Φωτοβολταϊκά - Προσφέρουν ακόμα και όταν «γεράσουν».

Αν και τα φωτοβολταϊκά (Φ/Β) είναι στην πρωτοπορία των ΑΠΕ με τις πολλαπλές εφαρμογές τους και τη συμβολή τους στη μείωση-αποτροπή αερίων ρύπων του θερμοκηπίου, (περισσότερων από 6 δισεκατομμυρίων τόνων διοξειδίου άνθρακα ανά έτος, ποσότητα που ισοδυναμεί με την άμεση εκπομπή καυσαερίων στις μεταφορές παγκοσμίως), κινδυνεύουν να «σκιαστούν» από τη μη εφαρμογή των κανόνων ανακύκλωσής τους και την έλλειψη υποδομών, παρά τις εκτιμήσεις του διεθνούς οργανισμού ΑΠΕ (IRENA) ότι είναι θησαυρός όταν ανακυκλωθούν: Οι παλιοί ηλιακοί συλλέκτες –με διάρκεια ζωής έως και 25 με 30 έτη– θα αγγίξουν σε αξία τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια ως ανακυκλώσιμο υλικό μέχρι το 2050! Στην Ελλάδα τα πράγματα έχουν παγώσει και οι εταιρείες-οργανισμοί που συνέλλεγαν πανέλα τα αποθήκευαν και τα προωθούσαν στο εξωτερικό (Βέλγιο Ιταλία, Γερμανία), μέσω της PV Cycle, του ευρωπαϊκού φορέα που προωθεί την ανακύκλωση φωτοβολταϊκών, σε ευρωπαϊκά εργοστάσια, είναι εν αναμονή της τροποποίησης της υπάρχουσας υπουργικής απόφασης άρθρο 16 της ΚΥΑ 23615/2014.

Οι αριθμοί δείχνουν την ταχεία εξέλιξη των Φ/Β και τη χρησιμότητά τους, ακόμα και όταν συμπληρώνουν τα χρόνια ζωής τους, όπως προαναφέρθηκε: Τα 4.600 GW θα αγγίζει, έως το 2050, η παγκόσμια εγκατεστημένη ισχύς φωτοβολταϊκών, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να καλύψει το 16% της παγκόσμιας ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια – «η συγκεντρωτική ηλιακή ενέργεια (CSP) έχει προοπτικές να καλύψει το 11%». Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτοβολταϊκών στην ΕΕ ήταν στα τέλη του 2019 130.670 μεγαβάτ (MW) και αντιστοίχως στην Ελλάδα το ίδιο χρονικό διάστημα 2828 MW.

Η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και η συνεχής πτώση της τιμής των ηλιακών πανέλων φέρνουν ψηλά τη χρήση τους μεταξύ των ΑΠΕ, αλλά θα αφήσουν (προσεχώς) και βουνά από «τελειωμένα» πάνελ σύμφωνα με τις προβλέψεις του IRENA: Οι ποσότητες των αποβλήτων Φ/Β θα κυμανθούν μεταξύ 1,7 και 8 εκατομμυρίων τόνων μέχρι το 2030 και υπολογίζεται ότι έως το 2050 περίπου 78 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι ηλιακών συλλεκτών θα έχουν φτάσει στο τέλος της ζωής τους και ότι παγκοσμίως θα παράγονται περί τους έξι εκατομμύρια μετρικοί τόνοι νέων ηλιακών ηλεκτρονικών αποβλήτων ετησίως. Ευτυχώς που η ηλιακή ενέργεια άρχισε να αναπτύσσεται ευρέως στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με αποτέλεσμα να μην έχουμε ακόμα μεγάλους αριθμούς παροπλισμένων πάνελ στη χώρα μας. Τα φωτοβολταϊκά πάνελ πάντως που κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1990 είναι τώρα έτοιμα για απόσυρση.

Για την πραγματικότητα στον τομέα της ανακύκλωσης Φ/Β στην Ελλάδα μάς μιλά ο Στέλιος Ψωμάς, σύμβουλος του Συνδέσμου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ): «Οι περισσότεροι κατασκευαστές ηλιακών ισχυρίζονται ότι τα πάνελ τους θα έχουν διάρκεια ζωής περίπου 25 χρόνια και ο κόσμος άρχισε να αναπτύσσει ηλιακή ενέργεια ευρέως μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Συνεπώς, ένας αρκετά μικρός αριθμός ηλιακών πάνελ παροπλίζεται σήμερα.

Η επιστημονική κοινότητα αποδέχεται μια τεχνική διάρκεια ζωής για τα φωτοβολταϊκά πλαίσια άνω των 30 ετών. Μόνο ένα μικρό ποσοστό για τα πρώτα έτη λειτουργίας διατίθεται τελικά προς ανακύκλωση (κάτω του 0,5% λόγω ζημιάς κατά τη μεταφορά ή την εγκατάσταση και περίπου 0,25% σε ετήσια βάση λόγω αστοχίας υλικού). Με βάση την κοινοτική νομοθεσία (η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό Δίκαιο με την ΚΥΑ 23615/2014), κάθε χώρα θα πρέπει να αδειοδοτήσει συστήματα για τη συλλογή και την ανακύκλωση των αποβλήτων φωτοβολταϊκού εξοπλισμού».

Σύμφωνα με το άρθρο 16 της ΚΥΑ 23615/2014, «την υποχρέωση για τα ιστορικά απόβλητα (η επί μακρόν παραμονή αποβλήτων που έχουν παραχθεί κατά τα προηγούμενα έτη) έχουν οι χρήστες, ενώ από 14/2/2014 (ημέρα δημοσίευσης του ΦΕΚ) την υποχρέωση αναλαμβάνουν οι παραγωγοί αποβλήτων. Ως “παραγωγός αποβλήτων” θεωρείται κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που κατασκευάζει, εισάγει, μεταπωλεί ή διαθέτει στην αγορά τον σχετικό εξοπλισμό. Για να αναλάβουν όμως την ευθύνη οι “παραγωγοί αποβλήτων”, θα έπρεπε να λειτουργεί ένα εγκεκριμένο σύστημα που θα αναλάμβανε τη συλλογή των αποβλήτων και κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει τα τελευταία έξι χρόνια».

Στις 30/10/2017, ο ΕΟΑΝ (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης) έστειλε επιστολή στον Σύνδεσμο Εταιρειών Φωτοβολταϊκών, που έλεγε πως «οι παραγωγοί αποβλήτων Φ/Β δεν ήταν δυνατόν να εγγραφούν στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών, καθώς δεν έχει εγκριθεί ακόμη σχετικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης».

Εν τω μεταξύ, συνεχίζει ο κ. Ψωμάς: «Η ζωή συνεχίστηκε και μπήκαν στην αγορά νέα φωτοβολταϊκά, χωρίς αυτά να επιβαρύνονται με κάποιο τέλος ανακύκλωσης (επισήμως δεν υπήρχε τέλος), η PV Cycle, ένας ευρωπαϊκός φορέας που προωθεί την ανακύκλωση φωτοβολταϊκών, εκτιμούσε ως εύλογο κόστος για τη συλλογή το 1-1,5 ευρώ ανά πανέλο), αφού ο τελικός χρήστης θα αναρωτιόταν δικαιολογημένα πού καταλήγει αυτή η επιβάρυνση μια και δεν υπάρχει εγκεκριμένο σύστημα. Ακόμη κι αν ήθελε κάποιος να ανοίξει έναν “κουμπαρά” για το θέμα αυτό, θα είχε να αντιμετωπίσει φθηνότερες τιμές από τον ανταγωνισμό που δεν έκανε κάτι τέτοιο, θα καταλήγαμε δηλαδή σε αθέμιτο ανταγωνισμό».

Η αγορά φωτοβολταϊκών δεν αποφεύγει την ανακύκλωση των Φ/Β, υποστηρίζει ο σύμβουλος του ΣΕΦ: «Κάθε άλλο. Επιθυμεί να προστατεύσει την πράσινη εικόνα της τεχνολογίας. Και να το ήθελε άλλωστε, αυτό δεν είναι εφικτό, αφού η ισχύουσα νομοθεσία καθιστά υποχρεωτική την αποξήλωση και την ανακύκλωση του εξοπλισμού με το πέρας του ωφέλιμου χρόνου ζωής του συστήματος. Η μόνη εφικτή λύση είναι οι παραγωγοί αποβλήτων να είναι πρακτικά υπόχρεοι (να χρεώνουν π.χ. το τέλος ανακύκλωσης 1,5 ευρώ ανά πανέλο στην τελική τιμή του προϊόντος και να αποδίδουν αυτό το τέλος στο πιστοποιημένο σύστημα συλλογής, το οποίο θα φροντίζει για τα περαιτέρω), από τη στιγμή που θα εγκριθεί το πρώτο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης φωτοβολταϊκών αποβλήτων. Τα απόβλητα μέχρι εκείνη τη στιγμή να θεωρηθούν ιστορικά απόβλητα και υπόχρεοι να θεωρούνται οι χρήστες. Κάτι τέτοιο απαιτεί τροποποίηση του άρθρου 16 της ΚΥΑ 23615/2014».

Απευθυνθήκαμε και στον Μάριο Ιντζελέρ, διευθύνοντα σύμβουλο της Ανακύκλωσης Συσκευών ΑΕ – της Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)

Πού βρισκόμαστε σε επίπεδο ανακύκλωσης Φ/Β;

«Τα φωτοβολταϊκά πάνελ έχουν ενταχθεί στην ελληνική νομοθεσία ως κατηγορία Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΗΗΕ) με την ΚΥΑ 23615/2014. Πρόκειται για ένα απόβλητο με προκλήσεις στη διαχείριση, λόγω του όγκου τους, αλλά και λόγω της αναμενόμενης αύξησης της παραγωγής τους. Η διαχείριση των φωτοβολταϊκών πάνελ για τη χώρα μας περιλαμβάνεται στο επιχειρησιακό σχέδιο για την εξαετία 2019-2025, το οποίο έχουμε καταθέσει στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ). Θεωρούμε ότι η έγκριση του σχεδίου είναι θέμα χρόνου. Αφού λάβουμε την έγκριση των πρακτικών διαχείρισης από τον ΕΟΑΝ, θα είμαστε σε θέση να τις γνωστοποιήσουμε».

Η ετήσια παραγωγή ΑΗΗΕ οικιακής προέλευσης στη χώρα μας –χωρίς να περιλαμβάνονται τα φωτοβολταϊκά πανέλα– υπολογίζεται μεταξύ 190.000 και 200.000 τόνων. Τα παραγόμενα ΑΗΗΕ ισοδυναμούν κατά μέσο όρο με 18 Kg ανά κάτοικο ετησίως.

Βιώσιμες λύσεις

Ο ευρωπαϊκός οργανισμός PV Cycle είναι υπεύθυνος για την παραλαβή των μεταχειρισμένων φωτοβολταϊκών πάνελ από τα σημεία συλλογής και τη συγκέντρωσή τους στα κέντρα ανακύκλωσης που έχει ορίσει, όπου και πραγματοποιούνται η αποσυναρμολόγηση και η ανακύκλωση των πάνελ. Σήμερα τα µέλη του PV Cycle απαρτίζονται από κατασκευαστές και διανομείς φωτοβολταϊκών πάνελ, ενώ παράλληλα αντιπροσωπεύουν το 90% της ευρωπαϊκής αγοράς φωτοβολταϊκών. Μέσω της δραστηριότητας του οργανισμού PV Cycle προσδοκάται η δημιουργία βιώσιμων ενεργειακών λύσεων, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής ενός φωτοβολταϊκού πάνελ, από την προμήθεια των πρώτων υλών μέχρι και την ανακύκλωση αυτού. Αποδεκτά φωτοβολταϊκά πάνελ για ανακύκλωση γίνονται όλα τα Φ/Β των οποίων οι κατασκευαστές είναι µέλη του οργανισμού – εξαίρεση αποτελούν τα πάνελ της εταιρείας First Solar, λόγω της ενδοεταιρικής διαδικασίας ανακύκλωσης που έχει αναπτύξει ή όσων εταιρειών έχουν ανάλογα συστήματα.
Στην Ευρώπη, ένας ανακυκλωτής που διαχωρίζει ένα τυπικό πάνελ πυριτίου 60 κυττάρων μπορεί να κερδίσει περίπου 3 δολάρια για το ανακτημένο αλουμίνιο, χαλκό και γυαλί. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό των ανακυκλωμένων ηλιακών συλλεκτών είναι περίπου 10%. Τα υπόλοιπα πηγαίνουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή εξάγονται στο εξωτερικό για ανακύκλωση σε αναπτυσσόμενες χώρες όπου η προστασία του περιβάλλοντος είναι αδύναμη. Στις ΗΠΑ, το κόστος ανακύκλωσης ενός ίδιου πάνελ κυμαίνεται μεταξύ 12 και 25 δολαρίων, χώρια το κόστος μεταφοράς, το οποίο πολλές φορές ισούται με το κόστος ανακύκλωσης. Ωστόσο, σε χώρες όπου επιτρέπεται, η απόρριψη ενός ηλιακού συλλέκτη σε χώρο υγειονομικής ταφής στερεών αποβλήτων συνήθως κοστίζει λιγότερο από 1 δολάριο.

9 Σεπτεμβρίου 2020

energypress