Στις 24 Οκτωβρίου 2020, ο Κωστής Χατζηδάκης –τότε υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας– μιλούσε με υπερηφάνεια στη Βουλή για τα μεγάλα διεθνή ενεργειακά έργα που προωθούσε η κυβέρνηση, στα οποία δεσπόζουσα θέση κατείχε ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed, που θα συνέδεε τα κοιτάσματα Ισραήλ και Κύπρου «Λεβιάθαν» και «Αφροδίτη» μέσω Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας με την Ιταλία.
Το γεγονός ότι το εγχείρημα δεν φαινόταν, σε έναν αδαή όπως είμαι εγώ, να δικαιολογεί την τεράστια επένδυση και τις συναφείς τεχνικές αβεβαιότητες δεν ήταν ικανό να κάμψει τον κυβερνητικό ενθουσιασμό για την επένδυση.
Στις 20 Μαρτίου 2019 υπογράφηκε στο Τελ Αβίβ Διακυβερνητική Συμφωνία, με την ευλογία της Ε.Ε., μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, ως ένδειξη στήριξης της επένδυσης (χωρίς λεφτά όμως) από την Ουάσιγκτον. Σε τι οφειλόταν το ενδιαφέρον των Αμερικανών; Στην εκτίμηση ότι ο αγωγός θα περιόριζε την εξάρτηση της παροχής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Παραδόξως, όμως, η Ιταλία που σύμφωνα με τα κυβερνητικά σχέδια θα εξυπηρετούνταν από τον αγωγό δεν συμμετείχε στη Διακυβερνητική Συμφωνία και σαν να μην έφθανε αυτό, ο Τζουζέπε Κόντε (ο προκάτοχος του Μάριο Ντράγκι στην πρωθυπουργία) δήλωσε ότι η Ιταλία είναι αντίθετη με την κατασκευή του τελευταίου τμήματος του αγωγού που θα συνδέει την Ελλάδα με την Ιταλία.
Αν η επένδυση ήταν ιδιωτική, η στάση της Ιταλίας και οι αντιρρήσεις της Τουρκίας θα δικαιολογούσαν την επανεξέτασή της. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση είχαμε την ανάμειξη τριών κρατών: του Ισραήλ και της Κύπρου, που έχουν τα κοιτάσματα του αερίου και ενδιαφέρονται να τα διαθέσουν, και της Ελλάδας, που… δεν έχει τίποτε.
Με αυτά τα δεδομένα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προχώρησε σε υπογραφή συμφωνίας τον Ιανουάριο του 2020 με το Ισραήλ και την Κύπρο για την κατασκευή του αγωγού EastMed, που θα τροφοδοτήσει την Κρήτη αρχικά και στη συνέχεια την Πελοπόννησο και τη Δυτική Ελλάδα με ισραηλινό και κυπριακό φυσικό αέριο.
Δεν γνωρίζω πώς κατανέμονται τα βάρη μεταξύ των τριών κρατών. Δεν γνωρίζω επίσης αν, για παράδειγμα, εξετάστηκαν εναλλακτικοί τρόποι εισαγωγής φυσικού αερίου στην Κρήτη ώστε να προκύπτει ότι η λύση EastMed είναι η προσφορότερη. Μήπως η μεταφορά του αερίου στην Ευρώπη με πλοία σε υγροποιημένη μορφή είναι λύση πιο σωστή και ευέλικτη; Για ένα έργο που μπορεί να κοστίσει 10 δισ. ευρώ ή περισσότερα χρειάζονται περισσότερα λεπτομερή στοιχεία και λιγότερα ωραία δελτία Τύπου. Περισσότερη διαφάνεια. Φαντάζομαι επίσης ότι για ένα τέτοιο έργο θα ξερογλείφονται οι προμηθευτές σωλήνων και μονάδων συμπίεσης και μεταφοράς φυσικού αερίου. Αλλά τα κυβερνητικά έργα πρέπει να ωφελούν το σύνολο και όχι τους προμηθευτές.
Υπάρχει ένα επιχείρημα υπέρ της κατασκευής του αγωγού, που επιτρέπει την παράβλεψη του υπερβολικού κόστους. Η ασφάλεια της προμήθειας. Να μην εξαρτόμαστε από χώρες που δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τις κάνουλες των αγωγών αερίου για πολιτικούς εκβιασμούς. Θεωρούμε ασφαλέστερους προμηθευτές την Κύπρο και το Ισραήλ από ό,τι τη Ρωσία. Αλλά και η διακίνηση υγροποιημένου αερίου προσφέρει ασφάλεια και προφανή πρόσθετη ευελιξία.
Αν η ασφάλεια της προμήθειας είναι στρατηγικής σημασίας, και μάλλον πρέπει να είναι, τότε επείγει η χωρίς άλλες καθυστερήσεις αξιοποίηση των τεράστιων αποθηκευτικών χώρων που άφησαν πίσω τους τα αντληθέντα πετρέλαια του Πρίνου. Εκεί μπορούμε να αποθηκεύσουμε στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου. Το θέμα χειρίζεται με ανεξήγητα βραδείς ρυθμούς το ΤΑΙΠΕΔ.
Ενώ, από ό,τι αντιλαμβάνομαι, η τελική απόφαση για την επένδυση EastMed θα ληφθεί το 2022, η κυβέρνηση προχώρησε σε νέο ενεργειακό μνημόνιο συνεργασίας. Αυτή τη φορά με την Αίγυπτο.
Το ελληνοαιγυπτιακό μνημόνιο συνεργασίας προβλέπει την ηλεκτρική διασύνδεση των δύο χωρών με υποθαλάσσιο καλώδιο μήκους 1.500 χλμ. για παροχή αποκλειστικά «καθαρής» ενέργειας. Ενισχύουμε έτσι την ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας και δημιουργούμε τις προϋποθέσεις εξαγωγών πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας που θα έχει παραχθεί από ΑΠΕ στη Σαχάρα προς τις βορειότερες χώρες της Ευρώπης. Αυτά δήλωσε ο αρμόδιος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σκρέκας.
Η διασύνδεση των δικτύων μεταφοράς μεταξύ των δύο χωρών αντιπροσωπεύει μια τολμηρή στρατηγική πρωτοβουλία, δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Μου φαίνεται πράγματι τολμηρή η πρωτοβουλία έτσι όπως παρατίθεται χωρίς στοιχεία κόστους ή κάποια μετρήσιμη ένδειξη του προσδοκώμενου οφέλους. Εχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες εγκατάστασης μονάδων ΑΠΕ στην Ελλάδα και μεταφερόμαστε στη Σαχάρα; Εχει ληφθεί υπόψη ότι η Τυνησία είναι πιο κοντά στην Ιταλία και στο Μαρόκο και η Αλγερία πιο κοντά στην Ισπανία από ό,τι η Αίγυπτος μέσω Κρήτης, Πελοποννήσου κ.λπ.;
Εχω, δυστυχώς, την εντύπωση ότι τα ζητήματα της ενέργειας αντιμετωπίζονται σπασμωδικά με κοντό ορίζοντα. Δεν είναι τωρινό φαινόμενο, αλλά της τελευταίας εικοσαετίας. Αναρωτιέμαι αν οι μεγάλες πρωτοβουλίες, όπως ο αγωγός EastMed ή η διασύνδεση των δικτύων Ελλάδας – Αιγύπτου, υπήρξαν το προϊόν μελέτης και εισήγησης ενός κρατικού συλλογικού οργάνου ή ενδιαφερομένων επιχειρηματιών.
Η γνώμη μου είναι ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να συγκροτήσει ένα ολιγομελές Συμβούλιο Ενέργειας ανώτατου επιπέδου, που να συμβουλεύει τον πρωθυπουργό. Τα μέλη από την Ελλάδα και το εξωτερικό (Ελληνες και ίσως και ξένοι). Με ορίζοντα δεκαετίας ή και εικοσαετίας. Να εξετάσει όλες τις εκδοχές (και τα σύγχρονα μικρά πυρηνικά που και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας θα ενισχύσουν και θα περιορίσουν το κόστος στον καταναλωτή). Οπως και για τον κορωνοϊό, έτσι και για την ενέργεια, ο πρωθυπουργός πρέπει να ακούει τους επιστήμονες και όχι τους κομματικούς επικοινωνιολόγους.
* O κ. Στέφανος Μάνος είναι πρώην υπουργός.
(Καθημερινή)
