Ο επερχόμενος νόμος της ΕΕ για την επισήμανση, που αποσκοπεί στο να βοηθήσει τους καταναλωτές να επιλέξουν πράσινα προϊόντα, δέχεται «πυρά» επειδή παρέχει ελλιπή εικόνα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων- επικεντρώνεται υπερβολικά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και αγνοεί άλλους παράγοντες όπως η ανακυκλωσιμότητα και η τοξικότητα.
Η «Πρωτοβουλία για την τεκμηρίωση των οικολογικών ισχυρισμών», η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί τον Μάρτιο, θα απαιτεί από τις εταιρείες να αποδεικνύουν τις περιβαλλοντικές τους δηλώσεις με βάση μια τυποποιημένη μεθοδολογία.
Με τον τρόπο αυτό, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα αποτραπεί η πρακτική της ψευδεπίγραφης οικολογικής ταυτότητας όπου τα προϊόντα προωθούνται ψευδώς ή υπερβολικά ως φιλικά προς το περιβάλλον.
Επί του παρόντος χρησιμοποιούνται στην ΕΕ περισσότερες από 200 περιβαλλοντικές ετικέτες διαφορετικής ποιότητας . Έτσι, λοιπόν, η απαίτηση τεκμηρίωσης αυτών των ισχυρισμών, κατά την Επιτροπή, θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και θα προωθήσει τις εταιρείες που επιδιώκουν μεγαλύτερη βιωσιμότητα.
«Οι εταιρείες που προβάλλουν «οικολογικούς ισχυρισμούς» θα πρέπει να τους τεκμηριώνουν κιόλος με βάση μια τυποποιημένη μεθοδολογία για την αξιολόγηση των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον», αναφέρει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η οποία αποτελεί τη βάση της περιβαλλοντικής πολιτικής της Επιτροπής.
Ωστόσο, οι ακτιβιστές της βιομηχανίας και των πράσινων έχουν αμφισβητήσει πτυχές της προτεινόμενης μεθοδολογίας της Επιτροπής, λέγοντας ότι μπορεί να δώσει στους καταναλωτές λανθασμένη εντύπωση για το πόσο πράσινο είναι ένα προϊόν.
Οι επικριτές λένε ότι η σήμανση επικεντρώνεται υπερβολικά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αγνοώντας κρίσιμους παράγοντες όπως η ανακυκλωσιμότητα και η τοξικότητα.
Μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώνεται στη μεθοδολογία του Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος του Προϊόντος (PEF), που αποτελεί βασικό μέρος της νομοθεσίας.
Η μεθοδολογία PEF αποσκοπεί στην εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενός προϊόντος κατά τη διάρκεια της ζωής του, βασιζόμενη σε διεθνείς μεθόδους αξιολόγησης. Προτείνει κανόνες για συγκεκριμένες κατηγορίες, όπως στους τομείς των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, των τροφίμων ή της συσκευασίας, που επιτρέπουν καλύτερα τη συγκριτική αξιολόγηση.
Ωστόσο, οι κατηγορίες των επιπτώσεων της PEF δεν αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια όλες τις ιδιότητες του προϊόντος που συμβάλλουν στη βιωσιμότητα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Κατασκευαστών Γυάλινης Συσκευασίας (FEVE).
«Υπάρχει όμως ένας αριθμός πτυχών που είτε δεν λαμβάνονται επαρκώς υπόψη (από το PEF), είτε δεν λαμβάνονται καθόλου υπόψη», δήλωσε στη EURACTIV η Vanessa Chesnot, ανώτερη υπεύθυνη πολιτικής προϊόντων της FEVE.
«Για να δώσω ένα παράδειγμα, στη μεθοδολογία PEF υπάρχει ένα σύστημα που λαμβάνει υπόψη τη δυνατότητα ανακύκλωσης της συσκευασίας στο τέλος της ζωής της, αλλά αυτό δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι μια συσκευασία ή ένα υλικό μπορεί να ανακυκλωθεί ξανά και ξανά.
«Το γυαλί είναι ένα μόνιμο υλικό που μπορεί να ανακυκλωθεί ξανά και ξανά και δεν χάνει τις εγγενείς ιδιότητές του. Οπότε αυτό είναι κάτι, εδώ η άπειρη ανακυκλωσιμότητα της συσκευασίας, που δεν λαμβάνεται υπόψη», δήλωσε η ίδια.
Εκτός από τις ανησυχίες σχετικά με την ανακύκλωση, η Chesnot ανέφερε την έκπλυση χημικών ουσιών από τις συσκευασίες ως έναν τομέα που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην επισήμανση πιο ισχυρά.
Η FEVE δεν θέλει η μεθοδολογία PEF να ενσωματωθεί στη νομοθεσία της ΕΕ, δεδομένων αυτών των κενών, σύμφωνα με τον Chesnot.
«Πιστεύουμε ότι [η PEF] είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, αλλά πρέπει να βελτιωθεί. Πρέπει να διευρυνθεί, ώστε να παρέχει μια σωστή και ολοκληρωμένη εικόνα της βιωσιμότητας», πρόσθεσε.
Το αποτύπωμα άνθρακα του γυαλιού
Η «ZeroWasteEurope», μια περιβαλλοντική ΜΚΟ, συμφωνεί ότι η μεθοδολογία PEF δίνει υπερβολικά μεγάλη έμφαση στον άνθρακα, αλλά υποστηρίζει παράλληλα ότι το μέτρο αυτό παραμένει σημαντικό για την κατανόηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του γυαλιού.
Η ΜΚΟ υποστηρίζει ότι το γυαλί αποτελεί πράσινη επιλογή μόνο εάν επαναχρησιμοποιείται πολλές φορές.
«Συνολικά, συμφωνούμε ότι η PEF δίνει υπερβολική έμφαση στον άνθρακα, αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι το γυαλί μιας χρήσης είναι μακράν η πιο έντονη σε άνθρακα συσκευασία μιας χρήσης που υπάρχει. Έτσι, παρά το γεγονός ότι το γυαλί είναι πολύ καλό από άποψη σταθερότητας/ασφάλειας (δηλαδή λίγες τοξικές ουσίες θα εκχυθούν από αυτό), το τεράστιο αποτύπωμα άνθρακα δεν αντισταθμίζει αυτή την πτυχή», δήλωσε ο Joan Marc Simon, εκτελεστικός διευθυντής της «ZeroWasteEurope».
«Αν θέλουμε να έχουμε το καλύτερο και από τους δύο κόσμους, δηλαδή την ασφάλεια και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, το μόνο μέλλον της γυάλινης συσκευασίας είναι η επαναχρησιμοποιήσιμη συσκευασία», δήλωσε στη EURACTIV.
Ενώ η παραγωγή γυαλιού είναι μια διαδικασία έντασης άνθρακα, η Chesnot υποστηρίζει ότι οι εκπομπές CO2 που εκλύονται θα μειωθούν σημαντικά καθώς η ενέργεια γίνεται πιο πράσινη. Επί του παρόντος, περίπου το 80% των εκπομπών CO2 της παραγωγής γυαλιού προέρχεται από την καύση φυσικού αερίου.
«Πιστεύουμε ότι η κριτική αυτή για την ένταση σε άνθρακα της παραγωγής γυαλιού, είναι βασικά ένα ζήτημα ενεργειακής μετάβασης. Με τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την κλιμάκωση αυτών των καινοτομιών, θα το αντιμετωπίσουμε αυτό», δήλωσε η ίδια.
«Τα μέλη μας διερευνούν διάφορες οδούς [για την απεξάρτηση από τον άνθρακα], συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροκίνησης – αυτό σημαίνει αντικατάσταση του φυσικού αερίου από την ηλεκτρική ενέργεια ή εξέταση της βιομάζας, του υδρογόνου… Υπάρχουν διάφορες επιλογές που διερευνώνται», πρόσθεσε.
Συμπληρωματικό PEF
Η οικολογική ΜΚΟ «Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος» (EEB) υποστηρίζει σθεναρά την PEF και την ανάγκη εναρμονισμένων προτύπων για τον έλεγχο των οικολογικών ισχυρισμών σε ολόκληρη την ΕΕ. Το EEB συμμετείχε στα πιλοτικά έργα και στα έργα της μεταβατικής φάσης της PEF ως μέλος της τεχνικής συμβουλευτικής επιτροπής αλλά και της διευθύνουσας επιτροπής.
Ωστόσο κι αυτή η ΜΚΟ εκφράζει ανησυχίες ότι η PEF, και οι αξιολογήσεις κύκλου ζωής ευρύτερα, δεν είναι εξοπλισμένες για να καλύψουν το πλήρες φάσμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων για κάθε προϊόν.
Υποστηρίζουν ότι για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων, η επισήμανση με βάση την PEF από μόνη της μπορεί να μην είναι επαρκής.
«Η θέση μας είναι σχετικά απλή: Πρέπει να συμπληρωθεί με άλλα πράγματα και κυρίως για να αντιμετωπιστούν ορισμένες από αυτές τις ελλείπουσες επιπτώσεις», δήλωσε ο Jean–Pierre Schweitzer, εμπειρογνώμονας πολιτικής προϊόντων και κυκλικής οικονομίας του EEB, φέρνοντας το παράδειγμα των περιορισμών της PEF στη μέτρηση των επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα.
«Είμαστε μέρος της διαδικασίας τα τελευταία 10 χρόνια, αλλά αυτό που λέμε είναι ότι η PEF και η αξιολόγηση του κύκλου ζωής γενικότερα έχουν κάποιους περιορισμούς. Ένας από αυτούς είναι ότι εκτός των 16 κατηγοριών των επιπτώσεων, υπάρχουν και άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι οποίες δεν καλύπτονται πολύ καλά», δήλωσε στη EURACTIV.
Ο Schweitzer πιστεύει ότι υπάρχει ανάγκη να παρέχονται στους καταναλωτές εύκολα κατανοητές πληροφορίες σχετικά με τα προϊόντα που αγοράζουν, αλλά προειδοποίησε ότι οι ελλιπείς πληροφορίες μπορεί να είναι παραπλανητικές.
«Νομίζω ότι η PEF, ανάλογα με την ομάδα προϊόντων, μπορεί να αποτελέσει μια πολύ καλή βάση για μια ετικέτα για τους καταναλωτές. Αλλά μπορεί να μην είναι η μόνη μέθοδος που θέλετε να χρησιμοποιήσετε όταν δημιουργείτε ένα είδος απλουστευμένης καταναλωτικής ετικέτας», πρόσθεσε.
