Επιστολή WWF Ελλάς προς βουλευτές για το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης

05 04 2021 | 15:25

Με εκτενή παρέμβαση προς τους βουλευτές, η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς θέτει μια σειρά από σοβαρά ζητήματα που αφορούν το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τα οποία είναι σημαντικό να τεθούν κατά τη σχετική ενημερωτική συζήτηση.

Επί της διαδικασίας, το WWF Ελλάς επισημαίνει σοβαρό έλλειμμα διαφάνειας και κοινωνικής συμμετοχής, ειδικά καθώς το κείμενο που δόθηκε τον Νοέμβριο του 2020 σε διαβούλευση ήταν γενικόλογο, ενώ παράλληλα διενεργούνταν διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν επί συγκεκριμένων προτάσεων έργων.

Στο κατάλογο των έργων που αναφέρονται στο σχέδιο υπάρχουν αρκετά που φαίνεται να έχουν θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο (όπως για παράδειγμα η δημιουργία εθνικού συστήματος παρακολούθησης της βιοποικιλότητας και η ψηφιοποίηση συλλογών φυσικής ιστορίας, οι επενδύσεις για την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος της χώρας, η μετάβαση σε ένα βιώσιμο σύστημα μεταφορών και έργα για την εξοικονόμηση και βιώσιμη χρήση υδάτινων πόρων), για τα περισσότερα όμως είναι η αδύνατη η εκτίμηση, καθώς αναφέρονται μόνο ως τίτλοι, ενώ δεν προκύπτει από κάποιον από τους υφιστάμενους στρατηγικούς σχεδιασμούς η λογική επιλογής τους. Σημείο μεγάλου προβληματισμού επίσης είναι ότι ο κατάλογος που δόθηκε στη δημοσιότητα και παρουσιάζεται στη Βουλή δεν είναι δεδομένο πως αποτελεί το πλήρες πακέτο έργων που θα αποτελέσουν την επίσημη υποβολή της Ελλάδας προς την ΕΕ για χρηματοδότηση από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ). Παρατηρείται, μάλιστα, μια σύγχυση από πληροφορίες και διαρροές στα μέσα ενημέρωσης για έργα πιθανώς μεγάλου περιβαλλοντικού αποτυπώματος, τα οποία πρόκειται να υποβληθούν στην Κομισιόν, όμως δεν εμφανίζονται στον κατάλογο, ενώ δεν είναι ξεκάθαρο εάν έργα ορυκτού αερίου θα περιληφθούν τελικά στην ελληνική πρόταση ή όχι. Τέλος, θετικό στοιχείο είναι πως τελικά φαίνεται ότι δεν θα περιληφθούν στο σχέδιο μονάδες καύσης απορριμμάτων.

Ωστόσο, το σχέδιο φαίνεται να είναι ανεπαρκές, μεταξύ άλλων, στα κρίσιμα κεφάλαια της κυκλικής οικονομίας, των επενδύσεων που προωθούν τη συμμετοχή των πολίτων στην ενεργειακή μετάβαση, τη βιολογική γεωργία και γενικότερα τη βιώσιμη στροφή του αγροδιατροφικού τομέα, τη βιώσιμη αλιεία, και την ανάπτυξη λύσεων που προέρχονται από τη φύση (nature-basedsolutions). Θεωρούμε επομένως πως το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας χρήζει σημαντικής βελτίωσης πριν κατατεθεί επίσημα για έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στις επισημάνσεις επί των έργων που περιλαμβάνονται στον συγκεντρωτικό πίνακα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, το WWF Ελλάς υπογραμμίζει ιδιαίτερα πως για τα έργα που θα ενισχυθούν μέσα από το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης είναι απαραίτητο να υπάρξουν διασφαλίσεις ότι θα αποφευχθεί κάθε έκπτωση στις διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης.

To WWF Ελλάς ζητάει από κάθε μέλος της Βουλής των Ελλήνων κατά τη συζήτηση να θέσει τα εξής στην κυβέρνηση και στον αρμόδιο υπουργό:

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κάποια δήλωση ότι το σχέδιο που ανακοινώθηκε θα αποτελέσει την επίσημη ελληνική υποβολή προς επεξεργασία και έγκριση από την ΕΕ, είναι απαραίτητο η κυβέρνηση να δεσμευθεί ότι δεν θα υπάρξουν «εκπλήξεις». Ο κατάλογος που δημοσιοποιήθηκε πρέπει να είναι ο τελικός και θα πρέπει να αποφευχθεί η συμπερίληψη άλλων δράσεων, ιδιαιτέρως εάν πρόκειται για έργα μεγάλης περιβαλλοντικής επίπτωσης.
Είναι απαραίτητο να αποκλειστούν από το σύνολο του σχεδίου δραστηριότητες και έργα που έχουν σημαντική αρνητική επίπτωση στο περιβάλλον. Ενδεικτικά, οικονομικές δραστηριότητες και έργα με μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι οι υποδομές ορυκτών καυσίμων, η καύση απορριμμάτων, η εντατική και χωρίς αυστηρά κριτήρια βιωσιμότητας αλιεία και γεωργία.
Οι δράσεις και τα έργα που θα ενισχυθούν είναι απαραίτητο να προσδιορίζονται εξ αρχής με σαφή κριτήρια περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.
Ειδικότερα σε σχέση με την πιθανότητα έργα χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης να αναπτυχθούν εντός περιοχών Natura 2000 ή άλλων προστατευόμενων περιοχών και να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις περιοχές αυτές, είναι απαραίτητο να ασκηθεί συνεχής και επίμονος κοινοβουλευτικός έλεγχος για την ανταπόκριση έναντι της υποχρέωσης της χώρας να μεταφέρει ορθά και να εφαρμόσει τη διαδικασία δέουσας εκτίμησης των επιπτώσεων σύμφωνα με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Σημειώνεται μάλιστα πως οι υπηρεσίες της Κομισιόν έχουν ήδη αποστείλει στην Ελλάδα αίτημα EU Pilot (ΕUP(2021)9806) σχετικά με τη μη ορθή μεταφορά στην εθνική έννομη τάξη του άρθρου 6 παρ. 3 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας.
Επίσης είναι απαραίτητο να υπάρχουν οι διασφαλίσεις ότι καθ’ όλη την πορεία σχεδιασμού, αδειοδότησης και ανάπτυξης έργων εντός χερσαίων ή θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των δραστηριοτήτων σε αυτές, οι αλληλεπιδράσεις των τομέων, οι σωρευτικές επιπτώσεις που ασκούν στα οικοσυστήματα και στα είδη, αλλά και η συμβατότητα τους με εθνικές αλλά και ευρωπαϊκές ή περιφερειακές υποχρεώσεις και δεσμεύσεις.