Ηλεκτρικά δίκτυα: Στο έλεος της κλιματικής αλλαγής

Ντόμινο επιπτώσεων στα ηλεκτρικά δίκτυα σε όλον τον κόσμο από τις υψηλές θερμοκρασίες - Οι αντοχές του ελληνικού συστήματος

Ένα ντόμινο εκτεταμένων διακοπών ηλεκτροδότησης σημειώθηκε στις 21 Ιουνίου σε Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία και μέρος της Κροατίας λόγω μπλακ άουτ στα Δυτικά Βαλκάνια.  Ήταν τότε που τα διασυνδεδεμένα συστήματα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας των προαναφερόμενων χωρών κατέρρευσαν υπό το βάρος της αυξημένης ζήτησης, με τον ΑΔΜΗΕ τότε -όπως είχε γράψει ο ΟΤ- να παρεμβαίνει για να ηλεκτροδοτήσεις τις χώρες αυτές.

Αν και η κατάρρευση του δικτύου περιορίστηκε στην βαλκανική, δεν είναι λίγοι εκείνοι που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο είναι αντιμέτωποι με τον κίνδυνο εκτεταμένων διακοπών στην ηλεκτροδότηση. Τα ολοένα και θερμότερα καλοκαίρια σηματοδοτούν κατακόρυφη αύξηση στη ζήτηση για ψύξη, καθώς οι υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν χαλάρωση των καλωδίων και κινδυνεύουν να πυροδοτήσουν δασικές πυρκαγιές. Οι αναβαθμίσεις στις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας δεν συμβαδίζουν, παρόλο που οι προσπάθειες για τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων καθιστούν τη διανομή ηλεκτρικής ενέργειας πιο κρίσιμη.

Ντόμινο κατάρρευσης στα ηλεκτρικά δίκτυα

Πυροδοτούμενη από την αύξηση της κατανάλωσης και τις ασταθείς συνδέσεις ανεφοδιασμού, το μπλακ άουτ στο Μαυροβούνιο στα τέλη Ιουνίου διέλυσε τα δίκτυα σε γειτονικές χώρες και προκάλεσε όλεθρο σε νοικοκυριά, νοσοκομεία και beach bar. Το περιστατικό στα Βαλκάνια έχει επαναληφθεί σε όλο τον κόσμο.

Όπως υπογραμμίζει το Bloomberg σε εκτενές του αφιέρωμα, εκατομμύρια νοικοκυριά στο Χιούστον υπέστησαν μπλακ άουτ στον απόηχο του τυφώνα Beryl την περασμένη εβδομάδα, χάνοντας τον κλιματισμό καθώς η καταιγιστική ζέστη ακολούθησε την καταιγίδα. Χτυπώντας τις αναδυόμενες και ανεπτυγμένες οικονομίες, οι διακοπές λειτουργίας από τον Ισημερινό έως στην Ινδία τις τελευταίες εβδομάδες προσφέρουν μια πρόγευση του τι θα μπορούσε να ακολουθήσει.

Η κλιματική κρίση εκθέτει τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας σε ξαφνικές πλημμύρες που γκρεμίζουν πύργους μεταφοράς, ξηρασίες που στεγνώνουν δεξαμενές και αυξήσεις της ζήτησης για ψύξη κατά τη διάρκεια του καύσωνα.

«Ολόκληρο το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας κατασκευάστηκε και σχεδιάστηκε σε μια κλιματική εποχή και τώρα καλείται να λειτουργήσει σε μια διαφορετική κλιματική εποχή», σχολιάζει στο Bloomberg, ο Michael Webber, καθηγητής ενέργειας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν. «Απλώς σημαίνει ότι περισσότερα πράγματα μπορούν να πάνε στραβά».

Οι επιπτώσεις

Τα ασταθή δίκτυα δημιουργούν αστάθεια για τις επιχειρήσεις, επηρεάζουν την πολιτική και απειλούν ζωές. Σύμφωνα με το BloombergNEF, η επέκταση του δικτύου θα κοστίσει περίπου 24,1 τρισεκατομμύρια δολάρια για την επίτευξη των καθαρών μηδενικών στόχων μέχρι το 2050, ξεπερνώντας τις επενδύσεις που απαιτούνται σε δυναμικότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Λόγω των τεράστιων εκτάσεών τους και της υψηλής χρήσης ενέργειας, οι ΗΠΑ και η Κίνα αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις, αλλά καμία χώρα δεν γλιτώνει.

Οι περισσότερες διακοπές ρεύματος συμβαίνουν όταν μεγάλα κομμάτια προσφοράς ή ζήτησης εμφανίζονται ή σβήνουν ξαφνικά. Ζημιές από καταιγίδες, έκρηξη παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή αιχμές στη χρήση μπορούν να προκαλέσουν διακοπές σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το δίκτυο δεν είναι αρκετά ανθεκτικό.

Η κλιματική αλλαγή διευρύνει τις ευπάθειες πέρα ​​από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Τα ζητήματα έπληξαν πρόσφατα περισσότερες χώρες μεσαίας κατηγορίας, συμπεριλαμβανομένων των πλούσιων σε ενέργεια Μεξικό και Κουβέιτ, καθώς και εισαγωγείς όπως η Αλβανία.

Η εικόνα στην Ελλάδα

«Καθώς οι θερμοκρασίες και η πρόσβαση στον κλιματισμό αυξάνονται, το δίκτυο αναμένεται να επιβαρυνθεί περισσότερο», δήλωσε η Felicia Aminoff, αναλύτρια της BNEF. «Έχουμε ήδη δει μια αύξηση στη ζήτηση αιχμής το καλοκαίρι σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελλάδα, καθώς και στη Μέση Ανατολή».

Ένα κοινό θέμα πίσω από ζητήματα των δικτύων είναι ο κακός σχεδιασμός. Στο Κουβέιτ, οι κάτοικοι μιας από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου αναγκάστηκαν να υπομείνουν διακοπές τον Ιούνιο. Οι φορείς εκμετάλλευσης του δικτύου έκλεισαν σκόπιμα τμήματα του δικτύου για να αποτρέψουν την πλήρη διακοπή ρεύματος καθώς οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής πάλευαν να ανταποκριθούν στην αύξηση της ζήτησης όταν οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 50 βαθμούς Κελσίου. Το περιστατικό οδήγησε τις πυροσβεστικές υπηρεσίες να πλημμυρίσουν με κλήσεις για διάσωση ανθρώπων που είχαν κολλήσει στα ασανσέρ.

Το μέλος του ΟΠΕΚ έχει προειδοποιήσει ότι μπορεί να αναγκαστεί να προγραμματίσει περαιτέρω διακοπές ρεύματος για να αποφευχθεί η κατάρρευση του συστήματος. «Κανείς δεν κατάλαβε τη σημασία της λήψης προληπτικών μέτρων», δήλωσε ο Φουάντ Αλ-Οουν, πρώην αξιωματούχος του υπουργείου ηλεκτρισμού και νερού του Κουβέιτ. «Πρέπει να προγραμματίσεις χρόνια νωρίτερα».

Ενώ το Κουβέιτ μπορεί να αξιοποιήσει τεράστια έσοδα από το πετρέλαιο για να υποστηρίξει τις επενδύσεις στο δίκτυο, άλλες χώρες δεν είναι τόσο τυχερές.

Περπατώντας σε σκοτεινές σήραγγες

Στον Εκουαδόρ, οι επιβάτες του μετρό έπρεπε να εγκαταλείψουν τα κολλημένα τρένα και να περπατήσουν στους σταθμούς μέσα από σκοτεινές υπόγειες σήραγγες μετά τη χειρότερη διακοπή λειτουργίας της νοτιοαμερικανικής χώρας εδώ και δύο δεκαετίες τον Ιούνιο.

Αν και ο Ισημερινός έχει μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου από το Μεξικό, είναι πολύ χρεωμένος και βασίζεται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και σε άλλους πολυμερείς δανειστές για χρηματοδότηση. Μερικά από τα προβλήματά της σχετίζονται με κακοσχεδιασμένα έργα όπως η εγκατάσταση Coca-Codo Sinclair 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ο υδροηλεκτρικός σταθμός ισχύος 1.500 μεγαβάτ κανονικά παρέχει περίπου το ένα τέταρτο της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, αλλά έχει γίνει πηγή ανασφάλειας λιγότερο από μια δεκαετία αφότου τέθηκε στο διαδίκτυο. Υπέστη περισσότερες από δώδεκα διακοπές λειτουργίας το πρώτο εξάμηνο του 2024 και έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 7.000 ρωγμές σε χοάνες που οδηγούν στους στρόβιλους.

Η κλιματική αλλαγή

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τη διανομή ενέργειας με πολλούς τρόπους. Η υπερβολική ζέστη αυξάνει τη ζήτηση για ψύξη, ενώ μειώνει την απόδοση των ηλιακών συλλεκτών, περιορίζοντας την παροχή. Οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν χαλάρωση των γραμμών και υπερθέρμανση των μετασχηματιστών, οδηγώντας σε βλάβη του εξοπλισμού και αυξανόμενους κινδύνους πυρκαγιάς.

Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται, τα δίκτυα θα πρέπει να είναι πιο ανθεκτικά, συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης για την αντιμετώπιση των αυξήσεων της ζήτησης και των διαταραχών της προσφοράς. Ο John Pettigrew, επικεφαλής του Εθνικού Δικτύου του Ηνωμένου Βασιλείου, ζήτησε επίσης ένα «υπερ-υπερδίκτυο» – ένα δίκτυο ακόμη υψηλότερης τάσης που θα συνδέει τις χώρες.

Οι φορείς εκμετάλλευσης δικτύων των ΗΠΑ έχουν δυσκολευτεί να κρατήσουν τα φώτα αναμμένα καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν αποκαλύψει ευπάθειες σε ένα παλιό σύστημα παροχής ενέργειας.

Η Καλιφόρνια υπέστη σύντομες κυλιόμενες διακοπές ρεύματος το 2020 και το 2022 κατά τη διάρκεια ακραίου καύσωνα. Και το δίκτυο του Τέξας κατέρρευσε τον Φεβρουάριο του 2021, όταν μια σφοδρή χειμερινή καταιγίδα προκάλεσε εκτεταμένη βλάβη στις γεννήτριες ηλεκτρικής ενέργειας, προκαλώντας 246 θανάτους και περισσότερα από 195 δισεκατομμύρια δολάρια σε υλικές ζημιές.

Ανεπαρκείς συνδέσεις

Σε χώρες που είχαν ήδη φτωχά συστήματα, η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τα ζητήματα. Μια υποθαλάσσια σύνδεση 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων άνοιξε μεταξύ Ιταλίας και Μαυροβουνίου το 2019, αλλά η χωρητικότητά της θεωρείται ήδη ανεπαρκής και μια δεύτερη είναι υπό εξέταση.

Το υπάρχον δίκτυο δεν μπόρεσε να αποτρέψει ένα μεγάλο μπλακ άουτ σε τέσσερις βαλκανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και μεγάλου μέρους των κροατικών ακτών τον Ιούνιο, επηρεάζοντας 4 εκατομμύρια ανθρώπους. Η κατανάλωση αυξήθηκε καθώς οι θερμοκρασίες κυμάνθηκαν κοντά στους 40 βαθμούς Κελσίου, με αποτέλεσμα το ένα σύστημα μετά το άλλο να καταρρέουν.

Μια δασική πυρκαγιά στην περιοχή των Βαλκανίων πιθανότατα συνέβαλε στη δυσλειτουργία, πλήττοντας πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αλβανίας, της οποίας η εξάρτηση από την υδροηλεκτρική ενέργεια την καθιστά ευάλωτη σε όλο και πιο ζεστό και ξηρό καιρό.

«Συνεχίζουμε να βρισκόμαστε σε μια ζώνη υψηλού κινδύνου», δήλωσε η Μπελίντα Μπαλούκου, υπουργός Ενέργειας της χώρας, προσθέτοντας ότι οι αρχές στην περιοχή συντονίζουν τις επιχειρήσεις και κάνουν ό,τι μπορούν για να «διατηρήσουν το δίκτυο ασφαλές».

Μπλακ άουτ στα Δυτικά Βαλκάνια

Όπως είχε γράψει τότε ο ΟΤ, επικαλούμενος πηγές, οι εκτεταμένες διακοπές ηλεκτροδότησης προκλήθηκαν από βλάβες στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας του Μαυροβουνίου και της Αλβαμίας.

Οι βλάβες αυτές – αποδίδονται σε υπερφόρτιση των δικτύων – είχαν ως αποτέλεσμα να πέσει η τάση ηλεκτροδότησης και να προκληθεί ντόμινο διακοπών και στα γειτονικά συστήματα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Βοσνίας και σε μέρος της Κροατίας.

Για δύο ώρες νοικοκυριά κι επιχειρήσεις είχαν μείνει εκτός ηλεκτροδότησης, ενώ οι Διαχειριστές των Συστημάτων των χωρών έδιναν τον δικό τους αγώνα, λένε οι πληροφορίες, για να αποφύγουν μία ολική κατάρρευση των δικτύων αλλά και περαιτέρω διακοπών σε άλλες χώρες των Βαλκανίων.

Ο ΑΔΜΗΕ έδωσε ρεύμα

Πηγές του ΟΤ αναφέρουν πώς ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) πέτυχε χάρη στους χειρισμούς που έγιναν από το προσωπικό του Εθνικού Κέντρου Ελέγχου Ενέργειας στον Άγιο Στέφανο να κρατήσει στα επιτρεπτά και αναγκαία επίπεδα την τάση ηλεκτροδότησης στο εθνικό σύστημα μεταφοράς.

Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, δύο ώρες μετά το συμβάν σε Αλβανία και Μαυροβούνιο ο ΑΔΜΗΕ παρείχε αφενός την απαραίτητη τάση ώστε ο Αλβανός Διαχειριστής να επαναφέρει την ηλεκτροδότηση και αφετέρους χάρη και στα εμπορικά προγράμματα συναλλαγών έδωσε ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας διασφαλίζοντας την επάρκεια στις γειτονικές χώρες.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στελέχη του Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Αλβανίας ευχαρίστησαν τον ΑΔΜΗΕ για τη συμβολή στη διαχείριση της προαναφερόμενης κρίσης κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να κρατηθεί ουσιαστικά όρθιο το διασυνδεδεμένο σύστημα των περιοχών.

Το δίκτυο στην Ελλάδα

Σε πλήρη ετοιμότητα βρίσκονται και στην Ελλάδα οι δύο Διαχειριστές για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων προβλημάτων στο σύστημα ηλεκτρισμού της χώρας.

Ο ΑΔΜΗΕ είναι αρμόδιος για το σύστημα μεταφοράς στην υπερυψηλή και υψηλή τάση και ο ΔΕΔΔΗΕ έχει υπό την ευθύνη του το δίκτυο διανομής στη χαμηλή και μέση τάση.

Πηγές των Διαχειριστών διαβεβαιώνουν για την ετοιμότητα του προσωπικού και του μηχανισμού προκειμένου να ανταποκρίνονται σε πιθανές βλάβες.

Επίσης στη χώρα μας υπάρχει επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας με τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής να λειτουργούν κανονικά και να καλύπτουν την αυξανόμενη ζήτηση ρεύματος, λόγω καύσωνα.

Εξασφαλισμένα σε ό,τι αφορά την επάρκεια είναι και τα νησιά καθώς για τη θερινή περίοδο έχουν εγκατασταθεί όπου απαιτείται έξτρα μονάδες (ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη και αεριοστροβιλικές μονάδες).

Η ζήτηση

Για τις ημέρες αυτές όπου οι υψηλές θερμοκρασίες στην Ελλάδα θα είναι παρατεταμένες αναμένεται υψηλή ζήτηση ηλεκτρική ενέργειας.

Για σήμερα 15 Ιουλίου σύμφωνα με τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ το φορτίο αιχμής τις μεσημβρινές ώρες αναμένεται να ξεπεράσει τα 10.000 MW.

Για τις 18 και 19 Ιουλίου τα φορτία αιχμής εκτιμάται ότι θα κινηθούν κοντά σε επίπεδα ρεκόρ πάνω και από τα 10.600 MW.

Οι τιμές

Η έκρηξη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας τις μέρες του καύσωνα αλλά και το έλλειμμα ισχύος στις βαλκανικές αγορές, έχει ως αποτέλεσμα και την έκρηξη των τιμών στην χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Οι αντίστοιχες τιμές στις γειτονικές αγορές, με τις οποίες είναι συνδεδεμένο το ελληνικό σύστημα ηλεκτρισμού, κινούνται υψηλά με αποτέλεσμα να προκαλείται ντόμινο αυξήσεων.

Για σήμερα η μέση τιμή στο ελληνικό χρηματιστήριο ενέργεια διαμορφώνεται στα 191,13 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, ενώ τις βραδινές ώρες η υψηλότερη τιμή θα εκτιναχθεί και στα 600 ευρώ ανά Μεγαβατώρα.