COP27: Η κλιματική δικαιοσύνη στο κέντρο της κλιματικής μετάβασης

Πέρασαν 30 χρόνια από την υιοθέτηση της Σύμβασης Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα. Από τότε μέχρι σήμερα, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνουν, οι κλιματικές καταστροφές έχουν ενταθεί και έχουν γίνει πιο συχνές προκαλώντας τεράστιες απώλειες, υλικές και σε ανθρώπινες ζωές, κυρίως στους πιο αδύναμους. Η ειρωνεία είναι ότι τα θύματα, κατά κανόνα, έχουν τη μικρότερη συμβολή στην κλιματική κρίση που βιώνουμε. Η αποτυχία των ηγετών του πλανήτη να μειώσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ανεβάζει την πίεση στην επερχόμενη  27η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP27), που διεξάγεται στο Sharmel-Sheikh της Αιγύπτου από τις 6 έως τις 18 Νοεμβρίου 2022. Το βασικό ερώτημα, είναι αν οι πιο πλούσιες, ιστορικά πιο ρυπογόνες χώρες θα πληρώσουν για τις απώλειες και ζημιές που έχουν προκληθεί από την κλιματική αλλαγή, για τις απαραίτητες δράσεις προστασίας και προσαρμογής καθώς και για τη δίκαιη μετάβαση σε μηδενικές εκπομπές (άρα μακριά από λιγνίτη, πετρέλαιο, αέριο).

Πέρσι τέτοιο καιρό, στο COP26 στη Γλασκώβη, είδαμε τη δυναμική παρουσία των χωρών του νότου, ακτιβιστών και κοινωνίας των πολιτών που ζητούσαν δικαιοσύνη στα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που βιώνει ο πλανήτης. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία μιας 3ετούς διαδικασίας διαλόγου ώστε να συζητηθούν όλα τα απαραίτητα βήματα και συμφωνίες σε αυτή την κατεύθυνση. Σωστό μέτρο αλλά ανεπαρκές καθώς κάποιες μικρές και φτωχές χώρες ήδη…βουλιάζουν.  Καθώς οι ανισότητες αυξάνονται μαζί με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, το COP27 πρέπει να φέρει στο τραπέζι τις δεσμεύσεις και τους μηχανισμούς που χρειάζονται ώστε να δημιουργηθεί το απαραίτητο κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των χωρών ”Νότου” και “Βορρά” (ήτοι μεταξύ αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων οικονομιών) με δίκαιη κατανομή των βαρών και των υποχρεώσεων. Μέχρι στιγμής, πολλές από τις υποσχέσεις, δυστυχώς, έχουν μείνει στα χαρτιά, τορπιλίζοντας την εφαρμογή της Συνθήκης του Παρισιού.

Πώς θα έμοιαζε άραγε ένα πετυχημένο αποτέλεσμα στο COP27 στην Αίγυπτο; Τα τελικά αποτελέσματα περιλαμβάνουν:

• Νέα οικονομική βοήθεια στις χώρες και κοινότητες που είναι πιο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, ώστε να αντιμετωπίσουν απώλειες και ζημίες από προηγούμενες, τρέχουσες και μελλοντικές κλιματικές καταστροφές.
• Διασφάλιση ότι η δέσμευση για υποστήριξη 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς τις φτωχότερες χώρες θα εφαρμοστεί (κάτι που μέχρι στιγμής έχει μείνει εν πολλοίς στα χαρτιά), ώστε να στηριχθεί η προσαρμογή και η ανθεκτικότητα στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις χώρες αυτές.
• Εφαρμογή της δέσμευσης που έκαναν οι πλουσιότερες χώρες στην COP26 για διπλασιασμό της οικονομικής υποστήριξης για την προσαρμογή ως το 2025.
• Συνεισφορά όλων των χωρών με ισότιμο τρόπο σε μία γρήγορη και δίκαιη κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένου και του να μπει άμεσα τέλος σε όλα τα νέα έργα ορυκτών καυσίμων, όπως συστήνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA).
• Να γίνει ξεκάθαρο και σαφές ότι ο περιορισμός της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5°C είναι η μόνη αποδεκτή ερμηνεία της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα και να αναγνωριστούν οι ημερομηνίες κατάργησης της παραγωγής και χρήσης λιγνίτη, αερίου και πετρελαίου, σε ευθυγράμμιση με τον 1,5°C.

Ποιες οι πιθανότητες να καταλήξουμε σε αυτό το αποτέλεσμα;

Με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σαφώς περιορισμένη, πέφτει πολύ μεγαλύτερο βάρος στην πλάτη των ειδικών και των εκπροσώπων των χωρών οι οποίοι θα πρέπει να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Κρίνοντας από τη μέχρι σήμερα στάση τους σε προηγούμενα COP, είναι σαφές ότι πρέπει να ξεπεράσουν τον εαυτό τους.

Είναι προφανές ότι η Διάσκεψη δεν πραγματοποιείται εν κενώ. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση, τα εντεινόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι αυξανόμενες ανισότητες και η αβεβαιότητα δημιουργούν ένα σχεδόν δυστοπικό πλαίσιο. Ταυτόχρονα, μέσα σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, κυβερνήσεις και “ενεργειακοί όμιλοι” προσπαθούν να προωθήσουν νέες εξορύξεις πετρελαίου και αερίου αδιαφορώντας για τις συνέπειες σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ζητούμενο λοιπόν, στο COP27, είναι να έρθουν στο τραπέζι των συζητήσεων όλες αυτές οι αλληλένδετες κρίσεις αλλά και οι καταστροφικές επιλογές (κυβερνήσεων και εταιρειών), η ανάγκη δικαιοσύνης, η ανάγκη πλήρους και άνευ όρων απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, η ανάγκη δίκαιης και ομαλής μετάβασης σε μια κοινωνία καθαρής ενέργειας.

Δύσκολο; NAI

Ανέφικτο; ΟΧΙ

Απαραίτητο; ΑΠΟΛΥΤΩΣ και ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ

Ο Νίκος Χαραλαμπίδης είναι διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace.