διαΝΕΟσις: Εντυπωσιακή η ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα - Με ετήσιο ρυθμό 15,6% οι νέες εγκαταστάσεις σε μια 5ετία

Στη σύνθετη πραγματικότητα που διαμορφώνει η κλιματική αλλαγή, η ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην Ελλάδα πιθανόν αποτελεί την πιο θεαματική εξέλιξη που έχει επιδείξει η ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα επενδύσεων που πραγματοποιούνται στην ελληνική επικράτεια. Η ανάλυση που υπογράφουν η Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις και ο Ηλίας Βαλεντής, Senior Research Analyst του οργανισμού, ανατέμνει τις προκλήσεις και τις προοπτικές της διείσδυσης των ΑΠΕ στην ελληνική ηλεκτροπαραγωγή, και υπογραμμίζει ότι η καλύτερη προσαρμογή και η αναβάθμιση του δικτύου της χώρας μας αποτελούν την πλέον αναγκαία συνθήκη για την πράσινη μετάβασή της.
 

Τι είναι οι ΑΠΕ

Πρόκειται για ενέργεια που δεν εξάγεται από περιορισμένους πόρους, όπως τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο και λιγνίτης). Η καύση των ορυκτών, συνήθως για την παραγωγή ενέργειας, διευρύνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου και συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή. Αντίθετα, γίνεται χρήση ενέργειας που παρέχεται ελεύθερα από το περιβάλλον (ηλιακή, αιολική, δυναμική, παλιρροιακή κτλ.).

Οι πιο διαδεδομένες τέτοιες μονάδες «πράσινης» ενέργειας είναι τα υδροηλεκτρικά φράγματα, τα φωτοβολταϊκά πάνελ και οι ανεμογεννήτριες.
 

Οι ΑΠΕ στην Ελλάδα

€9,5 δισεκ. είναι το εκτιμώμενο ύψος των επενδύσεων τα τελευταία 5 έτη σε έργα δημιουργίας μονάδων ΑΠΕ, συνοδευτικά έργα και έργα υποδομών και δικτύων.

15 γιγαβάτ (GW) συνολικής ισχύος είναι οι ΑΠΕ που λειτουργούν σήμερα, ενώ η δυνατότητα υποδοχής του υπάρχοντος συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται σε 28 έως 30 GW.

Από το 2019 έως το 2024, η αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, πλην υδροηλεκτρικών, υποδηλώνει μέσο ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης 15,6%.

Το 2024, η πλειονότητα (55,3%) της ζητούμενης ηλεκτρικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο σύστημα της Ελλάδας καλύφθηκε από ΑΠΕ. Αυτό επιτεύχθηκε για πρώτη φορά το 2023 (51,4%), με το μερίδιο κάλυψης να αυξάνεται γρήγορα.

Η συνολική καθαρή παραγωγή ξεπέρασε το 2024 τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 307 MWh. Με απλά λόγια, η ανάγκη για εισαγωγές μηδενίστηκε πέρυσι και θεωρητικά η χώρα θα μπορούσε να εξάγει ένα οριακό πλεόνασμα, περίπου 0,6% της ζήτησης.
 

 

Θετικές επιπτώσεις των ΑΠΕ

• Απεξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από την καύση άνθρακα –όσον αφορά τον ηλεκτρισμό–, και τις ακόλουθες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
• Απεξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τις εισαγωγές ενεργειακών αγαθών από το εξωτερικό. 
• Δυνατότητα επέκτασης των εξαγωγών.

Προκλήσεις

Υπερπροσφορά ενέργειας

Κάποιες τεχνολογίες ΑΠΕ, όπως π.χ. τα φωτοβολταϊκά, παράγουν δυσανάλογη ποσότητα ενέργειας κάποιες ώρες της ημέρας, π.χ. με την ηλιοφάνεια. Αντίστοιχα, άλλες τεχνολογίες, όπως οι ανεμογεννήτριες, εξαρτώνται από την περιοδικότητα καιρικών φαινομένων. Καθώς δεν υπάρχουν εξελιγμένες τεχνολογίες αποθήκευσης και τα δίκτυα έχουν περιορισμένη χωρητικότητα, το πλεόνασμα που προκύπτει λόγω των παραπάνω περιορισμών δεν μπορεί να αξιοποιηθεί πάντα. 
 

860 γιγαβατώρες (GWh) πράσινης ενέργειας περικόπηκαν στην Ελλάδα το 2024 λόγω της μειωμένης δυνατότητας αποθήκευσης της ενέργειας αυτής. Το μέγεθος αυτό αντιστοιχεί στο 3,3% της συνολικής παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το ίδιο διάστημα και είναι υπερδιπλάσιο του αντίστοιχου του 2023. 

Αν μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε αυτήν την ποσότητα χαμένης πράσινης ενέργειας:

• Το μερίδιο των ΑΠΕ στην κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο σύστημα θα αυξάνονταν κατά 1,7 ποσοστιαίες μονάδες (από 55,3% σε 57%).
• Η χώρα θα είχε καθαρές εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας πάνω από 1,1 τεραβατώρες (TWh).

Τεχνικές απώλειες

Καθώς η ηλεκτρική ενέργεια περνάει στο δίκτυο μεταφοράς και διανομής, ένα μέρος της χάνεται σε θερμότητα στους αγωγούς και σε ηλεκτρομαγνητικό πεδίο στους μετασχηματιστές του δικτύου.

Το ελληνικό δίκτυο σταθμών και υποσταθμών δεν είναι κατάλληλα σχεδιασμένο ώστε να ευνοεί την παραγωγή από ΑΠΕ. Ένα καλύτερα σχεδιασμένο δίκτυο, περισσότερο προσαρμοσμένο στις ανάγκες των ΑΠΕ και συχνότερα προσαρμοζόμενο σε νεότερες ανάγκες, θα μπορούσε να περιορίσει τέτοιες απώλειες.

Επιπλέον, καταγράφονται σημαντικά προβλήματα χωρητικότητας σχεδόν στο 1/4 των μετασχηματιστών υψηλής προς μέσης τάσης του ΔΕΔΔΗΕ. Συγκεκριμένα: Από συνολικά 453 μετασχηματιστές, 29 έχουν εξαντλήσει το θερμικό τους περιθώριο, 82 έχουν εξαντλήσει το περιθώριο στάθμης βραχυκύκλωσης και 5 έχουν εξαντλήσει ταυτόχρονα και τα δύο αυτά περιθώρια. 

Οι παραπάνω προκλήσεις συχνά λειτουργούν ταυτόχρονα: Για παράδειγμα, μια νέα μονάδα ΑΠΕ τοποθετημένη σε ένα λιγότερο βολικό σημείο για το δίκτυο, η οποία παράγει διαφορετικές ποσότητες μέσα στην ημέρα, μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη τεχνική απώλεια. Πώς ακριβώς; Η παραγόμενη ενέργεια κάποιες ώρες της ημέρας μπορεί είτε να εξαντλεί τις δυνατότητες απορρόφησης από το τοπικό δίκτυο και γι’ αυτό να πρέπει να μεταφερθεί σε πιο μακρινούς «παρακαμπτήριους» σταθμούς και υποσταθμούς του δικτύου, αυξάνοντας επομένως και την απώλεια.

Κατευθύνσεις πολιτικής

Μείωση της διαχρονικής γραφειοκρατίας (απαλλοτριώσεις, περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, κατασκευαστικοί διαγωνισμοί, επίλυση προσφυγών κτλ.) που σχετίζεται με την πραγματοποίηση απαραίτητων έργων υποδομής. 

Εύρεση επαρκούς ηλεκτρικού χώρου για όλες τις επερχόμενες μονάδες ΑΠΕ, προκειμένου να μην ανακοπεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα.

Εξηλεκτρισμός σημαντικού μέρους των αναγκών ενέργειας που καλύπτονται σήμερα από άλλα ενεργειακά αγαθά (π.χ. οι ενεργειακές ανάγκες μετακίνησης/μεταφοράς).

Ανάπτυξη των δυνατοτήτων αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας.

Αναβάθμιση των διεθνών διασυνδέσεων του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος με γειτονικές χώρες. 

Δείτε περισσότερα στα συνοδευτικά αρχεία.