Η μεγάλη σκιά στην αγορά ηλιακής ενέργειας της Ευρώπης – Οι πιέσεις στις Βρυξέλλες και η … άλλη άποψη

Βαριά σύννεφα απλώνονται πάνω από την ηλιακή βιομηχανία της Ευρώπης, η οποία με δεδομένη την ευνοϊκή της  γεωγραφική θέση θα έπρεπε να είναι... «ηλιόλουστη».

Η ηλιακή ενέργεια παίζει καθοριστικό ρόλο στις ελπίδες της ΕΕ να παράγει το 45% της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030.

Ωστόσο, σύμφωνα στοιχεία της SolarPower Europe, τα οποία παραθέτουν οι Financial Times, από τον περασμένο Αύγουστο  οκτώ ευρωπαϊκές εταιρείες της αλυσίδας εφοδιασμού ηλιακής ενέργειας κήρυξαν πτώχευση, διέκοψαν την παραγωγή, προειδοποίησαν για κλείσιμο εργοστασίων ή προχώρησαν σε αναδιάρθρωση των χρεών τους. Και όπως είναι εμφανές οι εγχώριες εταιρείες, παρά τις προσπάθειές τους δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις πολύ φθηνές μαζικές εισαγωγές που γίνονται από τον παγκόσμιο leader της αγοράς, την Κίνα.

Ενδεικτική της κρίσης που απειλεί τον κλάδο είναι η περίπτωση της ελβετικής Meyer Burger Technology: οι μετοχές της έχουν καταγράψει απώλειες κατά 87% τον περασμένο χρόνο. Την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε ότι θα κλείσει ένα εργοστάσιο παραγωγής μονάδων στη Γερμανία, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, εκφράζοντας παράλληλα την ελπίδα ότι θα καταφέρει να συγκεντρώσει έως και 250 εκατομμύρια SFr μέσω ενός ζητήματος δικαιωμάτων για τη χρηματοδότηση της επέκτασης στις ΗΠΑ.

Πιέσεις στις Βρυξέλλες

Η εταιρεία είναι μεταξύ εκείνων που ασκούν πιέσεις στις Βρυξέλλες να παρέμβουν επιβάλλοντας αυστηρούς δασμούς ή άλλα μέτρα για τη στήριξη της εγχώριας ηλιακής βιομηχανίας.

Ωστόσο, υπάρχουν λίγες εύκολες επιλογές: η επιβολή εμπορικών περιορισμών στους κατασκευαστές δέχεται την έντονη δυσαρέσκεια από τους πελάτες τους, τους developers της ηλιακής ενέργειας. Έχοντας ήδη χάσει τη θέση της ως ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ηλιακών πάνελ στον κόσμο από την Κίνα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ​​πολυπόθητη αναγέννηση της ηλιακής κατασκευής της Ευρώπης φαίνεται απίθανη.

Οι δυνάμεις πίσω από την κρίση είναι πολλαπλές. Η κινεζική παραγωγική ικανότητα ηλιακής ενέργειας έχει ξεπεράσει την εγχώρια ζήτηση, ιδίως καθώς οι εταιρείες έχουν κατασκευάσει γραμμές παραγωγής για νέες τεχνολογίες ενώ ταυτόχρονα παράγουν παλαιότερα μοντέλα. Αυτό οδήγησε σε ρεκόρ εξαγωγών στο εξωτερικό το 2023 που ξεπέρασαν κατά πολύ τις εγκαταστάσεις σε αγορές όπως η Ευρώπη. Σύμφωνα μάλιστα με τους Financial Times, οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και οι χονδρέμποροι, που έχουν καεί από τα προβλήματα της πανδημικής αλυσίδας εφοδιασμού, έχουν εκμεταλλευτεί την πτώση των τιμών για να δημιουργήσουν αποθέματα καθώς η Ευρώπη εργάζεται για την επίτευξη πράσινων στόχων.

Αναφορικά με τις ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις, αν και ανέβηκαν σημαντικά, ήδη ακόμα και οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις έχουν ήδη υποβαθμιστεί. Η ανάπτυξη αναμένεται να επιβραδυνθεί φέτος καθώς η ισχυρή οικιστική ζήτηση μετριάζεται. Οι περιορισμοί στις κινεζικές εισαγωγές αλλού, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, έχουν εκτρέψει τις αποστολές προς την Ευρώπη, λέει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Παραγωγής Ηλιακών.

Οι μικροί

Οι μικρότεροι κατασκευαστές της Ευρώπης δεν μπορούν να ανταγωνιστούν στην τιμή: τα πάνελ κινεζικής κατασκευής μπορούν να παραχθούν με μόλις το μισό κόστος του εξοπλισμού ευρωπαϊκής κατασκευής. Το χάσμα μεταξύ των εισαγωγών και των ευρωπαϊκών ηλιακών εγκαταστάσεων θα πρέπει να μειωθεί φέτος, εκτιμά ο Marius Mordal Bakke της Rstad, αλλά αυτή η διαφορά παραμένει πολύ πάνω από τα κανονικά επίπεδα.

Ακόμη και αν βρεθούν λύσεις χρηματοδότησης για την αποφυγή περαιτέρω αφερεγγυότητας, η μικρή κλίμακα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας θα παραμείνει προβληματική.

Το μεγάλο δίλημμα και η άλλη άποψη

Σε όλο αυτό το σκηνικό που διαμορφώνεται υπάρχει κι ένας  ισχυρός αντίλογος: η Ευρώπη θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στο να κόψει την Κίνα από τις αλυσίδες εφοδιασμού της και στο να επιτύχει τους κλιματικούς της στόχους, καθώς αντιμετωπίζει μια εξαιρετικά δύσκολη ενεργειακή μετάβασηα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Wood Mackenzie, οι  Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση κρούουν, εδώ και χρόνια, τον κώδωνα του κινδύνου για την εξάρτησή τους από την Κίνα για κρίσιμη καθαρή τεχνολογία, αλλά εξακολουθούν να απέχουν πολύ από το να δημιουργήσουν τις δικές τους αλυσίδες εφοδιασμού εγκαίρως για να επιτύχουν τους καθαρούς μηδενικούς στόχους τους. 

Επιπλέον, η κυριαρχία της Κίνας στην πράσινη τεχνολογία —που τροφοδοτείται από κρατικές επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων— σημαίνει ότι οι παγκόσμιες οικονομίες θα πρέπει να πληρώσουν επιπλέον 6 τρισεκατομμύρια δολάρια για τις ενεργειακές τους μεταβάσεις χωρίς φθηνές κινεζικές προμήθειες.

Η Wood Mackenzie αναφέρει στη μελέτη της ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ έχουν επιβάλει υψηλούς δασμούς με στόχο την κινεζική πράσινη τεχνολογία, όπως ηλιακούς συλλέκτες και ανεμογεννήτριες, και τις πρώτες ύλες ενεργειακής υποδομής όπως ο χάλυβας και οι μπαταρίες.

Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες έχουν επίσης εφαρμόσει στοχευμένους νόμους για να ενισχύσουν την ανάπτυξη αλυσίδων εφοδιασμού καθαρής ενέργειας στο εσωτερικό.

Αλλά «η επέκταση της παραγωγικής ικανότητας της Κίνας σε καθαρές τεχνολογίες ήταν στο επίκεντρο» της παγκόσμιας ενεργειακής μετάβασης, σημειώνει η έκθεση.

Μείωση του κόστους

Η ταχεία επέκταση του κλάδου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την Κίνα έχει επιφέρει «ασύλληπτη μείωση κλίμακας και κόστους» για την παγκόσμια βιομηχανία καθαρής τεχνολογίας, αναφέρει.

Η έκθεση σημείωσε επίσης ότι σε αντίθεση με το παρελθόν, όταν τα κινεζικά προϊόντα θεωρούνταν σε μεγάλο βαθμό ως «μαζικής παραγωγής και χαμηλής ποιότητας», η χώρα παράγει τώρα «τους καλύτερους στρόβιλους στην κατηγορία τους, φωτοβολταϊκές μονάδες και στοιχεία μπαταρίας».

«Χωρίς την Κίνα στο τραπέζι, οι επιθετικές μειώσεις κόστους στις οποίες έχουμε συνηθίσει έχουν τελειώσει», τονίζει η έκθεση.

Κυριαρχία 

Η προσπάθεια της Δύσης να σπάσει την κυριαρχία της Κίνας στην εφοδιαστική αλυσίδα καθαρής ενέργειας καθοδηγείται από διάφορους λόγους εν μέσω μιας μεταβαλλόμενης γεωπολιτικής δυναμικής.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σήμαινε ότι οι ΗΠΑ, η ΕΕ και οι σύμμαχοί τους δεν αγόραζαν πλέον καύσιμα από τη Μόσχα, γεγονός που δημιούργησε περαιτέρω κινδύνους στις αλυσίδες εφοδιασμού ενέργειας τους.

Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες είναι επίσης ολοένα και πιο επιφυλακτικές όσον αφορά την εισαγωγή προμηθειών που κατασκευάζονται στην περιοχή Xinjiang της Κίνας , όπου οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν επανειλημμένα καταγγείλει σοβαρές καταχρήσεις κατά της κοινότητας των Ουιγούρων, συμπεριλαμβανομένης της καταναγκαστικής εργασίας σε κέντρα κράτησης.

Η Xinjiang είναι μεταξύ των κορυφαίων παραγωγών πράσινης τεχνολογίας και κυρίαρχος προμηθευτής ηλιακών συλλεκτών .

Κυρίαρχος

Εν μέσω αυτών των ανησυχιών, ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι η Κίνα παραμένει ο κυρίαρχος προμηθευτής υποδομών πράσινης ενέργειας.

Η χώρα ελέγχει ήδη περισσότερο από το 80% της κατασκευής ηλιακών πάνελ, δήλωσε ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας το 2022 . Και είναι σε καλό δρόμο να αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 80% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας ηλιακής ενέργειας έως το 2026.

Η Κίνα έχει επίσης μερίδιο 63% στην παγκόσμια παραγωγική ικανότητα και ικανότητα για αιολικούς πύργους, σημείωσε η Wood Mackenzie στην έκθεσή της.

Ταυτόχρονα, οι Κινέζοι κατασκευαστές καταφέρνουν να παράγουν και να πωλούν αυτές τις τεχνολογίες με τόσο χαμηλό κόστος που η τιμολόγησή τους παραμένει «απρόσιτη για τις μεγάλες ανταγωνιστικές αγορές», υπογραμμίζει.

Δυναμική επέκταση

Η έκθεση σημειώνει περαιτέρω, ότι οι αιολικές και ηλιακές εγκαταστάσεις της Κίνας το 2023 εκτιμάται ότι είναι υπερδιπλάσιες από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη μαζί. Εκτιμά δε, την επένδυσή τους σε 140 δισεκατομμύρια δολάρια