«Ένας πλούσιος οδηγεί SUV, ένας φτωχός χάνει το σπίτι του από πλημμύρα»: Οι ανισότητες της κλιματικής αλλαγής.
Ο δρ. Χάρης Δούκας, αναπληρωτής Καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ απαντά στα ερωτήματα του WWF για την ανάγκη ενός κλιματικού νόμου.
Το κλίμα αλλάζει με ταχείς ρυθμούς και η Ελλάδα παραμένει ευάλωτη, προειδοποιεί το ελληνικό τμήμα του WWF που μαζί με 11 ακόμη περιβαλλοντικές οργανώσεις ανέλαβε πρωτοβουλία για τη διαμόρφωση του πρώτου σχεδίου κλιματικού νόμου στην Ελλάδα.
Είναι ενδεικτικό, ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι μόλις 1,1°C πιο υψηλή σε σύγκριση με τις απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης και κάθε νέα δεκαετία αυξάνεται. Μάλιστα, αν δεν ληφθούν γενναία μέτρα η αύξηση θα ξεπεράσει τους 3°C ως το τέλος του αιώνα. Για την Ελλάδα η αύξηση 1,5°C σημαίνει και αύξηση κατά 173% για τους ακραίους καύσωνες που κανονικά εμφανίζονται μία φορά στα είκοσι χρόνια. Ενώ αν ανέβει η θερμοκρασία 2°C, οι ακραίοι καύσωνες θα πολλαπλασιαστούν κατά 478%.
Η θέσπιση ενός κλιματικού νόμου στην Ελλάδα είναι αναγκαία για να θωρακιστεί η χώρα μας από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, τονίζει ο δρ. Χάρης Δούκας, αναπληρωτής Καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ, που απαντά στις ερωτήσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων καθώς «είμαστε η πρώτη γενιά που γνωρίζει και η τελευταία που μπορεί να δράσει»
Η πρωτοβουλία στοχεύει στη συγγραφή μιας επιστημονικά τεκμηριωμένης πρότασης κλιματικού νόμου, με την ενεργό συμβολή πολιτών, φορέων, οργανώσεων και κινημάτων. Το προσχέδιο της πρότασης βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση στην σελίδα www.klimatikosnomos.gr, ενώ ήδη σε λιγότερο από ένα μήνα έχουν υποβληθεί εκατοντάδες σχόλια και τροποποιήσεις από ενεργούς πολίτες.
Τι ακριβώς είναι όμως ο κλιματικός νόμος και γιατί μας αφορά; Υπάρχει σήμερα κλιματική δικαιοσύνη;
Τι είναι ο Κλιματικός Νόμος;
«Ο μηδενισμός των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου τις επόμενες δεκαετίες, για να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή, είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο κόσμος, η Ευρώπη και η ελληνική κοινωνία. Είναι αναγκαία μία συντονισμένη και συγκροτημένη προσπάθεια αντιμετώπισης αυτής της πρόκλησης. Και ένα πρώτο βήμα είναι ο Κλιματικός Νόμος.
Και αυτό γιατί ο Κλιματικός Νόμος μπορεί να θωρακίσει θεσμικά αυτή την προσπάθεια και να υποστηρίξει τη βιώσιμη αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Μέσα από τη νομική δέσμευση για τους στόχους μείωσης των εκπομπών και προώθησης της καθαρής ενέργειας, καθώς και τη δημιουργία νέων μηχανισμών συνεργασίας, συντονισμού και παρακολούθησης της προόδου.
Γιατί τώρα;
Παρά τις καταστροφικές συνέπειες της πανδημίας παγκοσμίως, ο κορωνοϊός υπήρξε ίσως ένα καμπανάκι συνειδητοποίησης πως δεν πρέπει να αγνοούνται οι προειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας. Και οι σχετικές αναλύσεις συνηγορούν πως έχουμε λίγα χρόνια για να αποτρέψουμε μία περιβαλλοντική και κλιματική κατάρρευση. Για αυτό και η δέσμευση στη δράση για το κλίμα πρέπει να γίνει συγχρόνως με την προσπάθεια ανάκαμψης από την πανδημία. Τι γίνεται σε άλλες χώρες; Στην Ευρώπη, αυτή η προσπάθεια έχει ξεκινήσει μέσα από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Πρόσφατα (21/3) εγκρίθηκε και ο Ευρωπαϊκός Κλιματικός Νόμος, που αποτελεί στην ουσία τον εφαρμοστικό νόμο της Συμφωνίας.
Σε επίπεδο κρατών μελών, η Γαλλία, η Γερμανία, η Δανία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Σουηδία και η Φινλανδία έχουν ήδη ψηφίσει εθνικούς κλιματικούς νόμους. Ενώ αρκετές άλλες χώρες βρίσκονται σε στάδιο προετοιμασίας. Επιπλέον, το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) και η Νορβηγία έχουν κλιματικούς νόμους.
Με το ΗΒ να είναι το πρώτο που από το 2008 εφαρμόζει κλιματικό νόμο, έχοντας τεκμηριώσει μέσω σχετικών μελετών, όπως η έκθεση του Stern το 2007, το τεράστιο κόστος της απραξίας. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάιντεν, στη σύνοδο κορυφής για το Κλίμα που διοργάνωσε (22/4), ανέλαβε τη δέσμευση να περιορίσουν οι ΗΠΑ κατά 50%-52% τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 με στόχο τις μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Ώστε να σηματοδοτήσει την επιστροφή της Αμερικής στη μάχη κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη και να πιέσει τον υπόλοιπο κόσμο να αναλάβει δράση.
Γιατί αφορά τους πολίτες και τις νέες γενιές;
Γιατί το ακολουθούμενο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης επιτείνει την εμβάθυνση και την επέκταση των ανισοτήτων στους πολίτες. Σήμερα, το 0,8% του πληθυσμού κατέχει το 45% του παγκόσμιου πλούτου.
Είναι αυτό το μοντέλο μονοδιάστατη εστίαση της ανάπτυξης στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) που οδηγεί την υπερκατανάλωση στον παγκόσμιο βορρά και στις ελίτ του Νότου, καθώς και σε έναν τρόπο ζωή «της υπερβολής», που μεταφέρει τις συνέπειες στους οικονομικά ασθενέστερους, θυσιάζοντας πολλές φορές, όχι μόνο την προστασία του πλανήτη αλλά και την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Ενώ ένας πλούσιος Αμερικάνος χρησιμοποιεί για τις μετακινήσεις του ένα SUV, ένας φτωχός στο Μπαγκλαντές χάνει το σπίτι του, λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας και των πλημμυρών.
Σε εθνικό επίπεδο, ενώ οι πολίτες των μεγάλων αστικών κέντρων ευθύνονται για το μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών ρύπων, τα ακραία καιρικά φαινόμενα πλήττουν κυρίως τις ασθενέστερες περιοχές, έξω από αυτά.
Αύριο, αυτά τα θέματα θα συζητηθούν στις σχετικές επιτροπές της Βουλής.
Υπάρχει σήμερα Κλιματική Δικαιοσύνη;
Όχι, καθώς οι λιγότερο υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή (οι περισσότερο αδύναμοι και οι νέες γενιές) είναι τελικά εκείνοι που υφίστανται τις χειρότερες συνέπειές της. Το προηγούμενο διάστημα είχαμε διαβάσει πως δεκάδες χιλιάδες Βέλγοι οδήγησαν τις αρχές στα δικαστήρια για αθέτηση κλιματικών δεσμεύσεων. Το ίδιο είχε γίνει και στην Ολλανδία.
Μάλιστα, μόλις πριν από λίγες μέρες (29/5), διαβάσαμε πως, μετά από προσφυγή πολλών νεαρών Γερμανών, o γερμανικός Κλιματικός Νόμος κρίθηκε εν μέρει αντισυνταγματικός.
Αυτό συνέβη διότι μεταθέτει δυσανάλογα μεγάλο μέρος των μειώσεων εκπομπών για μετά το 2030. Η μετάθεση αυτή των ευθυνών περιορίζει δραματικά τα βασικά δικαιώματα της νέας γενιάς. Πολλά από τα παιδιά που προσέφυγαν κατά του Κλιματικού Νόμου στη Γερμανία βιώνουν ήδη τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος.
Για παράδειγμα, μία εκ των νέων, η Sophie Backsen από το νησί Pellworm στη Βόρεια Θάλασσα, παρουσίαζε πώς στην περιοχή της, αλλά και στη νησίδα Suedfall δίπλα στο Pellworm, μεγάλες εκτάσεις πλημμυρίζουν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Το ζήτημα της κλιματικής δικαιοσύνης είναι θεμελιώδες. Με τον κλιματικό νόμο μπορεί να κατοχυρωθεί το ανθρώπινο δικαίωμα να ζει κάποιος σε υγιές κλίμα».
Ποιο είναι το κλειδί της επιτυχίας του εγχειρήματος;
Η συμμετοχή και η συνεργασία, με έμφαση στο ρόλο της νέας γενιάς. Η λογική δηλαδή της συνδιαμόρφωσης, που και το WWF ακολούθησε για να αναπτύξει το πρώτο σχέδιο του κλιματικού νόμου και τώρα είναι στη διαβούλευση.
Αρκετές χώρες άλλωστε έχουν εγκαθιδρύσει δομές και πλατφόρμες για τη θεσμοθετημένη συμμετοχή των πολιτών (Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία και Ισπανία), προκειμένου να εφαρμόσουν στην πράξη την κλιματική συν-διακυβέρνηση.
Για αυτό και σε σχετική πρόταση που έχουμε επεξεργαστεί περιλαμβάνονται καινοτομικές συνεργατικές δομές, όπως για παράδειγμα της Κλιματικής Συνέλευσης, όπου οι πολίτες έχουν φωνή μέσα από μία ανοιχτή και δημοκρατική διαδικασία. Τέτοιες δομές πηγάζουν από τις διαδικασίες της ίδιας της Σύμβασης-Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) και από σχετικές Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες υποστήριξης της συμφωνίας των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή, όπως το PARIS REINFORCE.
Έχει μεγάλη σημασία η κατεύθυνση αυτή για τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης από τους πολίτες και ενίσχυσης της κυριότητας των κλιματικών δράσεων.
Μπορούμε να τα καταφέρουμε;
Η κατάσταση της πανδημίας μάς φανέρωσε τις όψεις διακινδύνευσης που θα έχει η κλιματική αλλαγή στην ανθρώπινη ζωή, αν δεν προχωρήσουν με ταχύτητα οι απαιτούμενες αλλαγές.
Και ο Κλιματικός Νόμος είναι ένα σημαντικό, θεσμικό βήμα, στο μακρύ δρόμο προώθησης των αλλαγών που χρειάζονται για την καταπολέμησης της κλιματικής απορρύθμισης. Αυτή είναι μια πρόκληση ιδιαίτερα για τη νέα γενιά, τη γενιά της πολυδιάστατης κρίσης αλλά και της ελπίδας, να είναι στην πρώτη γραμμή. Άλλωστε είναι η τελευταία που έχει ακόμα τον χρόνο να το καταφέρει.
17 Μαϊου 2021
LIFO
