2022: Άλλη μια χρονιά με βήματα σημειωτόν ή (επιτέλους) βήματα εμπρός;
Τέτοιες μέρες όλοι κάνουμε προβλέψεις για τις εξελίξεις στην καινούργια χρονιά. Μερικοί εξ ημών, είτε λόγω κλιματικής κρίσης είτε λόγω επαγγελματικής διαστροφής, το πράττουμε και πιο εξειδικευμένα για τον τομέα της ενέργειας. Με τη σειρά μου επιλέγω να παρουσιάσω δυο διαφορετικά σενάρια μια και δυσκολεύομαι να μαντέψω “πού θα κάτσει η μπίλια”.
2022 Σενάριο 1: προχωράμε στα σημερινά βήματα. Με άλλα λόγια, η διείσδυση των ΑΠΕ προχωρά, αλλά αργά και με σημαντικό μέρος των τοπικών κοινωνιών απέναντι. Η εξοικονόμηση ενέργειας προχωρά, αλλά αργά και περιορισμένη σε μικρό μέρος του οικιακού τομέα, ενώ η εξοικονόμηση ενέργειας στη βιομηχανία είναι απούσα.
Προχωρά ο σχεδιασμός για την αντικατάσταση του στόλου των συμβατικών αυτοκινήτων με ηλεκτρικά, χωρίς παράλληλο σχεδιασμό για μείωση των οχηματοχιλιομέτρων και επέκταση των μέσων συλλογικής μεταφοράς και των μέσων σταθερής τροχιάς. Η αντιπολίτευση σιωπά.
Ο πρωθυπουργός εξακολουθεί να κάνει εξαιρετικές δηλώσεις σε διεθνή φόρα για την απολιγνιτοποίηση και το Εθνικό Σχέδιο για την Πράσινη Ανάκαμψη, ενώ το αέριο διεισδύει συνεχώς στο ενεργειακό μίγμα (ηλεκτροπαραγωγή και θέρμανση) υποθηκεύοντας κάθε προσπάθεια περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εξασφαλίζοντας τα επόμενα stranded assets. Επιπλέον, χτίζεται το αφήγημα της μετατροπής των υποδομών αερίου σε αντίστοιχες για υδρογόνο, γεγονός που θα απαιτήσει διπλασιασμό της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ. Αρα, περισσότερες αντιδράσεις από την κοινωνία. Η αντιπολίτευση απλώς σιωπά.
Η διευρυνόμενη ενεργειακή φτώχεια αντιμετωπίζεται με επιδόματα, άρα με περαιτέρω στήριξη των ορυκτών καυσίμων (κυρίως του αερίου). Δεν υπάρχει σχεδιασμός για απεξάρτηση των νοικοκυριών από τα ορυκτά καύσιμα, απουσιάζουν καταληκτικές ημερομηνίες για μετατροπή των κτιρίων που είναι πραγματικά ενεργειακά σουρωτήρια, σε κτίρια μηδενικών εκπομπών. Η αντιπολίτευση ζητά αύξηση και διεύρυνση των επιδομάτων.
Τα σχέδια για εξορύξεις και αγωγούς αερίου καλά κρατούν. Κι άλλες εταιρείες εγκαταλείπουν τα δικαιώματα εξόρυξης και επιστρέφουν στο ελληνικό δημόσιο τα “οικόπεδα”. Όχι όλες όμως. Τα παράλογα και πανάκριβα σχέδια για αγωγούς αερίου χάνουν μέρος της αίγλης τους. Αλλά όχι όλα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να στηρίζει με χρήματα των ευρωπαίων πολιτών φαραωνικά σχέδια που θα μεταφέρουν εναν φυσικό πόρο (το ορυκτό αέριο) που σύντομα θα πρέπει να σταματήσει να χρησιμοποιείται. Η αντιπολίτευση επιλέγει και πάλι τη σιωπή.
Το φυσικό περιβάλλον αντιμετωπίζεται ως οικόπεδο για αντιπαροχή και οχι ως η πιο αποτελεσματική ασπίδα στην κλιματική κρίση που βιώνει ολόκληρο ο πλανήτης. Συνεχίζονται οι εξαιρέσεις, νομιμοποιήσεις, καθυστερήσεις κοκ σε οτιδήποτε θα έβαζε κάποια τάξη στο σημερινό χάος (όπως δασικοί χάρτες, απολύτως προστατευμένη ακτογραμμή, απαγόρευση εκτός σχεδίου δόμησης…). Ο τομέας της γεωργίας και της διατροφής συνεχίζει να σφυρίζει αδιάφορα μπροστά στην προφανή ανάγκη αναδιάρθρωσης και περιορίζεται σε πιλοτικές εφαρμογές βιολογικής γεωργίας. Δεν υπάρχει κάποια ουσιαστική δέσμευση και πρωτοβουλία για τη μείωση της κατανάλωσης κρέατος. Η ναυτιλία παραμένει στο απυρόβλητο και παραπέμπει τη λήψη μέτρων για τη μείωση των εκπομπών της σε άλλους “διεθνείς ανεξάρτητους φορείς”. Η αντιπολίτευση ουσιαστικά επικροτεί την απουσία μέτρων.
Η συζήτηση για την κλιματική κρίση και την ανάγκη λήψης μέτρων επανέρχεται μετά από τις καταστροφές που ακολουθούν ακραία φαινόμενα όπως καταιγίδες, κυκλώνες, δασικές πυρκαγιές, παρατεταμένοι καύσωνες κοκ. Και πάλι, η συζήτηση επικεντρώνεται στη λήψη μέτρων μετά την καταστροφή (όπως περισσότερα εναέρια μέσα, ξεβούλωμα φρεατίων….) και την επίρριψη ευθυνών ένθεν κακείθεν χωρίς να αγγίζει το “τι πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε τις επόμενες καταστροφές, πέρα από την προσευχή μας και - κυρίως - τι πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε”. Η κοινωνία, εφησυχασμένη με επιδοτήσεις και με τη συμβολή των επανειλημμένων δηλώσεων του πρωθυπουργού για τον πρωτοποριακό ρόλο της χώρας μας στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αλλά και το νέο “φιλόδοξο” κλιματικό νόμο, δεν καταλαβαίνει γιατί πρέπει να αλλάξει κάτι στη δική της καθημερινότητα, ενώ υποψιάζεται ότι πίσω απ όλη αυτή τη “φασαρία” κρύβονται οικονομικά συμφέροντα που τελικά θα καρπωθούν τα οφέλη της μετάβασης.
Είναι σαφές ότι, με τους όρους αυτούς, η απαραίτητη Πράσινη και Δίκαιη Μετάβαση στην πλήρη απανθρακοποίηση της οικονομίας δεν θα γίνει. Τα όποια βήματα, ακόμα και αυτά που είναι στη σωστή κατεύθυνση, είτε δεν είναι πράσινα είτε δεν είναι δίκαια! Το βέβαιο είναι ότι θα μειωθούν κατά τι οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου της χώρας και θα ενισχυθούν σημαντικά οι ίδιοι επιχειρηματικοί όμιλοι που κρατούσαν τη χώρα δέσμια στο πετρέλαιο (μόνο που τωρα η δέσμευση θα είναι στο αέριο ενώ θα έχουν προσθέσει και κάποιες ΑΠΕ στο ενεργειακό τους μίγμα).
2022 Σενάριο 2: το παίρνουμε αλλιώς! Η κυβέρνηση, με συνεκτικό τρόπο εξηγεί στην κοινωνία την πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τις επιταγές της επιστήμης, ώστε να αποφύγουμε τα χειρότερα. Ολόκληρη η κυβέρνηση, όλα τα υπουργεία μεταφέρουν το ίδιο σαφές μήνυμα με τις αποφάσεις και τις πολιτικές τους. Η κυβέρνηση μιλά με μια γλώσσα. Παρουσιάζεται χρονοδιάγραμμα για πλήρη απεξάρτηση από όλα τα ορυκτά καύσιμα. Η αντιπολίτευση παρουσιάζει πιο φιλόδοξο σχέδιο. Αναμένεται από όλους τους ενεργειακούς ομίλους να παρουσιάσουν χρονοδιάγραμμα και σχέδιο για πλήρη απεξάρτηση από όλα τα ορυκτά καύσιμα.
Δίνεται βάρος και προτεραιότητα στη μείωση της ενεργειακής ζήτησης. Ξεκινούν εκτεταμένες δράσεις εξοικονόμησης. Έξυπνα χρηματοδοτικά εργαλεία συμβάλλουν στην επέκταση των δράσεων σε περισσότερα νοικοκυριά και διαφορετικά βαλάντια, με σκοπό χιλιάδες κτίρια σχεδόν μηδενικών εκπομπών. Όλα τα νέα κτίρια (νεόδμητα και ανακατασκευές) είναι αποκλειστικά μηδενικών εκπομπών (μάθαμε από το πάθημα της Εθνικής Πινακοθήκης). Ξεκινούν στοχευμένες δράσεις εξοικονόμησης στη βιομηχανία με σκοπό σημαντική βελτίωση της απόδοσης. Η αντιπολίτευση υπερθεματίζει με σχέδιο και πρόταση για περαιτέρω εξοικονόμηση στη βιομηχανία ώστε αυτή να βρεθεί στη διεθνή πρωτοπορία.
Οι τοπικές κοινωνίες ενημερώνονται ουσιαστικά και συμμετέχουν ενεργά στα σχέδια εγκατάστασης έργων ΑΠΕ στην περιοχή τους. Αυξάνεται ραγδαία ο αριθμός των ενεργειακών κοινοτήτων. Η αντιπολίτευση ζητά να κατευθυνθεί μέρος της παραγόμενης πράσινης ενέργειας για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας ενώ οι πόροι που εξοικονομούνται επενδύονται σε δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας.
Η γεωργία περνά από την εποχή του “όλα τα κιλά όλα τα λεφτά” στην εποχή της παραγωγής τροφίμων υψηλής διατροφικής αξίας, τη διευρυμένη μεταποίηση, τις μηδενικές απορρίψεις, τη μείωση εισροών (νερό, λιπάσματα, φυτοφάρμακα). Οι αρχές της Μεσογειακής διατροφής γίνονται ξανά κυρίαρχες, με το κρέας (ιδίως το κόκκινο) να κάνει την εμφάνισή του σπάνια στο τραπέζι μας (ως ανεπιθύμητο και όχι ως απλησίαστο). Η παχυσαρκία υποχωρεί, αυξάνει η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Η αντιπολίτευση ζητά δεσμεύσεις για βιολογικές καλλιέργειες κατ’ ελάχιστο στο 30% της αγροτικής γης και αποκλειστικά ντόπια εποχιακά φρούτα στις σχολικές καντίνες. Η καντίνα της Βουλής πρωτοστατεί.
Το χρονοδιάγραμμα για την απόσυρση των κινητήρων εσωτερικής καύσης συνοδεύεται από έργα και υποδομές αλλά και δεσμεύσεις του τύπου “κάθε δυο συμβατικά αυτοκίνητα που αποσύρονται, αντικαθίστανται από ένα ηλεκτρικό”. Η αντιπολίτευση ζητα επίσπευση της σιδηροδρομικής σύνδεσης της Δυτικής Ελλάδας.
Ολοκληρώνονται οι δασικοί χάρτες και μπαίνει τέλος στην εκτός σχεδίου δόμηση. Ο ΣΕΤΕ πρωτοστατεί στην προσπάθεια προστασίας των ακτών και των παράκτιων και δασικών οικοσυστημάτων, μια και αποτελούν σημαντικό μέρος του τουριστικού προϊόντος. Η αντιπολίτευση παρουσιάζει σχέδιο απαλλοτριώσεων και αποκάλυψης ποταμών και ρεμάτων θαμμένων μέσα σε πόλεις ώστε να συμβάλλουν στη βελτίωση του μικροκλίματος.
Ενισχύονται οι Φορείς Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών και δημιουργούνται νέοι για τις νέες θαλάσσιες περιοχές που συμπεριλαμβάνουν και σημαντικές ζώνες πλήρους απαγόρευσης της αλιευτικής δραστηριότητας. Η αντιπολίτευση εγκαλεί τον πρωθυπουργό, θεωρώντας ότι η δέσμευσή του είναι κατώτερη των προσδοκιών.
Κάθε νέα καταστροφή από ακραία καιρικά φαινόμενα είναι μια αφορμή και ευκαιρία για περισυλλογή και ανασχεδιασμό ώστε αφενός η κοινωνία και οι μηχανισμοί να είναι έτοιμοι, αφετέρου να κάνουμε ό,τι είναι πλέον δυνατό, μετά από δεκαετίες αναβολών, για να μειώσουμε τις επιπτώσεις.
Μια λιγότερο διχασμένη, πιο δίκαιη κοινωνία αχνοφαίνεται στο βάθος του τούνελ. Η κοινωνία, στη μεγάλη πλειοψηφία της, είναι μέρος της λύσης του παγκόσμιου προβλήματος που ακούει στο όνομα κλιματική κρίση. Αναλαμβάνει ευθύνες και απαιτεί μέτρα (αντί εξαιρέσεων).
Εγώ λέω ότι, τελικά, είμαστε οι επιλογές μας. Εσείς τι λέτε;
-----------------------------
Ο κ. Νίκος Χαραλαμπίδης είναι Γενικός Διευθυντής, ελληνικό γραφείο Greenpeace
Το άρθρο περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα του energypress για τις προκλήσεις, τους φόβους και τις προσδοκίες ενόψει του 2022.
