομικές προκλήσεις και ζητήματα προς επίλυση

Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί, παραμένουν αρκετά κρίσιμα «ανοιχτά» ζητήματα που χρήζουν αντιμετώπισης. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν η ανάγκη για αποσαφήνιση της νομικής φύσης των Εγγυήσεων Προέλευσης για το υδρογόνο και η διαφοροποίησή τους από τα αντίστοιχα συστήματα στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Εξίσου σημαντικά είναι τα προβλήματα που αφορούν τη διασυνοριακή μεταφορά υδρογόνου εντός της εσωτερικής αγοράς ενέργειας της ΕΕ, η ενσωμάτωσή του στα υφιστάμενα συστήματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, καθώς και η θέσπιση νομικών μηχανισμών που θα ενθαρρύνουν επενδύσεις σε υποδομές υδρογόνου, όπως οι συμβάσεις διαφοράς. Επιπλέον, ιδιαίτερη προσοχή απαιτούν τα νομικά ζητήματα που αφορούν τις θαλάσσιες μεταφορές σε σχέση με τους κανονισμούς του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO), καθώς και η προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας στις τεχνολογίες υδρογόνου.

Η επίλυση αυτών των ζητημάτων προϋποθέτει συντονισμένες ενέργειες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ενδεικτικά, η εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών με τα διεθνή πρότυπα είναι απαραίτητη για την αποφυγή συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών δικαιοδοσιών. Έρευνες της IPHE (International Partnership for Hydrogen and Fuel Cells in the Economy) έχουν επισημάνει την ανάγκη για νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα στον τομέα της αδειοδότησης εγκαταστάσεων αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας και στον καθορισμό αποστάσεων ασφαλείας.

Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι η ανάπτυξη ενός ενιαίου πλαισίου για την αμοιβαία αναγνώριση των σχημάτων πιστοποίησης μεταξύ κρατών, το οποίο προϋποθέτει τη διευθέτηση θεμάτων διεθνούς δικαίου και τη συμμόρφωση με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) για την αποφυγή μη δασμολογικών εμποδίων.

Τέλος, η νομική ρύθμιση της υποδομής μεταφοράς και αποθήκευσης υδρογόνου αποτελεί ακόμα μία πρόκληση. Απαιτούνται προσαρμογές στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο για το φυσικό αέριο, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα όπως τα δικαιώματα διέλευσης, η πρόσβαση τρίτων σε υποδομές και ο διαχωρισμός δραστηριοτήτων (unbundling), τα οποία χρειάζονται εξειδικευμένη νομική προσέγγιση.

Συμπέρασμα

Η ανάπτυξη ενός συνεκτικού νομικού πλαισίου για το υδρογόνο είναι κρίσιμη για την επιτυχή μετάβαση σε μια οικονομία υδρογόνου. Απαιτείται συνεχής νομοθετική προσαρμογή και διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση των νομικών προκλήσεων που ανακύπτουν. Η εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών, η ανάπτυξη διεθνώς αποδεκτών προτύπων και η δημιουργία ενός σταθερού ρυθμιστικού πλαισίου θα προσελκύσουν επενδύσεις και θα επιταχύνουν την ανάπτυξη της αγοράς υδρογόνου. Νομοθέτες και ρυθμιστές καλούνται να επιδείξουν ευελιξία και διορατικότητα, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια δικαίου και την προστασία του δημοσίου συμφέροντος

______

Ο Kομνηνός Κόμνιος είναι Αναπλ. Καθηγητής, Δικηγόρος και Διευθυντής του ΠΜΣ: «MSc in Energy Law, Business, Regulation & Policy» («Δίκαιο της Ενέργειας, Επιχειρήσεις, Ρυθμιστική και Ενεργειακή Πολιτική») του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος

Για περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα δείτε εδώ.