Μετά-κορονοϊό εποχή. Τι ακριβώς θέλουμε να επαναφέρουμε;

Η κρίση της πανδημίας δεν έχει τελειώσει ακόμη. Όσοι έχουν προσβληθεί από τον ιό, οι οικογένειές τους, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης στην πρώτη γραμμή της μάχης, οι εργαζόμενοι που χάνουν τις δουλειές τους, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μικρές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον και τα χρηματιστήρια να βυθίζονται. Βρισκόμαστε όλοι μπροστά σε διεθνή αχαρτογράφητα νερά, με ανύπαρκτο παγκόσμιο συντονισμό. 

Με τον τουρισμό να συνιστά το 30.9% του ΑΕΠ, την ύφεση που αναμένεται το τέλος του 2020 να αγγίξει το 10%, έναντι προβλεπόμενης ανάπτυξης 2.8% και σε συνδυασμό με τον «πόλεμο τιμών» στο πετρέλαιο, η κρίση της πανδημίας στην Ελλάδα ανέτρεψε την πρόβλεψη του ΔΝΤ και κάθε επιστημονική πρόβλεψη για το 2020, ακολουθώντας τις τάσεις της παγκόσμιας οικονομίας.

Ο ιός προκάλεσε κοσμογονικές αλλαγές και έντονη αβεβαιότητα. Το επακόλουθο της πανδημίας μας δίνει την ευκαιρία να καταρρίψουμε τις παλιές συνήθειες και να οικοδομήσουμε μια κυκλική, βιώσιμη και εξαιρετικά ανταγωνιστική οικονομία. Δύσκολο έργο, απαιτείται σοβαρότητα και επαγρύπνηση, όχι λαϊκισμός. 

Πρώτα επιβίωση, το κλίμα μετά.

Αυτήν τη στιγμή, το επίκεντρό μας πρέπει να είναι η καταπολέμηση του ιού, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι είμαστε σε θέση να διατηρήσουμε την οικονομία σε λειτουργία. Ωστόσο, καθώς βγαίνουμε από την ξαφνική αυτή κρίση, θα χρειαστεί να επανεκκινήσουμε την οικονομία το συντομότερο δυνατό, να ξεκινήσουμε τις γραμμές παραγωγής και οι άνθρωποι να επιστρέψουν στη δουλειά τους.

Η επανεκκίνηση της οικονομίας μας αφήνει με δύο επιλογές: να αγωνιστούμε σκληρά προκειμένου να επιστρέψουμε σε αυτό που είχαμε προηγουμένως ή να προσπαθούμε να φτάσουμε σε μια πολύ καλύτερη κατάσταση.

Τι είχαμε πριν από το COVID-19;

Μια αργή, γραμμική και ανοδική σε άνθρακα οικονομία που αγωνίζεται να αυξήσει τα ποσοστά απασχόλησης και την ποιότητα ζωής, ενώ εξαντλεί τους φυσικούς πόρους, παράγει επικίνδυνα απόβλητα και τοξικούς ρύπους, θέτοντας τον πληθυσμό και τη βιομηχανία σε κίνδυνο. Πριν καν αναφέρουμε την κλιματική αλλαγή.

Είναι αυτό ακριβώς που θέλουμε να επαναφέρουμε;

Υπάρχει και ένας άλλος δρόμος. Να στοχεύσουμε στην ποιοτική ανάπτυξη, με μια κυκλική, βιώσιμη και εξαιρετικά ανταγωνιστική οικονομία. Αντικαθιστώντας την παλιά και ρυπογόνα υποδομή με μια σύγχρονη, καθαρή και αποτελεσματική, σε όλους τους τομείς - νερό, ενέργεια, κατασκευές, μεταφορές, γεωργία και βιομηχανία. Και αυτά είναι μερικά από όσα μπορούμε να αναφέρουμε. Αυτή η προσέγγιση θα δημιουργούσε πολλές περισσότερες θέσεις εργασίας και θα οδηγούσε σε αύξηση του ΑΕΠ πολύ περισσότερο από τον παλιό συμβατικό τρόπο ανάπτυξης.

Γι' αυτό το λόγο είναι ψευδές και αντιφατικό να ισχυριστούμε ότι νέα επενδυτικά πλάνα και χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως η Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) που ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Κομισιόν στις 11 Δεκεμβρίου 2019, είναι μια πολυτέλεια που δεν μπορούμε να αντέξουμε. Αρκεί μία αναδρομή στο προηγούμενο έτος, για να θυμηθούμε τις πλημμύρες, την ξηρασία, τις πυρκαγιές, την άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τις ασταθείς θερμοκρασίες που μας επηρέασαν σε ατομικό και οικονομικό επίπεδο.

Ενεργειακή μετάβαση, συντονισμός και εποπτεία.

Η Ελλάδα, θα ανακάμψει πιο σύντομα αν δώσει προτεραιότητα σε τρεις τομείς. Τη βιομηχανία, τη γεωργία και τον τουρισμό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να δημιουργήσει προϋποθέσεις ανάπτυξης στους κλάδους αυτούς. Η ζήτηση είναι εκεί και μπορεί να αυξηθεί πολύ πιο γρήγορα από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί. Η ανάπτυξη όμως πρέπει να συμβαδίζει με την τάση μετάβασης στην κυκλική οικονομία. Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε κατασκευάσουμε σημεία φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και σταθμούς υδρογόνου, να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια, να βοηθήσουμε τους αγρότες να εκσυγχρονιστούν, να σχεδιάσουμε νέες μορφές εναλλακτικού τουρισμού. Μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα ισχυρό δίκτυο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που βασίζεται σε ηλιακή, γεωθερμική, βιομάζα, αιολική ενέργεια. Αυτές οι τεχνολογίες υπάρχουν ήδη.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι «καθαρές» τεχνολογίες είναι μια τεράστια οικονομική και βιομηχανική ευκαιρία που έχει ένα λαμπρότερο μέλλον από την επιστροφή σε μια οικονομία βασισμένη σε ορυκτά καύσιμα, γεμάτη αβεβαιότητα και κινδύνους. Η αλλαγή σε αυτή τη νέα υποδομή δεν είναι κόστος, είναι μια επένδυση, ένας τρόπος αύξησης των κερδών για τη βιομηχανία και μείωση των δαπανών για τους ιδιώτες.

Παράλληλα, οι τιμές του πετρελαίου καταρρέουν. Μπορούν να αποτελέσουν βραχυπρόθεσμο κίνητρο μεγαλύτερης εξάρτησης στα ορυκτά ρυπογόνα καύσιμα αλλά και να διακυβεύσουν το μέλλον της ηλεκτροκίνησης, όπως, για παράδειγμα, τα ηλεκτρικά οχήματα δεν θα μπορούν ανταγωνιστούν τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου. Αυτό θα μπορούσε να επιβραδύνει την πράσινη μετάβαση και ότι χτίστηκε προ πανδημίας, να γκρεμιστεί.

Πράσινη χρηματοδότηση, επίκεντρο στη φάση αποκατάστασης.

Αυτό που χρειάζεται όμως η μετάβαση αυτή, είναι η ευκολότερη πρόσβαση στις επενδύσεις, οι δημόσιες συμβάσεις που ευθυγραμμίζονται με τη Συμφωνία του Παρισιού και οι ευνοϊκοί περιβαλλοντικοί κανονισμοί που δημιουργούν την ανάγκη για αυτές τις λύσεις στην αγορά. Πρέπει να δούμε ενισχυμένες προσπάθειες για την υποστήριξη της κυκλικής οικονομίας, της ενεργειακής απόδοσης,
τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη βιώσιμη παραγωγή στον γεωργικό και κτηνοτροφικό κλάδο. 

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι αξιοσημείωτο ότι σε μια συνάντηση στις 26 Μαρτίου, οι ηγέτες της ΕΕ δεσμεύτηκαν εκ νέου στην «πράσινη μετάβαση», καθώς αρχίζουν να προετοιμάζουν σχέδια ανάκαμψης για την κρίση COVID-19. Θετικά σχόλια προς αυτή την κατεύθυνση απέσπασε ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Frans Timmermans, την 1η Απριλίου, αναφέροντας ότι οι στόχοι της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου είναι σε καλό δρόμο και ενθάρρυνε τους εταίρους να ενισχύσουν τη φιλοδοξία τους για την υποστήριξη της παγκόσμιας ατζέντας για το κλίμα.

Παράθυρο ευκαιρίας

Η επιστροφή στο γραμμικό μοντέλο παραγωγής με ένα πακέτο διάσωσης, δεν είναι η απάντηση. Ξεπερασμένα οικονομικά μοντέλα και επενδύσεις σε περιουσιακά στοιχεία που σύντομα θα χαθούν, δεν είναι λύση. Πρέπει να επενδύσουμε στην κυκλική οικονομία και στην ενεργειακή μετάβαση. Έτσι θα βγούμε πιο γρήγορα από την κρίση και σε καλύτερη κατάσταση από ό, τι μπήκαμε. Ίσως μας βοηθήσει σε παγκόσμια κλίμακα να δημιουργήσουμε τη μεγαλύτερη βιομηχανική αγορά του αιώνα. Σήμερα είναι πιο κερδοφόρο να προστατεύουμε το περιβάλλον από το να το καταστρέφουμε.

Η διεθνής διπλωματία για το κλίμα θα αποβεί καταλύτης των εξελίξεων. Το πιο σημαντικό, για αυτή την παγκόσμια κρίση είναι η σημασία της πρόληψης, του μετριασμού και της οικοδόμησης ανθεκτικότητας. Είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να διαχειριστούμε την επανεκκίνηση έξυπνα, να τη στηρίξουμε σε στέρεες βάσεις και να θεμελιώσουμε τη ζωή μας με περισσότερη σοφία αυτή τη φορά. Να εξέλθουμε από την πανδημία πιο ανθεκτικοί και ανασυγκροτημένοι. Είναι η ώρα να επιταχύνουμε, η μετάβαση μόλις ξεκίνησε.

*Ο Κωνσταντίνος Μολφέτας είναι σύμβουλος επιχειρήσεων, ενέργειας και περιβάλλοντος

28 Απριλίου 2020

energypress