ΔΕΗ – λιγνίτες: 15 χαμένα χρόνια, 15 χρόνια οι κυβερνήσεις σε κόντρα με την Κομισιόν.
Στα χέρια του Υπουργού Γιώργου Σταθάκη και της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει να σκάσει άλλη μια βόμβα: η απελευθέρωση της λιγνιτοπαραγωγής. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να «σπάσει» το μονοπώλιο της ΔΕΗ και η Κομισιόν συνεχώς «φωνάζει», ασχέτως μνημονίων
Πριν από ακριβώς 15 χρόνια (και δέκα ημέρες), την Πρωταπριλιά (σαν ψέμα…) του 2004 η Κομισιόν προειδοποιούσε την Ελλάδα με ανακοίνωση «σχετικά με τα αποκλειστικά δικαιώματα που έχουν χορηγηθεί στη ΔΕΗ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τον λιγνίτη».
Σήμερα, εν έτη 2019, με κοσμοϊστορικές αλλαγές στον τομέα της ενέργειας σε Ευρώπη και Ελλάδα, το μονοπώλιο της ΔΕΗ στη λιγνιτοπαραγωγή δεν έχει ακόμη «σπάσει». Παρότι έχουν μεσολαβήσει τόσο και τόσα…
Το 2003-2004, η Κομισιόν επέλεγε να κάνει το χατίρι στην απερχόμενη, τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και του Κώστα Σημίτη και να καθυστερήσει την αποστολή της προειδοποίησης μέχρι να αναλάβει η ΝΔ και η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή.
Εκείνη η προειδοποίηση, όταν ήλθε, δεν είχε δημιουργήσει μεγάλη αίσθηση: ήταν η περίοδος προετοιμασίας των Ολυμπιακών αγώνων, της κυβερνητικής αλλαγής, μιας άλλης ψυχολογίας στην Ελλάδα. Κανείς δεν ασχολήθηκε σοβαρά τότε με την προειδοποίηση της Κομισιόν. Δεκαπέντε χρόνια μετά παρακαλάμε τους Ευρωπαίους να μην θεωρήσουν την το ναυάγιο της πώλησης των λιγνιτικών μονάδων ως αθέτηση υποχρεώσεων και χάσουμε τη δόση των χρημάτων που αναμένουμε από το Eurogroup.
Τα παιχνίδια βέβαια των ευρωπαϊκών θεσμών στον τομέα της ενέργειας και στην περίπτωση της Ελλάδας δεν σταματούν στη ΔΕΗ.
Δεν ξέφυγε από έμπειρους παρατηρητές η παρατήρηση ότι το τελευταίο EuroworkingGroup έδωσε την έγκριση για την αποδέσμευση της δόσης του 1 δις ευρώ μόλις μια ημέρα πριν την ανακοίνωση του ναυαγίου στην άλλη μεγάλη ενεργειακή εκκρεμότητα: την αποκρατικοποίηση των ΕΛΠΕ. Κάτι το οποίο όλη η αγορά γνώριζε, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί στο επίσημο κείμενο χαρακτήριζαν ότι προχωρά κανονικά…
Επιστρέφοντας όμως στους λιγνίτες, οφείλουμε να πούμε ότι σε αυτά τα 15 χρόνια έγινε σοβαρή προσπάθεια για τη διείσδυση του φυσικού αερίου στη χώρα και στην προώθηση των ΑΠΕ, ώστε να μειωθεί ο ρόλος του λιγνίτη στο ενεργειακό μίγμα της εγχώριας αγοράς – παραγωγής. Όμως στο ενδιάμεσο οι εξελίξεις έτρεχαν. Και η Ελλάδα έχει βρεθεί και πάλι έκθετη, όχι μόνο γιατί δεν έχει δώσει τη δυνατότητα σε ιδιότητες να παράγουν ρεύμα από λιγνίτη αλλά και γιατί το ποσοστό ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη είναι εξαιρετικά υψηλό και θα παραμείνει υψηλό για χρόνια, σύμφωνα με τον Εθνικό Σχεδιασμό, όπως καταγγέλλουν με έμφαση οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Για να είμαστε ειλικρινείς, οι πολιτικές επιλογές δεκαετιών έχουν οδηγήσει σε υψηλή τιμή ρεύματος σε σχέση με την Ευρώπη, που για τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα είναι σχεδόν καταστροφικός παράγοντας. Και ο λιγνίτης είναι το πιο φθηνό καύσιμο που υπάρχει διαθέσιμο στη χώρα. Οπότε οποιαδήποτε οικονομική και κοινωνική πολιτική έχει αυτό ως βάση. Έχει μεσολαβήσει φυσικά μια απόφαση του Ευρωδικαστηρίου που υποχρεώνει την Ελλάδα να ανοίξει την αγοιρά ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη και τέσσερα μνημόνια (στο πλαίσιο της διάσωσης της ελληνικής οικονομίας) με τον ίδιο στόχο. Αλλά ο στόχος δεν έχει επιτευχθεί ακόμη…
Υποστήριζε η Επιτροπή το 2004 ότι η ΔΕΗ, παρά τη νομοθεσία για την απελευθέρωση της αγοράς που είχε εισαχθεί προ τριετίας, ήταν ακόμη ένα de facto μονοπώλιο και εμπόδιζε τον ανταγωνισμό. Ανέφερε χαρακτηριστικά τότε:
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο προκαταρκτικό συμπέρασμα ότι τα αποκλειστικά δικαιώματα που χορήγησε το Ελληνικό Κράτος στον κρατικής ιδιοκτησίας πρώην μονοπωλιακό φορέα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Α.Ε. (ΔΕΗ) για την εξόρυξη λιγνίτη στην Ελλάδα, παραβαίνουν τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά την άποψη της Επιτροπής, υφίσταται παράβαση του άρθρου 86 παράγραφος 1 της Συνθήκης ΕΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 82, διότι η ΔΕΗ είναι σε θέση να προστατεύσει τη δεσπόζουσα θέση που κατέχει στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας χάρη στα αποκλειστικά δικαιώματα εξόρυξης λιγνίτη τα οποία διαθέτει. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται δυνητική κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από μέρους της ΔΕΗ, δεδομένου ότι άλλοι δυνητικοί προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας δεν έχουν την ίδια πρόσβαση σε λιγνίτη. Η έρευνα της Επιτροπής, η οποία έγινε μετά από καταγγελία, επιβεβαίωσε την ύπαρξη των αποκλειστικών αυτών δικαιωμάτων τα οποία παραχωρήθηκαν στην ΔΕΗ με δύο κρατικά μέτρα: με το νομοθετικό διάταγμα 4029/1959 και με το νόμο 134/1975. Τα αποκλειστικά αυτά δικαιώματα είναι πολύ μεγάλης διάρκειας και δεν συνδέονται άμεσα με καμία υποχρέωση καταβολής τέλους χρήσης…. Η Επιτροπή πιστεύει ότι τα αποκλειστικά δικαιώματα που διαθέτει η ΔΕΗ στην αγορά λιγνίτη επηρεάζουν τον ανταγωνισμό στην αγορά παροχής ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλους βιομηχανικούς πελάτες (τους λεγόμενους επιλέξιμους πελάτες).»
Η κατάσταση στην πραγματικότητα δεν έχει αλλάξει και πολύ, πέραν από το άνοιγμα της αγοράς ενέργειας σε άλλες μορφές ηλεκτροπαραγωγής και φυσικά εμπορίας. Άλλωστε «οι λιγνίτες» αποτέλεσαν το τελευταίο μεγάλο οχυρό της πανίσχυρης κάποτε ομοσπονδίας εργαζομένων της ΔΕΗ (ΓΕΝΟΠ) που για μια περίοδο σχεδόν «όριζαν» τη χώρα. Οι συνεχείς θεσμικές αλλαγές, το άνοιγμα της αγοράς, οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις αποδυνάμωσαν τις οργανωμένες αντιδράσεις – παντού εκτός από τα πεδία των λιγνιτών. Οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ δεν μπόρεσαν, παρότι διακήρυτταν από κάποια στιγμή και μετά, να προχωρήσουν στην ιδιωτικοποίηση του τομέα. Είναι άγνωστο αν πραγματικά το ήθελαν. Και ο ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνοντας έδωσε μάχη, πιστός στις αριστερές καταβολές του, να ακυρώσει αυτή την πορεία. Έχουν χαρακτεί στο συλλογικό υποσυνείδητο οι αντιδράσεςι στις απαιτήσεις της Τρόϊκας του τότε Υπουργού Ενέργειας Παναγιώτη Λαφαζάνη κατά τη διάρκεια της καταστροφικής διαπραγμάτευσης του 2015. Αλλά και οι αντιδράσεις του διαδόχου του Παναγιώτη Σκουρλέτη. Η πορεία μπήκε σε ίσιο δρόμο ξανά και υιοθετήθηκε ένα κάπως ρεαλιστικό πλαίσιο επί Υπουργεία Γιώργου Σταθάκη, αλλά κιαι αυτό δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί στην πράξη ότι μπορεί να ολοκληρωθεί.
Το σχέδιο, μετά από αλλεπάλληλες αλλαγές, συζητήσεις, διαπραγματεύσεις και αντεγκλήσεις, περιλαμβάνει την πώληση μονάδων παραγωγής από λιγνίτη σε ιδιώτες. Ο πρώτος διαγωνισμός απέβη άκαρπος. Το τοπίο στην Ερώπη και στην οικονομία για το λιγνίτη και τους ρύπους που τον συνοδεύουν είναι πολύ διαφορετικό από ότι θα ήταν το 2004 αν είχε ακολουθηθεί τότε μια άλλη πολιτική…
Μόλις χθες, ο Γιώργος Σταθάκης, εκτιμούσε (χωρίς φυσικά να δεσμεύεται…), στο περιθώριο εκδήλωσης, αναφορικά με την πώληση των λιγνιτικών μονάδων Μεγαλόπολης και Φλώρινας της ΔΕΗ στο πλαίσιο του νέου διαγωνισμού που είναι σε εξέλιξη, ότι θα βρεθεί λύση σε σχέση με την τροφοδοσία της μονάδας Φλώρινας με λιγνίτη από το ιδιωτικό ορυχείο της περιοχής, ενώ απέκλεισε το ενδεχόμενο να εφαρμοστεί μηχανισμός επιμερισμού του ρίσκου μεταξύ ΔΕΗ και νέων ιδιοκτητών, ζήτημα που είχε συζητηθεί και στο πλαίσιο του προηγούμενου διαγωνισμού και είχε απορριφθεί.
Και το σήριαλ συνεχίζεται. Στελέχη της ΔΕΗ επισκέπτονται τις Βρυξέλλες. Η Κομισιόν στέλνει νέες επιστολές με απειλητικά χρονοδιαγράμματα. Και λύση δεν φαίνεται στον ορίζοντα… Σε μια ακόμη ειρωνική στροφή της ιστορίας, ίσως τελικά να πληρώσει για μια ακόμη φορά η χώρα τον άνθρακα για χρυσάφι…
11 Απριλίου 2019
