Καθαρές λύσεις για καθαρή ενέργεια - Απαιτείται αλλαγή κουλτούρας όσων γνωμοδοτούν και αδειοδοτούν έργα ΑΠΕ

Η Ευρώπη, η πρωτοπόρος στην πράσινη ενεργειακή μετάβαση, έχει βρεθεί στο επίκεντρο της ενεργειακής κρίσης, την οποία φαίνεται πως προσπαθεί να αντιμετωπίσει επιστρατεύοντας επιλογές του παρελθόντος, όπως τα ορυκτά καύσιμα.

Είναι τελικά η πράσινη μετάβαση στην ενέργεια υπεύθυνη για την ενεργειακή κρίση; Κι αν δεν φταίει η πράσινη μετάβαση αλλά ευθύνονται τα ορυκτά καύσιμα για την ενεργειακή κρίση, δεν είναι οξύμωρο να επιχειρούμε να την αντιμετωπίσουμε χαμηλώνοντας τον πήχη των πράσινων στόχων και αναιρώντας -έστω και παροδικά- την πορεία προς την απανθρακοποίηση;

Πράγματι, η ιστορία έχει δείξει πως για κάθε ένα βήμα που η Ευρώπη κάνει προς την πράσινη ενεργειακή μετάβαση, κάνει τουλάχιστον άλλα δυο προς τα πίσω, προς την εξάρτησή της από τα εισαγόμενα ακριβά και ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα, παρατείνοντας έτσι την ενεργειακή ομηρία της. 

Πριν όμως αναζητήσουμε ενόχους, είναι σημαντικό – πολύ περισσότερο σήμερα υπό το βάρος της ευρύτερης σύγχυσης που προκαλεί η ενεργειακή κρίση – να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα των δεδομένων.

Η πράσινη μετάβαση στην ενέργεια, τουλάχιστον όπως σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε στην Ευρώπη, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες στον κόσμο, στηρίζεται σε ένα απλό και αλληλοσυμπληρούμενο στρατηγικό «τρίπολο», σε τρεις κεντρικούς πυλώνες: στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), στις Διασυνδέσεις και στην Αποθήκευση.

Οι ΑΠΕ αποτελούν σήμερα την περιβαλλοντικά φιλικότερη, αλλά και την κοστολογικά  φθηνότερη, μορφή  ενέργειας, φθηνότερη από όλα τα συμβατικά καύσιμα, η δε συνεχιζόμενη τεχνολογική τους πρόοδος προβλέπεται να μειώσει περαιτέρω το κόστος τους, ήδη μέσα στην τρέχουσα δεκαετία. Αντίθετα, η σταδιακή εξάντληση των αποθεμάτων των συμβατικών καυσίμων και οι διαρκώς αυξανόμενες περιβαλλοντικές και κλιματικές τους επιπτώσεις θα συνεχίσουν να σπρώχνουν ανοδικά τις τιμές τους, σε μη ανταγωνιστικά πλέον και μη βιώσιμα επίπεδα.

Η ταχύρρυθμη ανάπτυξη των φθηνών και περιβαλλοντικά φιλικών ΑΠΕ δεν είναι όμως από μόνη της αρκετή. Απαιτείται η ταυτόχρονη και ισόρροπη ανάπτυξη και των δύο άλλων στρατηγικών «πόλων» ή πυλώνων που ανέφερα: αφενός της αποθήκευσης ενέργειας, με εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας (κυρίως μεγάλων υδροηλεκτρικών και αντλησιοταμιευτικών έργων) και αφετέρου, των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μεταξύ κρατών, αλλά και στο εσωτερικό μιας χώρας (π.χ. μεταξύ των νησιών μας και της ηπειρωτικής Ελλάδας).

Αν, λοιπόν, σε κάτι απέτυχε η ευρωπαϊκή στρατηγική για την πράσινη μετάβαση, έτσι ώστε να αποτρέψει έγκαιρα και αποτελεσματικά τη σημερινή ενεργειακή κρίση, αυτό δεν ήταν ούτε ο σχεδιασμός της, ούτε οι βασικές στρατηγικές της επιλογές, ούτε τα μέτρα στήριξης που πάρθηκαν την τελευταία δεκαετία.

Αυτό που δεν έγινε ήταν η ισόρροπη ανάπτυξη και των τριών αναγκαίων πυλώνων της πράσινης μετάβασης, με την αποθήκευση και τις διασυνδέσεις να καθυστερούν απελπιστικά, αλλά και τις ΑΠΕ να μπλέκονται και να μπερδεύεται ο βηματισμός τους σε ένα χαοτικό κουβάρι αδειοδοτικών λαβύρινθων, απουσίας συγκροτημένης και πειστικής δημόσιας ενημέρωσης, τοπικιστικών αντιδράσεων και μικροπολιτικών συμφερόντων (not in my back yard). 

Σήμερα, ωστόσο, φαίνεται ότι η πρόσφατη ενεργειακή κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία, όπου αμφισβητούνται συθέμελα πολλές μέχρι τώρα βεβαιότητές μας, μεταξύ των οποίων και οι ενεργειακές, και δοκιμάζεται η μακαριότητά μας της προηγούμενης δεκαετίας, έχουν λειτουργήσει καταλυτικά στο να ξυπνήσουν την Ευρώπη, και να την κάνουν να επιταχύνει δραστικά το βηματισμό της προς την πράσινη μετάβαση, ως το βασικό της εργαλείο εξόδου από την πολλαπλή κρίση που βιώνει.

Το στρατηγικό, θεσμικό, νομοθετικό και οικονομικό Ευρωπαϊκό Πακέτο REPowerEU, που παρουσιάστηκε το Μάιο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και βρίσκεται σήμερα σε πολύ προχωρημένο στάδιο υιοθέτησής του συνολικά από την ΕΕ, μπορεί πραγματικά να λειτουργήσει ως ο αναγκαίος καταλύτης, τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και των Κρατών-Μελών, ώστε να αναπτυχθούν, ταχύρρυθμα και ισόρροπα, και οι τρεις πυλώνες της ενεργειακής μετάβασης.

Οι πυλώνες αυτοί (ΑΠΕ-Διασυνδέσεις-Αποθήκευση), μαζί με την κρίσιμη για την ενεργειακή μετάβαση εξοικονόμηση ενέργειας, μπορούν να διασφαλίσουν ότι φθηνή και περιβαλλοντικά φιλική πράσινη ενέργεια θα τροφοδοτεί αδιάλειπτα, με τις αναγκαίες ποσότητες και στο χαμηλότερο δυνατό κόστος, τους τελικούς καταναλωτές, αιμοδοτώντας παράλληλα, με την μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία της, την εθνική οικονομία και την απασχόληση, και θωρακίζοντας την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας μας.

Χωρίς αμφιβολία, η κατάρτιση και ψήφιση, έστω και με χρονική καθυστέρηση μιας ολόκληρης δεκαετίας, ενός θεσμικού πλαισίου για διάφορες πτυχές της ανάπτυξης και των συναφών τεχνολογιών ΑΠΕ είναι ένα θετικό πρώτο βήμα.

Απαιτούνται όμως ταυτόχρονα και πολλά άλλα βήματα, όπως είναι η άρση του κορεσμού των δικτύων, με συνδυασμένη προώθηση νέων διασυνδέσεων και αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας, η άρση των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και του σημαντικότατου ελλείμματος ενημέρωσης κοινού και αρμόδιων φορέων, κ.α.

Πάνω απ’ όλα, πάντως, απαιτείται η αλλαγή της κουλτούρας των γνωμοδοτούντων και αδειοδοτούντων τα σχετικά έργα φορέων, από μια καθαρά περιοριστική, μονόπλευρη και μαξιμαλιστική οπτική απαγόρευσης, σε μια οπτική όπου θα συναξιολογούνται και θα σταθμίζονται με εύλογο και δίκαιο τρόπο όλες οι θετικές και αρνητικές επιπτώσεις των έργων αυτών, στο περιβάλλον, το κλίμα, την οικονομία και την απασχόληση, και ανάλογα θα διατυπώνονται οι όροι και προϋποθέσεις για την υλοποίησή τους.

Καθαρές λύσεις για καθαρή ενέργεια.

* Ο κ. Μανώλης Μαραγκουδάκης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή

Το άρθρο περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα του energypress για τις προκλήσεις, τους φόβους και τις προσδοκίες στον ενεργειακό τομέα το 2023