Η ανάπτυξη των δικτύων γεωθερμικής ενέργειας – Το στοίχημα της Ευρώπης και η δυναμική της Ελλάδας

Μετά από αρκετές δεκαετίες στασιμότητας στον τομέα της γεωθερμικής ενέργειας, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο αναζητούν και πάλι την άφθονη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας για την παροχή θέρμανσης και ενέργειας αντί του φυσικού αερίου. Μεγαλύτερες επενδύσεις στον τομέα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την ανάπτυξη μεγάλων δικτύων γεωθερμικής ενέργειας, προσφέροντας σε εκατομμύρια νοικοκυριά καθαρή θέρμανση. Ορισμένες χώρες, όπως η Ισλανδία, γνωρίζουν ήδη καλά τη γεωθερμική ενέργεια, ενώ χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ αναμένεται να ακολουθήσουν σύντομα.  

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι η γεωθερμική ενέργεια βρίσκεται στην κορυφή της ενεργειακής ατζέντας στην Ευρώπη, τους τελευταίους μήνες. Μάλιστα σε ψήφισμα που εγκρίθηκε στην ευρωβουλή τον περασμένο Ιούνιο, η ΕΕ ζητά μια ενιαία στρατηγική για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και των επενδύσεων στη γεωθερμική ενέργεια.

Σύμφωνα με το ψήφισμα οι πολύπλοκοι εθνικοί κανονισμοί, σε συνδυασμό με χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, επιβραδύνουν την ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας.

Ευρωπαϊκή στρατηγική

Για να αντιμετωπιστεί αυτό, ζητείται μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τη γεωθερμική ενέργεια, ξεκινώντας με τη χαρτογράφηση των γεωθερμικών πόρων σε ολόκληρη την ΕΕ για να διασφαλιστεί ότι όλα τα δεδομένα για το υπέδαφος συγκεντρώνονται σε ένα μέρος και καθίστανται προσβάσιμα στο κοινό. Παράλληλα προωθείται η δρομολόγηση μιας βιομηχανικής συμμαχίας για τη γεωθερμική ενέργεια και την εισαγωγή ενός εναρμονισμένου ασφαλιστικού συστήματος για τον μετριασμό του χρηματοοικονομικού κινδύνου για τον κλάδο.

Η έκθεση ενθαρρύνει τα κράτη μέλη της ΕΕ να αναπτύξουν εθνικές στρατηγικές για τη γεωθερμική ενέργεια, ακολουθώντας το παράδειγμα της Γαλλίας, της Πολωνίας και της Ιρλανδίας, οι οποίες έχουν εκπονήσει συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής για τη στήριξη αυτής της ανανεώσιμης πηγής ενέργειας.

Γεωθερμική ενέργεια – Η δυναμική της Ελλάδας

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Γεωθερμικής Ενέργειας (EGEC) στα τέλη του 2023, υπήρχαν πάνω από 3,5 GWe παραγωγικής ικανότητας γεωθερμικής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη κατανεμημένα σε 143 λειτουργικούς σταθμούς. Αυτές οι εγκαταστάσεις παράγουν συλλογικά περίπου 20 TWh/έτος, με την ΕΕ να συνεισφέρει συγκεκριμένα περίπου 7 TWh/έτος.

Ο αγωγός ανάπτυξης για τη γεωθερμική ενέργεια παραμένει πολύ ενεργός με περίπου 50 γεωθερμικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής σε διάφορα στάδια ανάπτυξης σε όλη την Ευρώπη, με τη Γερμανία και την Τουρκία να πρωτοστατούν. Υπάρχει επίσης σημαντικός αριθμός σχεδιαζόμενων έργων γεωθερμικής ενέργειας στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Κροατία, ενώ αναδυόμενες αγορές όπως η Ισπανία και η Ελλάδα αναμένεται να αρχίσουν να παράγουν ενέργεια από τη γεωθερμία στο εγγύς μέλλον.

Οι κανονιστικές αβεβαιότητες εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για τους κατασκευαστές γεωθερμίας στην ΕΕ. Ενώ η γεωθερμία έχει χαρακτηριστεί από τη νομοθεσία της ΕΕ ως επιλέξιμη για δημόσια χρηματοδότηση, η εφαρμογή τέτοιων μέτρων έχει καθυστερήσει. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές σε περιοχές όπως η Τουρκία και η Ιταλία, όπου οι μεταρρυθμίσεις στο καθεστώς βοήθειας (FER 2) έχουν επιβραδύνει την πρόοδο.

Τηλεθέρμανση και ψύξη

Σύμφωνα με την EGEC στα τέλη του 2023, υπήρχαν 401 συστήματα γεωθερμικής τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης (DHC) στην Ευρώπη και 298 στα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό αντιστοιχεί σε 6 GWth της συνολικής εγκατεστημένης χωρητικότητας γεωθερμικής θέρμανσης και ψύξης σε 29 χώρες. Οκτώ νέα συστήματα τέθηκαν σε λειτουργία κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου στην ΕΕ, προσθέτοντας 33,9 MWth ισχύος. Νέα γεωθερμικά συστήματα εγκαταστάθηκαν στη Φινλανδία , τη Ρουμανία , τη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Σλοβακία .

Η Γαλλία παραμένει ο ηγέτης στην ικανότητα γεωθερμικής τηλεθέρμανσης στην ΕΕ, δεύτερη μόνο μετά την Ισλανδία στην Ευρώπη.

Υπάρχουν 316 έργα υπό ενεργό έρευνα σε όλη την Ευρώπη, τα οποία θα μπορούσαν να προσθέσουν πάνω από 744 MWth στην υπάρχουσα ισχύ 5.608 MWth. Κορυφαίες χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία συνεχίζουν να εξερευνούν νέους γεωθερμικούς πόρους σε περιοχές πρασίνου. 

Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας

Οι πωλήσεις γεωθερμικών αντλιών θερμότητας (GHP) έφτασαν τις 154.300 μονάδες στην ΕΕ το 2023, σημειώνοντας αξιοσημείωτη αύξηση 11,7% από το 2022. Το συνολικό απόθεμα GHPs στην Ευρώπη έφτασε σχεδόν τα 2,32 εκατομμύρια μονάδες μέχρι το τέλος του 2023, λόγω ανησυχιών για την ενεργειακή ασφάλεια και προσιτές τιμές μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Η Σουηδία προηγήθηκε με 35.470 νέες εγκαταστάσεις, αντανακλώντας αύξηση 26%. Η Γερμανία σημείωσε μικρή πτώση με 30.700 πωλήσεις, μείωση 1%, ωστόσο παραμένει η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά στην ΕΕ. Η Ολλανδία αναδείχθηκε ως η τρίτη μεγαλύτερη αγορά, με 22.220 πωλήσεις, σημειώνοντας αύξηση 11,1%. Η Φινλανδία παρουσίασε ισχυρή ανάπτυξη με 11.772 προστιθέμενες μονάδες, αύξηση 24%. Αυτές οι κορυφαίες αγορές αντιπροσώπευαν το 55% των συνολικών πωλήσεων.

Το σχέδιο RePowerEU, που προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2022 , έθεσε στόχο τον διπλασιασμό του τρέχοντος ρυθμού ανάπτυξης αντλιών θερμότητας, με στόχο 10 εκατομμύρια μονάδες έως το 2027 και 30 εκατομμύρια έως το 2030. 

Γεωθερμική ενέργεια, εργαλείο για την ενεργειακή μετάβαση

Η γεωθερμική ενέργεια είναι μια αξιόπιστη πηγή ενέργειας που λειτουργεί συνεχώς, με σταθερό κόστος, υπογραμμίζει η έκθεση. Επιπλέον, σε αντίθεση με άλλες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι γεωθερμικές εγκαταστάσεις δεν απαιτούν κρίσιμες πρώτες ύλες όπως οι σπάνιες γαίες, οι οποίες είναι ελλιπείς στην Ευρώπη.

Η γεωθερμική ενέργεια περιλαμβάνεται επίσης στις στρατηγικές καθαρές τεχνολογίες στο πλαίσιο του νόμου Net-Zero Industry Act , μαζί με ηλιακούς συλλέκτες, ανεμογεννήτριες ή αντλίες θερμότητας.

Στη Βρετανία

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μια έκθεση του 2023 υποστηρίζει ότι υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες για την ανάπτυξη των γεωθερμικών πόρων της χώρας για την παροχή καθαρής θέρμανσης και ηλεκτρικής ενέργειας. Η έκθεση επισημαίνει αρκετές περιοχές αναξιοποίητης γεωθερμικής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες θα μπορούσαν να αναπτυχθούν για να παρέχουν δικτυωμένη γεωθερμική ενέργεια. 

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τεράστιες ποσότητες αναξιοποίητης γεωθερμικής ενέργειας, αρκετές για να θερμάνουν κάθε σπίτι για εκατό χρόνια, σύμφωνα με εκτιμήσεις. 

Οι ΗΠΑ προσπαθούν επίσης να αξιοποιήσουν τη φυσική ενέργεια που αποθηκεύεται υπόγεια μέσω επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες για να αξιοποιήσουν γεωθερμικούς πόρους και να διανείμουν την ενέργεια. Νωρίτερα αυτό το έτος, η Eversource Energy ανέθεσε την πρώτη δικτυωμένη γεωθερμική γειτονιά στις ΗΠΑ που θα λειτουργήσει από μια κοινή επιχείρηση, στο Framingham της Μασαχουσέτης. Υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία σχετικά με τις δυνατότητες επέκτασης του έργου, καθώς μεγάλο μέρος του εξοπλισμού που απαιτείται για την αξιοποίηση των γεωθερμικών πηγών είναι ήδη σε ισχύ. Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας μπορούν να χρησιμοποιήσουν εξοπλισμό γραμμής φυσικού αερίου για την ανάπτυξη δικτυωμένης γεωθερμικής ενέργειας, κυκλοφορίας ρευστού αντί φυσικού αερίου, με τη δυνατότητα να δημιουργήσουν δίκτυα οπουδήποτε. 

Δυναμική

Η παγκόσμια αγορά γεωθερμικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί με σημαντικό ρυθμό  μεταξύ 2024 και 2032. 

Το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς γεωθερμικής ενέργειας πρόκειται να αυξηθεί από 7,9 δισεκατομμύρια το 2023 σε 12,2 δισεκατομμύρια USD έως το 2033, με σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 4,4% σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε από την Spherical Insights & Consulting

Επειδή η γεωθερμική ηλεκτρική ενέργεια είναι χαμηλού κόστους και υψηλής χωρητικότητας, η αγορά είναι πιθανό να επεκταθεί κατά την περίοδο προβολής. Η αυξανόμενη ανάγκη για καθαρές και φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ωθεί την επέκταση της αγοράς. Αν και τα έργα γεωθερμικής ενέργειας απαιτούν σημαντική επένδυση κεφαλαίου, το λειτουργικό τους κόστος είναι χαμηλό και σταθερό. Το σύνολο των εξόδων εγκατάστασης ενός γεωθερμικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής περιλαμβάνει εξερεύνηση και αξιολόγηση πόρων. Ωστόσο, το βαρύ κόστος κεφαλαίου μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη της αγοράς.

Σε Ασία-Ειρηνικό  το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς 

Η Ασία-Ειρηνικός αναμένεται να κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς γεωθερμικής ενέργειας κατά την περίοδο πρόβλεψης. Η επέκταση της περιοχής υποκινείται από κυβερνητικά προγράμματα που στοχεύουν στην αύξηση της ποσότητας γεωθερμικής ενέργειας στη συνολική παραγωγή ενέργειας. Αυτό το ευνοϊκό περιβάλλον είναι πιθανό να τροφοδοτήσει σημαντική επέκταση της αγοράς. Οι Φιλιππίνες δίνουν υψηλή προτεραιότητα στην ανάπτυξη γεωθερμικών πόρων προκειμένου να επιτύχουν ενεργειακή ανεξαρτησία και να αυξήσουν το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Κίνα παρουσιάζει μια άλλη κερδοφόρα ευκαιρία για την επιχείρηση γεωθερμικής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς η χώρα αυστηροποιεί τους κανόνες ρύπανσης στις εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα.

Ευρώπη και Ελλάδα

Η έκθεση επισημαίνει ότι την επόμενη δεκαετία η Ευρώπη αναμένεται να επεκταθεί ταχύτερα στην αγορά γεωθερμικής ενέργειας. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες παράγουν θερμότητα από τη γεωθερμική ενέργεια, ενώ άλλες διερευνούν τις πιθανές εφαρμογές αυτού του ανανεώσιμου πόρου. Η Βουλγαρία έχει λάβει χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας για την κατασκευή δύο σταθμών γεωθερμίας για την παραγωγή βιώσιμου υδρογόνου. Υπογραμμίζει επίσης ότι  Ελλάδα και Ισπανία συντάσσουν εθνικούς κανόνες και ερευνούν τις δυνατότητες γεωθερμικής ενέργειας.