Καταδίκη της Ελλάδας από το Δικαστήριο της ΕΕ για ανεπαρκή προστασία της βιοποικιλότητας.

Η καταδικαστική για τη χώρα μας απόφαση (C-849/19) που εξέδωσε σήμερα το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μη συμμόρφωση με την οδηγία για τους οικοτόπους (οδηγία 92/43/ΕΟΚ) καταδεικνύει ευκρινώς τις χρόνιες παθογένειες και τη συστηματική και ευρεία αδυναμία της Ελλάδας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της για την προστασία σημαντικών οικοτόπων και ειδών.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα παρέβη τις υποχρεώσεις της καθότι δεν καθόρισε εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας (δηλαδή έως το 2012) τους απαιτούμενους στόχους διατήρησης και δεν θέσπισε τα αναγκαία μέτρα διατήρησης για προστατευόμενα είδη και οικοτόπους στις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) του ευρωπαικού οικολογικού δικτύου Natura 2000.

Επισημαίνεται μάλιστα ότι η Ελλάδα ακόμα μέχρι σήμερα δεν έχει καθορίσει τα απαραίτητα μέτρα και τους στόχους.

Η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ

Το Δικαστήριο της ΕΕ απέρριψε όλους τους λόγους που προέβαλε η Ελλάδα για να αποφύγει την καταδίκη. Συγκεκριμένα, το ΔΕΕ έκρινε ότι ο καθορισμός των στόχων διατήρησης αποτελεί υποχρέωση για τα κράτη μέλη και συνιστά «υποχρεωτικό και αναγκαίο στάδιο μεταξύ του χαρακτηρισμού των ΕΖΔ και της εφαρμογής μέτρων διατήρησης». Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τον υφιστάμενο καθορισμό στόχων για δύο εθνικά πάρκα («Σχινιά-Μαραθώνα» και «Κορώνειας-Βόλβης»), το ΔΕΕ έκρινε ότι οι στόχοι αυτοί «είναι υπερβολικά γενικοί και αόριστοι», δεν αφορούν στους συγκεκριμένους οικοτόπους και είδη που απαντούν στην περιοχή και «δεν λαμβάνουν υπόψη τα χαρακτηριστικά ενδιαφέροντος των οικείων ζωνών». Η Ελλάδα συνεπώς δεν έχει καθορίσει τους απαιτούμενους στόχους διατήρησης για τις ΕΖΔ του δικτύου Natura. Τέλος, το ΔΕΕ αναφέρθηκε και στις επικαλούμενες από την Ελλάδα «οργανωτικής φύσεως δυσκολίες», όπως η συνθετότητα του έργου και ο μεγάλος όγκος εργασίας, και έκρινε, σύμφωνα με την πάγια νομολογία του, ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να επικαλούνται «διατάξεις, πρακτικές ή καταστάσεις της εσωτερικής έννομης τάξης τους προκειμένου να δικαιολογήσουν τη μη εφαρμογή μιας οδηγίας».

Σε ό,τι αφορά την υποχρέωση για θέσπιση των αναγκαίων μέτρων διατήρησης, το ΔΕΕ έκρινε ότι το μεγαλύτερο μέρος των ΕΖΔ στην Ελλάδα δεν καλύπτεται από κανένα προστατευτικό μέτρο. Έκρινε επίσης ότι το ισχύον νομικό καθεστώς προστασίας που περιλαμβάνει, όπως επικαλέστηκε η Ελλάδα, «24 νομοθετήματα», με τη μορφή προεδρικών διαταγμάτων, υπουργικών αποφάσεων και σχεδίων διαχείρισης για το 18,5% της έκτασης των ΕΖΔ, δεν πληροί και δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του άρθρου 6 παρ. 1 της οδηγίας για τους οικοτόπους, διότι έχουν «γενικό και κατευθυντήριο χαρακτήρα», διατυπώνονται «κατά τρόπο αόριστο και γενικό», δεν αφορούν συγκεκριμένα τις ΕΖΔ, έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα και απαιτούν συγκεκριμένα μέτρα για την εφαρμογή τους. Επιπλέον τα μέτρα αυτά δεν είναι εναρμονισμένα με τους στόχους διατήρησης και δεν έχουν καθοριστεί με «συστηματικό τρόπο, σε συνάρτηση με τις οικολογικές απαιτήσεις κάθε οικοτόπου και κάθε είδους». Τέλος, το ΔΕΕ έκρινε ότι για τη συμμόρφωση με το άρθρο 6 παρ. 1 της οδηγίας δεν αρκεί η θέσπιση μέτρων διατήρησης αλλά απαιτείται και η ουσιαστική εφαρμογή τους «μέσω πλήρων, σαφών και επακριβών μέτρων ώστε να μην καταστεί η διάταξη αυτή άνευ πρακτικής αποτελεσματικότητας».

Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα

Τα μέτρα που έχει μέχρι σήμερα αναλάβει η Ελλάδα για τις περιοχές Natura είναι ελλιπή και αποσπασματικά, ενώ αφήνει αυτούς τους σημαντικούς πυρήνες βιοποικιλότητας επί της ουσίας απροστάτευτους απέναντι σε σημαντικές απειλές. Η καταδικαστική απόφαση του ΔΕΕ είναι κόλαφος για τις πολιτικές της Ελλάδας κατά την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία. Με δεδομένη τη συνεχώς επιδεινούμενη περιβαλλοντική κρίση, η ολοκλήρωση ενός πλαισίου αποτελεσματικής προστασίας των περιοχών Natura είναι απαραίτητο να αποτελέσει διακομματικό πρόταγμα και κορυφαία προτεραιότητα για τη χώρα.

Οι προστατευόμενες περιοχές είναι ένα σημαντικό εργαλείο τόσο για την προστασία και διατήρηση σημαντικών και ευαίσθητων οικοτόπων και ειδών, όσο και για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών και της χώρας μας. Η απόφαση του ΔΕΕ θα πρέπει να λειτουργήσει ως έναυσμα για αποφασιστικότητα και εγρήγορση προκειμένου να προστατευθεί αποτελεσματικά και ουσιαστικά ο πολύτιμος φυσικός πλούτος της χώρας μας.

19 Δεκεμβρίου 2020

Euractiv