Κοινότητες Ανανεώσιμης Ενέργειας: Ξεπερνώντας τα Εμπόδια για ένα Βιώσιμο Μέλλον
Ολοκληρώνοντας το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα και βλέποντας τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής γύρω μας, όλο και περισσότερος κόσμος στρέφεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, αλλά και σε άλλες μορφές βιωσιμότητας και εξοικονόμησης ενέργειας όπως μπορεί να είναι η κυκλική οικονομία, τα κτήρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας κ.α. Σε αυτή την αναζήτηση ενός πιο οικολογικού και βιώσιμου μέλλοντος, τα έργα ΑΠΕ από τις ίδιες τις κοινότητες κατοίκων αποτελούν μια πολλά υποσχόμενη λύση. Αξιοποιώντας το μοναδικό χαρακτηριστικό της αποκεντρωμένης παραγωγής που προσφέρουν οι ΑΠΕ, τέτοιες πρωτοβουλίες προσφέρουν στις κοινότητες τη δυνατότητα να παράγουν οι ίδιες την ενέργεια που καταναλώνουν, να μειώνουν τις εκπομπές άνθρακα και να έχουν μια οικονομική σταθερότητα στα χρόνια της ενεργειακής κρίσης. Παρόλα αυτά, τέτοιες προσπάθειες αντιμετωπίζουν και διάφορα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν.
Ένα από τα πρωταρχικά προβλήματα είναι η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης τέτοιων εγχειρημάτων. Ενώ τα έργα μεγάλης κλίμακας μπορεί να απολαμβάνουν διαφόρων ειδών κίνητρα από τις κυβερνήσεις, αλλά και χρηματοδότησης από μεγάλες εταιρείες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα μικρότερης κλίμακας έργα που αναπτύσσονται από τις ίδιες τις κοινότητες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη συγκέντρωση των απαιτούμενων κεφαλαίων. Επιπλέον, τα πολλές φορές περίπλοκα σχήματα χρηματοδότησης και ανταπόδοσης που χρησιμοποιούνται στην ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και στις αποζημιώσεις που αυτά λαμβάνουν μπορεί να προκαλούν σύγχυση σε κόσμο χωρίς πρότερη εμπειρία από τον ενεργειακό τομέα.
Προς αντιμετώπιση αυτού, οι κυβερνήσεις αλλά και άλλοι μη κερδοσκοπικοί φορείς θα πρέπει να παρέχουν επιχορηγήσεις και κίνητρα προσαρμοσμένα για τέτοια «κοινοτικά έργα» ΑΠΕ. Η απλοποίηση της διαδικασίας συμμετοχής σε τέτοια σχήματα και η ενημέρωση για τέτοιες πρακτικές είναι διαδικασίες που μπορούν να βοηθήσουν επίσης στην κατεύθυνση αυτή.
Επιπλέον, θα πρέπει να ενθαρρύνεται η δημιουργία συλλογικών ταμείων στις τοπικές κοινότητες για τη συλλογή πόρων προς τέτοιους σκοπούς. Ο νομοθέτης θα μπορούσε να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση δημιουργώντας το πλαίσιο το οποίο θα μπορούσε να στηρίξει χρηματοδοτήσεις σε τέτοιου είδους πρότζεκτ και ενθαρρύνοντας τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να υποστηρίζουν τέτοιες προσπάθειες. Για παράδειγμα, δάνεια με χαμηλά επιτόκια σε κοινότητες ανανεώσιμης ενέργειας ή οι συμπράξεις με εταιρείες από το χώρο των ΑΠΕ μπορούν εκτός από την απαραίτητη ρευστότητα να παρέχουν την τεχνογνωσία αλλά και την εμπειρία σε τέτοια εγχειρήματα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η κοινότητα θα διατηρεί το σημαντικότερο μερίδιο, αλλά και τον έλεγχο του έργου.
Ενίοτε το νομικό πλαίσιο είναι αρκετά περίπλοκο και μπορεί να αποτελέσει σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα σε τέτοια εγχειρήματα. Ενώ μια μεγάλη εταιρεία μπορεί εύκολα να έχει πρόσβαση σε
ειδικούς που θα μπορούν να αποσαφηνίσουν ένα τέτοιο πλαίσιο και να πορευτούν εντός του, οι μικρές κοινότητες μπορεί να μην έχουν αυτή τη δυνατότητα.
Μια απλοποιημένη, εξορθολογισμένη και ταχεία διαδικασία αδειοδότησης, όπως αυτή που ακολουθείται τελευταία, για να είμαστε δίκαιοι, στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, μπορεί να βοηθήσει τέτοια έργα, αλλά και έργα μεγαλύτερης κλίμακας. Το συλλογικό net metering είναι επίσης ένα σχήμα που βοηθάει στην κατεύθυνση ανάπτυξης τέτοιων έργων και προώθησης της εξοικονόμησης ενέργειας, ειδικά αν συνδυάζεται και με χρηματοδοτικά σχήματα.
Τέλος, ο σχεδιασμός, ανάπτυξη και η διαχείριση έργων ΑΠΕ απαιτεί ένα ελάχιστο επίπεδο εξειδίκευσης. Χωρίς τους κατάλληλους ειδικούς η εγκατάσταση και η συντήρηση τέτοιων συστημάτων μπορεί να γίνει αρκετά δύσκολη. Οι συνεργασίες με εκπαιδευτικά ιδρύματα στην κατεύθυνση διεξαγωγής σεμιναρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων μπορούν να βοηθήσουν τους πολίτες παρέχοντάς τους σημαντικές γνώσεις για τα συστήματα ΑΠΕ και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για το καλό των κοινοτήτων τους. Ακόμα, στο σημερινό περιβάλλον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι πιο εύκολο να δημιουργηθούν δίκτυα ανταλλαγής πληροφοριών και τεχνογνωσίας μεταξύ πολιτών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και εξειδικευμένου προσωπικού.
Έργα ΑΠΕ που αναπτύσσονται από Κοινότητες Ανανεώσιμης Ενέργειας ή από ΟΤΑ προσφέρουν τη δυνατότητα για ένα νέο τοπίο στο χώρο της ενέργειας και την ευκαιρία στον καθένα να αντιπαλέψει την κλιματική αλλαγή σε τοπικό επίπεδο. Ενώ τα προβλήματα, ειδικά σε επίπεδο χρηματοδότησης, αδειοδότησης και τεχνογνωσίας είναι υπαρκτά, είναι κάθε άλλο από αξεπέραστα. Η υποστήριξη πολιτικών μεταρρυθμίσεων, η εξασφάλιση νέων δημιουργικών τρόπων χρηματοδότησης και τα υποστηρικτικά δίκτυα ανταλλαγής πληροφορίας και τεχνογνωσίας μπορούν να αποτελέσουν κάποιους από τους βασικούς πυλώνες στην κατεύθυνση υποστήριξης «κοινοτικών έργων» και δημιουργώντας πραγματικά μια συνθήκη «παραγωγής δίπλα στην κατανάλωση», που τόσα χρόνια συζητιέται στο χώρο των ΑΠΕ.
Η υιοθέτηση τέτοιων πρακτικών βιωσιμότητας όχι μόνο μας οδηγεί στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, αλλά επίσης ενισχύει τους δεσμούς εντός των κοινοτήτων και ανοίγει το δρόμο για ένα καθαρότερο και πολλά υποσχόμενο μέλλον.
* O Γιάννης Ταουσανίδης είναι ηλεκτρολόγος μηχανικός στη Wattcrop.
