Η ενεργειακή κρίση στη διαδρομή μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα
Η σημερινή ενεργειακή κρίση, η οποία πλήττει την παγκόσμια κοινότητα και με ιδιαίτερη ένταση τη χώρα μας, σημαδεύει και τροποποιεί τα πρώτα χρόνια της αναγκαίας μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα, αναδεικνύοντας παράλληλα το μείζον έλλειμμα ενεργειακής ασφάλειας και σχεδιασμού στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη.
Η κλιματική κρίση, παρότι δεν είναι άμεσα αντιληπτό, φέρνει αλλαγές τέτοιου μεγέθους που δεν μπορεί να αντιληφθεί η παγκόσμια κοινότητα. Αλλαγές απαραίτητες στο παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο, ανατρεπτικές και ριζικές για να προσεγγίσουμε το στόχο της κλιματικής ουδετερότητας, το αργότερο έως το 2050, αλλά και κοινωνικές αλλαγές και νέες μεγάλες ανισότητες μεταξύ χωρών αλλά και εις βάρος των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, εκθετικό πολλαπλασιασμό των κλιματικών προσφύγων και μείζονα θέματα ασφάλειας και ανθεκτικότητας υποδομών, παραγωγικών τομέων και της κοινωνίας από τα ακραία κλιματικά φαινόμενα, που τα επόμενα χρόνια θα πολλαπλασιάζονται.
Πολιτικά, οι δεσμεύσεις για τη σωτηρία του πλανήτη περισσεύουν αλλά, η υλοποίησή τους απέχει πολύ από τις υποσχέσεις. Στη χώρα μας, το περιβάλλον αποτελεί θύμα της πολιτικής, εφόσον ο κ. Μητσοτάκης φιλοτεχνεί το πράσινο του προσωπείο με εξαγγελίες που δεν προχωράνε (απολιγνιτοποίηση, ηλεκτροκίνηση, εξοικονομώ, πλαστικά μιας χρήσης, περιοχές Natura2000, δασικοί χάρτες, χωροταξικός σχεδιασμός, κλπ.).
Σε παγκόσμιο επίπεδο τα πορίσματα της επιστήμης για την κλιματική αλλαγή είναι αδιαμφισβήτητα και ανησυχητικά. Το «παράθυρο» για να διατηρήσουμε την παγκόσμια αύξηση θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό κλείνει γρήγορα και οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες, αν συνυπολογίσουμε ότι η Ανατολική Μεσόγειο και η Ελλάδα είναι ένα hot spot κλιματικής αλλαγής με μεγαλύτερη, πολλαπλάσια, αύξηση της μέσης θερμοκρασίας. Κάτι που μας οδηγεί σε αναντίστρεπτες επιπτώσεις και επιβάλει ως προτεραιότητα τα έργα προσαρμογής και οικοδόμησης κλιματικής ανθεκτικότητας.
Η κλιματική κρίση αναδεικνύει τι δεν έχει γίνει σωστά στη χώρα μας, διαχρονικά. Επισημαίνει τα κενά στη χωροταξία και πολεοδομία, στην προστασία της φύσης και στη λειτουργία των οικοσυστημάτων, αλλά και στις υποδομές και το παραγωγικό μοντέλο. Οι πρόσφατες μεγάλες φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες κ.λπ), αποδεικνύουν το κόστος που επωμιζόμαστε όταν επενδύουμε σε κινήσεις εντυπώσεων, αντί να επενδύουμε στην πρόληψη, στην επιστήμη και στις δημόσιες πολιτικές.
Η κλιματική κρίση απαιτεί ταχύτερη ενεργειακή μετάβαση για όλους ώστε κανείς να μην μείνει πίσω, αλλά και κλιματική πολιτική σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Ο πρόσφατος και καθυστερημένος Κλιματικός Νόμος είναι δυστυχώς πολύ πίσω από τις απαιτήσεις. Δεν λαμβάνει υπόψη τις διεθνείς εξελίξεις και τις πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την επιστήμη. Δεν περιέχει έστω ως στόχο την ταχεία απεξάρτηση της Ελλάδας από τα ορυκτά καύσιμα. Όπως σωστά επισήμαναν οι κοινωνικοί φορείς, έχει διπλό κενό: στους στόχους που υπολείπονται των παγκόσμιων, ώστε να αποτραπεί η κλιματική κατάρρευση (κενό φιλοδοξίας), αλλά και των μέτρων που θα εγγυηθούν την εμπροσθοβαρή και ταχεία απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα (κενό εφαρμογής).
Για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είναι προτεραιότητα η Ελλάδα να κερδίσει το στοίχημα της κλιματικής ουδετερότητας, ενισχύοντας την κοινωνική συμμετοχή και τη δίκαιη μετάβαση.
Ξεκινώντας από το ενεργειακό σχέδιο προτείνουμε:
Την ταχεία και πλήρη αντικατάσταση όλων των ορυκτών καυσίμων στο ενεργειακό μίγμα της χώρας, με απανθρακοποίηση της ηλεκτροπαραγωγής. Με αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδιασμού για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), με βάση και τους νέους Ευρωπαϊκούς στόχους για το 2030 (55% καθαρές εκπομπές). Το ΕΣΕΚ της ΝΔ καλύπτει ουσιαστικά την αντικατάσταση του λιγνίτη με φυσικό αέριο, καθυστερώντας την ενεργειακή μετάβαση της χώρας, αλλά στηρίζοντας την αισχροκέρδεια και το καρτέλ ενέργειας.
Ενεργειακές μεταρρυθμίσεις τον οποίων το θεσμικό πλαίσιο καθυστερεί δραματικά είναι: ηαποθήκευση ενέργειας, η θαλάσσια χωροταξία και τα θαλάσσια αιολικά, όπως και το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ, που είχε προκηρυχθεί επί ΣΥΡΙΖΑ το Φεβρουάριο του 2019 με προδιαγραφές για προστασία της βιοποικιλότητας, του τοπίου, των οικοσυστημάτων, με ειδική αντιμετώπιση για ευαίσθητους χώρους όπως τα νησιά και τα ψηλά βουνά, όπου οι εξαγγελίες μέχρι στιγμής είναι επιφανειακές και περίεργες, με ιδιώτες αναδόχους.
Ο ενεργειακός μετασχηματισμός πρέπει να βασιστεί στις ενεργειακές κοινότητες, που συνεχώς υποβαθμίζονται από τη ΝΔ, σε τοπικά συνεταιριστικά σχήματα, με κίνητρα για τις μικρές επενδύσεις σε ΑΠΕ και την αυτοπαραγωγή/αυτοκατανάλωση. Και φυσικά να προχωρήσουν οι πολύ καθυστερημένες παρεμβάσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας και στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης για κατοικίες, δημόσια κτίρια και για την επιχειρηματικότητα, αλλά και η ηλεκτροκίνηση με προτεραιότητα σε μέσα μαζικής μεταφοράς, συγκοινωνίες και δημοτικούς στόλους, επαγγελματικά οχήματα και δίκτυο φορτιστών, που προς το παρόν αγνοείται.
Η αλλαγή του ενεργειακού και παραγωγικού μοντέλου δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς ασφάλεια δικαίου και χωροταξικό/πολεοδομικό σχεδιασμό σε όλη την Ελλάδα, χωρίς ολοκληρωμένες ΕΠΜ και ΠΔ για τις περιοχές Natura 2000, χωρίς δασικούς χάρτες και κτηματολόγιο, όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις του ΣΥΡΙΖΑ που πάγωσε η κυβέρνηση ΝΔ. Και παράλληλα ένα αναπτυξιακό σχέδιο δίκαιης μετάβασης για τις πρώην λιγνιτικές περιοχές, Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη, που μετρούν ήδη χιλιάδες ανέργους.
Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι μια πράσινη επανάσταση και όρος βιωσιμότητας της κοινωνίας μας. Η εμπειρία τριών ετών μας απέδειξε ότι δεν μπορεί να την αφήσουμε στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, που μόνη προτεραιότητα έχει την εξυπηρέτηση λίγων συμφερόντων σε αντίθεση με τις ανάγκες της χώρας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Για το λόγο αυτό αποκτά μείζονα σημασία η κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα και μία προοδευτική κυβέρνηση που θα στοχεύσει και θα εξασφαλίσει ένα ασφαλέστερο μέλλον με ποιοτικό περιβάλλον.
