Ατμοσφαιρική ρύπανση και κλιματική αλλαγή απειλούν τη δημόσια υγεία στη χώρα μας.
Εν όψει της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος (05/06) το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) παρουσιάζει την νέα έκδοση «Περιβάλλον και Υγεία» η οποία αναδεικνύει με τρόπο σαφή και επιστημονικά τεκμηριωμένο αφενός τη σύνδεση της κατάστασης του περιβάλλοντος με την υγεία των πολιτών και αφετέρου την ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση δύο ιδιαίτερα επιβλαβών περιβαλλοντικών ζητημάτων, της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής, που σχετίζονται άρρηκτα με τα θέματα της δημόσιας υγείας. Τουλάχιστον 8.500 θάνατοι θα μπορούσαν να προληφθούν κάθε χρόνο στη χώρα μας εάν μειώνονταν οι συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης - και ειδικότερα των αιωρούμενων ατμοσφαιρικών σωματιδίων - στα συνιστώμενα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) επίπεδα.
Η έκδοση είναι διαρκώς επίκαιρη λόγω των επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής. Ταυτόχρονα συμπίπτει με μια πρωτόγνωρη συγκυρία πανδημίας (COVID-19) για την παγκόσμια κοινότητα. Όπως τονίζει και η Πρόεδρος ΔΣ ΕΚΠΑΑ, Ζωή Βροντίση, στον πρόλογο της έκδοσης «σε μια περίοδο όπου το περιβάλλον αντιμετωπίζεται περισσότερο ως μέσο πλουτισμού παρά ως αυτόνομο στοιχείο πλούτου και ευημερίας και ενώ η υγεία βρίσκεται στο επίκεντρο των μέτρων πολιτικής και των κοινωνικών συζητήσεων, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η ευημερία και η υγεία μας είναι άμεσα συνδεδεμένη με το περιβάλλον».
Αξίζει να σημειωθεί ότι στοιχεία της έκδοσης «Περιβάλλον και Υγεία» έχουν ήδη παρουσιαστεί σε ανώτατο θεσμικό επίπεδο, από τον Διευθυντή ΕΚΠΑΑ, Π. Βαρελίδη, και την Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Ε.Κ. Κατσουγιάννη, στη συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος (11/03/2020) της Βουλής των Ελλήνων, στο πλαίσιο της ενημέρωσης των μελών της Επιτροπής για την επικαιροποιημένη Έκθεση Κατάστασης Περιβάλλοντος Ελλάδας 2019.
Επιπλέον, η έρευνα που αφορά στη σχέση ατμοσφαιρικής ρύπανσης και δημόσιας υγείας, προχωρά σε στοχευμένη ανάλυση ανά γεωγραφική περιοχή της χώρας, προσφέροντας πολύτιμα ερευνητικά δεδομένα τόσο σε εθνικό, όσο και σε τοπικό επίπεδο. Ειδικότερα, 6.487 θάνατοι μπορούν να αποδοθούν στην έκθεση ΡΜ2.5 ετησίως στα αστικά και ημιαστικά κέντρα, με τα μεγαλύτερα ποσοστά καταγραφής να αφορούν στους πληθυσμούς της Αθήνας (58%) και της Θεσσαλονίκης (13%), και 2.115 θάνατοι στις αγροτικές περιοχές, όπου η συγκέντρωση πληθυσμού είναι μεν μικρότερη σε σχέση με τα αστικά κέντρα, όμως η μέση ηλικία τους είναι μεγαλύτερη, δηλαδή υπάρχουν περισσότεροι ηλικιωμένοι άνθρωποι, που είναι πιο ευάλωτοι στις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ειδικά στο κέντρο της Αθήνας, οι μακροχρόνιες επιπτώσεις του ΝΟ2 αντιστοιχούν σε 160 θανάτους.
Ως προς την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην υγεία των πολιτών τα αποτελέσματα της έρευνας προβλέπουν αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στη χώρα μας, συνεπώς ο χρόνος έκθεσης του ελληνικού πληθυσμού σε συνθήκες θερμικής δυσφορίας αναμένεται να αυξηθεί. Σύμφωνα με τις πλέον μετριοπαθείς προβλέψεις ο αριθμός ημερών με ισχυρή θερμική επιβάρυνση για τον πληθυσμό της Αθήνας αναμένεται να αυξηθεί κατά 50% στο εγγύς μέλλον (2021-2050), με περαιτέρω αύξηση μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα, σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς 1961-1990. Το δυσμενέστερο κλιματικό σενάριο προβλέπει ότι ο αριθμός των ωρών με μεγάλη δυσφορία στην περιοχή της Αθήνας πρόκειται να αυξηθεί σε ποσοστό που υπερβαίνει το 150% στο απώτερο μέλλον (2071-2100), σε σχέση με την τελευταία 30ετία του 20ου αιώνα (1971-2000).
Ως εκ τούτου τα επίπεδα θερμικής δυσφορίας αναμένεται να αυξηθούν στις περισσότερες παράκτιες και νησιωτικές περιοχές της Ελλάδας. Σε αστικές περιοχές, όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο, η Λάρισα, ο Βόλος, τα Ιωάννινα, η Καβάλα η Λαμία και η Αθήνα, η αναμενόμενη αύξηση θα κυμανθεί μεταξύ 10 και 13 ημερών, ενώ στην πόλη της Καλαμάτας αναμένεται η μεγαλύτερη αύξηση κατά 16 επιπλέον ημέρες.
Έως τα μέσα του αιώνα μας, αναμένεται αύξηση του αριθμού ημερών με μεγάλη δυσφορία στις περισσότερες τουριστικές περιοχές της Ελλάδας, όπως τα Δωδεκάνησα, η Κρήτη, η Κέρκυρα, η Κεφαλονιά, η Χαλκιδική και η Πιερία. Η μεγαλύτερη αύξηση του αριθμού ημερών με μεγάλη θερμική δυσφορία αναμένεται στη Ρόδο και στο Ηράκλειο Κρήτης και η μικρότερη αύξηση στα νησιά των Κυκλάδων, λόγω τοπικών κλιματικών συνθηκών.
Στην περιοχή της Πελοποννήσου αναμένεται αύξηση του αριθμού ημερών με ισχυρή θερμική επιβάρυνση μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα, με την αύξηση να είναι μεγαλύτερη στην ενδοχώρα σε σχέση με τις παράκτιες περιοχές, λόγω της επίδρασης της θαλάσσιας αύρας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Περαιτέρω αύξηση του αριθμού ημερών με ισχυρή θερμική επιβάρυνση αναμένεται μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα, οπότε θα επηρεαστούν και οι παράκτιες περιοχές της δυτικής και ανατολικής Πελοποννήσου.
Οι μεταβολές στις κλιματικές παραμέτρους αναμένεται επίσης να επηρεάσουν και τη μετάδοση ασθενειών στον άνθρωπο μέσω οργανισμών διαβιβαστών, ιδίως κουνουπιών. Εκτός από τα ενδημικά είδη κουνουπιών η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιφέρει επιμήκυνση της περιόδου δράσης διαφόρων ειδών κουνουπιών-εισβολέων, όπως το ασιατικό κουνούπι «Τίγρης», που ευθύνεται για την εξάπλωση του ιού του Δυτικού Νείλου, ενώ εκτιμάται ότι λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας θα έχουμε επανεμφάνιση του Δάγγειου πυρετού.
Συνεπώς, η έκδοση «Περιβάλλον και Υγεία» του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) αναδεικνύει την άρρηκτη σχέση περιβάλλοντος και υγείας υπενθυμίζοντας στους Έλληνες πολίτες και στην Ελληνική πολιτεία ότι η προστασία της δημόσιας υγείας συντελείται και μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος. Στην κατεύθυνση αυτή, το ΕΚΠΑΑ έχει ήδη προτείνει στην επικαιροποιημένη Έκθεση Κατάστασης Περιβάλλοντος Ελλάδας 2019 μια σειρά μέτρα, όπως είναι η εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) για τη σταδιακή απεξάρτηση από τον άνθρακα και τη διασφάλιση συμβατότητας του ΕΣΕΚ με το Εθνικό Σχέδιο Μεταφορών, τη θέσπιση νόμου για την κλιματική αλλαγή με προσαρμογή και μείωση εκπομπών, την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών, την ανακαίνιση του κτηριακού αποθέματος και τη βελτίωση των κανονισμών δόμησης, την υποστήριξη των λιγνιτικών περιοχών με αναπτυξιακές δράσεις και την ανάπτυξη του Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης, την προώθηση μονάδων βιοαερίου για την επίλυση του προβλήματος διαχείρισης των αγροτοκτηνοτροφικών αποβλήτων, τον καθορισμό τομεακών πολιτικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (π.χ. γεωργία τουρισμός) για τις οποίες απαιτούνται εθνικά μέτρα και πολλά άλλα.
Σημειώνεται ότι η έκδοση «Περιβάλλον και Υγεία» στηρίζεται στις έρευνες «Επιδράσεις στην υγεία από την ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ελλάδα» της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με επικεφαλής την Καθηγήτρια Ε.Κ. Κατσουγιάννη, και «Κλιματική Αλλαγή και Υγεία» του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, με επικεφαλής τον Καθηγητή Ν. Μιχαλόπουλο. Πρόκειται για έρευνες που ανέθεσε και χρηματοδότησε το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ).
Δείτε την ηλεκτρονική έκδοση «Περιβάλλον και Υγεία» του ΕΚΠΑΑ εδώ.
1 Ιουνίου 2020
ΕΚΠΑΑ
